پيروزي كامل در انتظار اسد
اردوان امير‌اصلاني
ناحيه شمال‌غربي سوريه با وضعيت بي‌ثبات و يكي از معدود نواحي باقي‌مانده محل تمركز جناح مخالف سوريه (و پرجمعيت‌ترين آن) هفته گذشته تسليم شد. از ماه سپتامبر، به دنبال توافق روسيه و تركيه براي ممانعت از حمله پيش‌بيني‌شده دولت براي تصرف، كه احتمال تلفات غير‌نظامي قابل ملاحظه‌اي را در‌برداشت، منطقه نسبتا آرام بوده است. توافقنامه‌اي كه هرگز به طور كامل به مرحله اجرا درنيامد اما پابرجا باقي ماند، بار زيادي بر دوش تركيه‌اي نهاد كه بايد از عقب‌نشيني گروه‌هاي افراطي يعني ائتلاف گروه‌هاي مسلح وابسته به القاعده به نام «هيات تحرير‌الشام» اطمينان حاصل مي‌كرد. توافقنامه همچنين پيش‌بيني يك ناحيه نظامي‌زدايي شده بدون سلاح‌هاي سنگين و نيز گشايش بخش‌هايي از شاهراه‌هاي M4 (Aleppo-Lattakia) و M5 (Aleppo-Hama) را كه از اين منطقه عبور مي‌كنند و به‌ويژه براي ازسرگيري تجارت براي دولت اسد حائز اهميت است، در نظر گرفته. با اين حال، درگيري‌هاي اخير بين «هيات تحرير‌الشام» و ديگر ائتلاف گروه‌هاي مسلح در منطقه «جبهه آزاديبخش ملي» كه از سوي تركيه حمايت مي‌شود، با دست‌كشي كامل جبهه آزاديبخش ملي از مقاومت پايان يافت و منجر به توافقنامه آتش‌بس شد كه بيشتر شبيه تسليم است. باتوجه به آتش‌بس في‌مابين، در حالي كه نيروهاي مسلح جبهه آزاديبخش ملي در بعضي مناطق همچنان باقي خواهند ماند، دولت غير‌نظامي به‌طور كامل به شاخه‌اي از دولت «هيات تحرير‌الشام» يعني دولت رستگاري سوريه تبديل خواهد شد. اين پيشرفت‌ها نشان مي‌دهد كه تاكيد هيات تحرير‌الشام درمورد اختيارات كامل غير‌نظامي همراه با كنترل قاطع نيروهاي نظامي در قلمرو بسته نه‌تنها نشانگر شكست تركيه در حفظ شرايط توافقش با روسيه است، بلكه به‌طور پيش‌فرض مشاركت و توافق هيات تحرير‌الشام در هر‌گونه مذاكرات آتي درمورد منطقه را ضروري مي‌داند. همچنين توجيهي براي دولت اسد و روسيه براي ازسرگيري عمليات نظامي در منطقه است و دولت اسد را يك گام به كنترل يكپارچه سوريه نزديك‌تر مي‌كند. به عبارت ديگر، در واقع پايان توافقنامه تركيه و روسيه است كه تا مدتي از تهاجم دولت در منطقه جلوگيري كرد و اين گزينه را به‌طور كامل روي ميز قرار مي‌دهد. در نظر گرفتن اين پيشرفت‌ها در برابر دورنمايي از افزايش سردرگمي بين‌المللي درخصوص سوريه، خصوصا ناشي از سيگنال‌هاي مختلف دولت ترامپ در ماه گذشته...
درمورد حضور ايالات‌متحده امريكا در شمال‌شرقي كشور شايان توجه است. پس از اعلام خروج فوري از سوريه توسط رييس‌جمهور ترامپ و تمديد آن با اظهارات متناقض او و ديگر مقامات امريكايي، هفته گذشته اعلام شد كه اين خروج رسما آغاز شده است. در صورت اجراي كامل برنامه خروج، سرنوشت اين منطقه و نيروهاي دموكراتيك سوري تحت حاكميت كردها به‌طور عمده به بازيگران درگير در شمال‌غربي سوريه يعني تركيه، روسيه و دولت اسد واگذار خواهد شد. اگرچه مقامات ايالات‌متحده از طريق كانال‌هاي ديپلماتيك براي محافظت از شركاي خود «نيروهاي دموكراتيك سوريه» در تلاش هستند، اما تعيين سرنوشت آنها يا آينده اين منطقه نه در دستور عمليات و نه در توانايي نفوذ امريكا در وضعيت كنوني آن است. هفته گذشته مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات‌متحده امريكا در سخنراني خود در كايرو با دامن زدن به آشفتگي اعلام كرد كه ايالات‌متحده متعهد است ايرانيان را تا آخرين نفر از سوريه بيرون براند، وي همچنين تاكيد كرد كه ايالات‌متحده تا زمان برون روي ايران و نيروهاي نايبش هيچ‌گونه بودجه بازسازي به دولت اسد نخواهد داد. حتي اگر اين يك رويا باشد، چيزي جز خواب و خيال واهي نيست: بعد از چنين پيروزي كه به سختي حاصل شده بعيد است ايران از موقعيت خود در سوريه صرف‌نظر كند و دليلي هم براي ازهم گسستن روابط با دولت اسد كه منابع عظيم مالي و نظامي براي پابرجايي آن اختصاص داده، ندارد. به صورت واقع‌بينانه و باتوجه به حال و هواي كنوني اذهان عمومي امريكا و كاخ سفيد كه از درگيري در خاورميانه برحذر است، تصور مي‌شود كه سخنان پمپئو فقط در حد كلمات است. برگرديم به شمال‌غربي سوريه، سرنوشت اين منطقه اكنون در دستان دولت اسد، روسيه و تركيه است. تركيه نگراني‌هاي معقولي درمورد عمليات نظامي منجر به فاجعه انساني در شمال‌غربي سوريه با حدود 3 ميليون سكنه مرزنشين دارد. با اين حال تركيه بيشتر به شمال‌شرق سوريه علاقه‌مند است، جايي كه در پي خروج ايالات‌متحده امريكا نيروهاي دموكراتيك جنگ‌ديده و تا بن دندان مسلح سوري كه از سوي تركيه بالاترين تهديد امنيتي محسوب مي‌شوند، باقي مانده‌اند. در واقع، تقريبا هر روز گزارشاتي از عمليات پيش‌بيني شده تركيه براي تصرف مانبيج به گوش مي‌رسد. بدين‌ترتيب، اين ممكن است بدان معنا باشد كه تركيه مايل است در ازاي يك توافق مساعد در شمال‌شرقي سوريه، شمال‌غربي سوريه را به دولت اسد و روسيه واگذار كند. هر تصميمي كه سه طرف اتخاذ كنند، احتمالا پايه و اساس همكاري آينده بين دولت اسد و تركيه در اين بخش نهايي از درگيري‌هاي سوريه خواهد بود.