تولد يك نهاد تازه
سازوكار بازار متشكل ارزي مشخص شد
گروه اقتصادي|دو روز پيش با برگزاري نشست هيات موسس بازار متشكل ارزي، مراحل اجرايي تاسيس بورس ارز عملا آغاز شد. آنچه تاكنون از ساختار اين بازار منتشر شده، نشان مي‌دهد نمي‌توان نام اين نهاد تازه را بورس ارز گذاشت. از منظر ساختاري نيز قرار است بانك مركزي بر اين نهاد نظارت كند و سازمان بورس در آن نقشي ندارد.يك هفته بعد از آنكه شوراي پول و اعتبار با تاسيس بازار متشكل ارزي موافقت كرد، اعضاي هيات موسس اين بازار دور هم جمع شدند تا با تعيين درصد سهامداري هر يك زمينه آغاز به كار بورس ارز را هر چه سريع‌تر فراهم كنند. قرار است اين بورس با ساختاري همانند بورس‌هاي چهارگانه ايران و با تاسيس يك شركت سهامي تاسيس شود. پس از تشكيل اين شركت، معاملات با مديريت شركتي با نام بازار متشكل ارزي و زير نظر يك تشكل خودانتظام انجام مي‌شود. در نشست ديروز تصميم گرفته شد كانون بانك‌هاي خصوصي، شوراي هماهنگي بانك‌هاي دولتي، كانون صرافان ايرانيان، شركت فرابورس ايران و شركت ملي انفورماتيك هر يك 20درصد از سهام شركت بازار متشكل معاملات ارزي را در اختيار بگيرند.به گزارش روابط عمومي بانك مركزي، اعضاي مجمع موسس در اين جلسه بر گسترش بازار متشكل معاملات ارز و مديريت خود انتظام منطبق با دستورالعمل‌هاي بانك مركزي تاكيد كردند. پيش از اين اعلام شده بود بر اساس مصوبه شوراي پول و اعتبار «بازار متشكل معاملات ارزي» به منظور ساماندهي و توسعه بازار شفاف، منصفانه و كارا، تشكيل خواهد شد تا ارزها در آن به صورت نقد مطابق مقررات اين مصوبه و ساير مقررات مرتبط با آن در بستر الكترونيكي مورد معامله قرار گيرند.
معاملات چگونه انجام مي‌شود؟
ساختار اين بازار، براساس مطالعات و بررسي‌هاي انجام شده در بانك مركزي و جلسات كارشناسي با بانك‌ها و صرافي‌ها تهيه شده است. در اين بازار صراف‌ها به عنوان كارگزار حضور دارند و بانك‌ها مي‌توانند نقش عمليات صرافي آنها را انجام دهند. علاوه بر اين نقش تسويه وجوه و اسكناس ارزي را نيز دارند. سيستم معاملات اين بازار، سفارش‌محور(Order Driven) بوده و قرار است بازار بين صراف‌ها فعال باشد. هم‌اكنون بازار معاملات ارزي ميان صراف‌ها بعضا غيرشفاف و تلفني است اما با تشكيل بازار متشكل معاملات ارزي، دادوستد ارز ميان صراف‌ها شفاف و به صورت الكترونيك انجام مي‌شود كه مي‌توان از آن نرخ تعادلي بازار را كشف كرد تا نرخ مرجعي باشد براي همه صراف‌ها كه در تعامل با مشتريان خود به آن استناد كنند.
با مجوزي كه شوراي پول و اعتبار داده، اين بازار در مرحله اول معاملات اسكناس‌هاي ارزي را سامان خواهد داد؛ يعني بازار معاملات اسكناس ارزهايي كه در صرافي‌ها و به طور كلي در داخل كشور موجود است در اين بورس فعال مي‌شود. روش كار هم به اين صورت است كه دارايي‌ها از حساب‌هاي بانكي مبتني بر ارزهاي نقدي و اسكناس ارزي به سامانه معاملاتي اين بازار منتقل مي‌شود و دارندگان حساب‌هاي ارزي مي‌توانند اين دارايي‌ها را در بازار ارز معامله كنند. به اين ترتيب ساختار اين بازار شبيه بورس و براساس استانداردهاي روز دنياست و معاملات خرد و بلوك در آن قابل انجام است.
در واقع همه معاملات نقدي شامل خرد و بلوك به اين بازار منتقل خواهد شد و هر كس قصد خريد و فروش ارز را دارد بايد از طريق صرافان(صرافان و بانك‌ها) اين كار را انجام دهد. صرافان هم موظفند همه خريدوفروش‌هاي خود را حتي به اندازه يك دلار در اين بازار انجام دهند. اين بازار داراي يك اتاق پاياپاي و تسويه وجوه ارزي است كه هر روز كار تسويه معاملات را انجام مي‌دهد و كار تسويه و پاياپاي توسط بانك‌ها انجام مي‌شود. در اين بازار معاملات همه ارزهاي رايج كشور انجام خواهد شد.
نقش بانك مركزي
بانك مركزي به عنوان عضوي از شوراي پول و اعتبار در بازار متشكل معاملات ارزي نقش نظارتي و رگولاتوري و تنظيم بازار ديده شده و از طريق بانك‌هاي دولتي يا صرافي‌هاي وابسته به بانك‌هاي دولتي مي‌تواند به بازگرداني در اين بازار اقدام كند. به همين دليل است كه به اين بازار نام بازار متشكل ارزي گذاشته شده زيرا مطابق قانون اگر قرار بود نام اين بازار به بورس ارز تغيير كند، نهاد ناظر اين بازار از بانك مركزي بايد به سازمان بورس تغيير مي‌كرد اما سازمان بورس در زمينه طراحي بازار متشكل معاملات ارزي كمك‌هاي بسياري انجام داده و ساختارهاي اين بازار براساس مطالعات اين سازمان شكل گرفته است. با اين حال آن طور كه بانك مركزي تصميم گرفته بعد از شكل‌گيري بازار نقد معاملات آتي و حواله‌هاي ارزي هم در اين بازار انجام خواهد شد اما با توجه به اينكه براي انجام معاملات آتي ارز كه در قالب اوراق بهادار انجام مي‌شود، به يك بازار متشكل نقد نياز است، ابتدا بايد بازار متشكل نقدي شكل بگيرد و بعد از آن زمينه انجام معاملات آتي فراهم شود كه احتمال دارد معاملات اين بازار به بازار سرمايه تحت نظارت سازمان بورس منتقل شود.
فاز‌بندي اين بازار
جلسه مجمع موسس بورس ارز يا شركت بازار متشكل معاملات ارز عصر دوشنبه براي بحث و بررسي راهكارهاي عملياتي كردن اين بازار در بانك مركزي برگزار شد. در اين جلسه كه با حضور رييس كانون بانك‌هاي خصوصي، نماينده شوراي هماهنگي بانك‌هاي دولتي، دبيركل كانون صرافان ايرانيان، نماينده فرابورس ايران و نماينده شركت ملي انفورماتيك و با حضور نمايندگان حوزه‌هاي ارزي، نظارت و حقوقي بانك مركزي برگزار شد، مجمع موسس مواردي همچون تركيب سهام موسسان، سرمايه شركت، اساسنامه و فرآيندهاي عملياتي كردن بازار را بررسي كردند. مدل كلي بازار به نحوي طراحي شده كه در فاز اول، معاملات نقدي ارز(اسكناس) راه‌اندازي و ساير روش‌هاي معاملات ارزي در مراحل بعد گسترش مي‌يابد. بازار كارگزارمحور بوده و عمليات مديريت بازار توسط تشكلي خودانتظام انجام شده و براساس دستورالعمل‌هاي مصوب بانك مركزي فعاليت خواهد كرد. ضمنا سيستم سفارش و معاملات مبتني بر سفارش خواهد بود. براساس ارزيابي‌هاي فني، سامانه معاملات ICE كه يكي از زيرساخت‌هاي استاندارد در چارچوب‌هاي معاملاتي است براي استفاده به عنوان زيرساخت معاملاتي تعيين شده است.