بارش‌هاي اخير به تالاب‌ها جان دوباره داد
و مخازن سدها را پر كرد
5 ميليارد متر مكعب آب
گروه اجتماعي
برخلاف سال‌هاي اخير كه هميشه ميزان بارش باران در ايران اندك و نگران‌كننده بود، سال آبي 98- 97 به شكل چشمگيري پرباران بوده است. گزارش بارندگي تجمعي روزانه به تفكيك حوضه‌هاي آبريز درجه يك و دو كشور كه از سوي شركت مديريت منابع آب ايران منتشر شده به خوبي اين پر باراني را نشان مي‌دهد. بر اساس اين گزارش تاكنون در مجموع و در تمام حوضه‌هاي اصلي و فرعي كشور 280.3 ميليمتر باران باريده و اين در حالي است كه ميانگين 50 ساله، بارش 194.4 ميليمتر را نشان مي‌دهد. مقايسه همين دو شاخص به اندازه كافي گوياي افزايش چشمگير بارش باران در كشور است. عمده اين‌بارش‌ها هم از روزهاي پاياني اسفندماه 97 تا همين امروز انجام شده است. بارش‌ها در اكثر استان‌هاي كشور روي داده اما يازده استان بيش از ساير نقاط كشور تحت تاثير قرار گرفتند. از اين ميان لرستان عنوان پر‌بارش‌ترين استان را به خود اختصاص داده است. خوزستان، گلستان، كرمانشاه، ايلام و... ديگر استان‌هايي بوده‌اند كه بيش از ساير مناطق كشور متاثر از بارش‌ها بوده‌اند.
سيلاب، اولين پيامد بارش‌ها
ورود سامانه‌هاي پياپي بارشي به كشور در نخستين روزهاي امسال موجب شد تا تالاب‌هاي خشك شده رنگ آب به خودشان ببينند. بي‌توجهي به لايروبي برخي رودخانه‌ها، تجاوز به حريم رودخانه‌ها در ساخت و سازها، افزايش هولناك ميزان آورد آب رودخانه‌ها و دلايلي ديگر نتيجه‌اي جز راه افتادن سيل نداشت. شهرهاي آق قلا و گميشان در استان گلستان و شهرهاي پلدختر و معمولان در استان لرستان بيش از شهرهاي ديگر از سيل آسيب ديده‌اند و شماري از شهرهاي خوزستان هم همچنان در خطر قرار دارند. اين‌بارش‌ها همچنين موجب افزايش ذخيره آب بسياري از سدهاي كشور شده است. سدهاي استان خوزستان بيش از هر جاي ديگري با آورد آب روبه رو شده‌اند. به طوري كه همين حالا وضعيت سدهاي دز و كرخه به گونه‌اي است كه هر لحظه بيم آن مي‌رود كه بر اثر تكميل بودن ظرفيت‌شان مسوولان چاره‌اي جز افزايش دبي آب خروجي آنها نداشته باشند. افزايش آب خروجي از اين سدها هم معنايي جز زير آب رفتن مزارع كشاورزي ندارد. تصميمي كه تاكنون با احتياط در خوزستان عملياتي شده اما باز هم تبعات خودش را داشته است. به گزارش ايرنا، روستاهاي منطقه بامدژ در بخش مركزي اهواز، روستاهاي بخش شعيبيه و شهر گوريه شوشتر و بخش شاوور شوش تاكنون زيرآب رفته‌اند و سيلاب به سمت پايين دست در شهرستان‌هاي دشت آزادگان و هويزه در حاشيه كرخه و كارون و باوي در حاشيه رودخانه كارون حركت مي‌كند. سيلاب كرخه امروز جمعه به حميديه رسيده و 13 روستاي اين شهرستان با جمعيت 13 هزار نفر تخليه شده‌اند. تنها براي نمونه كافي است كه بدانيم ديروز جمعه، خروجي سد كرخه به 2هزارو400 مترمكعب در ثانيه افزايش يافت. به گزارش ايرنا، ذخيره سد كرخه تا ساعت 16 روز جمعه، 6 ميليارد مترمكعب، ورودي به آن 2 هزار و 100 و خروجي آن 2 هزار و 400 مترمكعب درثانيه بوده است. همچنين بنا‌بر‌اين خبر حجم ذخيره سد دز به دو ميليارد و 400 ميليون مترمكعب رسيده است.
سيراب شدن تالاب‌ها و شائبه درباره هورالعظيم
بارش‌هاي اخير اكثر تالاب‌هاي كشور را سيراب كرده است. تالاب‌هايي كه تا پارسال بر سر تامين حقابه‌شان ميان مسوولان وزارت نيرو و سازمان حفاظت محيط زيست چالش برقرار بود حالا بدون چانه‌زني حقابه‌شان را گرفته‌اند. به تالاب‌هايي چون ميغان، گاوخوني و... آب قابل ملاحظه‌اي را وارد شده است. بخش مهمي از تالاب مهم هورالعظيم هم بعد از سال‌ها آبگيري شده است. البته در روزهايي كه بازار شايعات دوباره داغ شده است خبرهاي ضد و نقيضي هم درباره هورالعظيم منتشر شده است. در يكي از موارد شائبه برانگيز برخي فعالان اجتماعي در استان خوزستان اعلام كرده‌اند كه شركت‌هاي نفتي از روانه شدن آب به سوي تالاب هورالعظيم و اثر سوء آن بر تاسيسات نفتي بيمناك هستند؛ موضوعي كه خبرگزاري ايرنا هم درباره آن گزارشي تهيه كرده است. بنا بر اين گزارش مسوولان اما اين ادعا را رد مي‌كنند و مي‌گويند هم‌اكنون بيش از 80 درصد هورالعظيم آبگيري شده است.
ناصر عبيات فعال محيط زيست مي‌گويد: «در نزديكي حوضچه‌هاي 4 و 5 هورالعظيم مساحت قسمت‌هاي خشك تالاب، بسيار زياد است. تاسيسات شركت نفتي آزادگان جنوبي در اين منطقه قرار دارد و براي جلوگيري از آسيب به آنهاست كه اينجا خشك مانده است؛ اين تاسيسات نفتي محصول قراردادهاي گذشته با چيني‌هاست كه براي اكتشاف و استخراج نفت، هورالعظيم را خشك كرده و به يكي از كانون‌هاي گرد و غبار تبديل كردند.» به گفته اين فعال محيط زيست با وجود آب زيادي كه در نتيجه سيلاب كرخه به هورالعظيم وارد شده، قسمت‌هاي زيادي از حوضچه‌هاي 4 و 5، آبگيري نشده كه دليل آن ممانعت شركت‌هاي نفتي از آبگيري اين محل‌ها براي جلوگيري از آسيب رسيدن به تاسيسات نفتي است.» لاهيجان‌زاده، معاون محيط زيست دريايي سازمان محيط زيست هم گفته است: «در حال حاضر هورالعظيم به طور متوسط بيش از 85 درصد آب دارد؛ در حوضچه‌هاي يك و 2 و 3 هورالعظيم 95 تا 100 درصد، حوضچه شماره 4 در حدود 80 درصد و حوضچه شماره 5 نيز در حدود 50 تا 60 درصد آب وجود دارد. آبگيري نشدن بخش‌هايي از تالاب به شركت‌هاي نفتي ارتباطي ندارد و با وارد شدن سيلاب‌هاي كرخه، در حال حاضر بسياري از تاسيسات نفتي، مجبور شده‌اند كه در زير يا در محاصره آب قرار گيرند.» اما سيد ابراهيم حسيني، مدير دفتر حفاظت و مهندسي رودخانه‌ها و سواحل سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به بازديد از هورالعظيم مي‌گويد: 80 تا 85 درصد هورالعظيم بخش ايراني در حال حاضر آبدار است و در حال حاضر در حدود 390 مترمكعب درثانيه آب وارد تالاب مي‌شود، بخش عراقي نيز پر آب شده است؛ اما بخش‌هاي كمي از حوضچه‌هاي شماره 4 و 5 در بخش ايراني هنوز آبگيري نشده است. او مي‌افزايد: عمده اراضي خشك تالاب مربوط به حوضچه شماره 5 است؛ يكي از علت‌هاي آن مرتفع بودن بعضي قسمت‌هاست كه با افزايش ورودي آب به تالاب آبگيري مي‌شود، همچنين بخش‌هاي ديگري وجود دارد كه به دليل ممانعت شركت نفت هنوز آبگيري نشده است. به گفته وي در حوضچه‌هاي 3 و 4 نيز قسمت‌هاي اندكي به دليل فعاليت‌هاي نفتي هنوز آبدار نشده است، البته در حوضچه شماره يك، شركت نفتي اروندان و در حوضچه شماره 2، شركت آزادگان تاسيساتي دارند كه با آبگيري اين حوضچه در ميان آب قرار گرفته‌اند و مشكلي ندارند.
احتمال آب‌گرفتگي مسيل‌ها
خطر هنوز رفع نشده است. هر چند موج بعدي بارش‌ها به قدرت موج قبلي نيست اما با اين حال سازمان هواشناسي هشدار داده است احتمال آب گرفتگي برخي مسيل‌ها وجود دارد. فريبا گودرزي، كارشناس سازمان هواشناسي به ايرنا گفت: «هر چند ورود سامانه بارشي جديد به كشور به نسبت سامانه‌هاي قبلي شديد نيست، اما به توجه به وجود رطوبت در مناطق مختلف احتمال آب‌گرفتگي و سيلابي‌شدن مسيل‌ها و رودخانه‌ها وجود دارد. به گفته گودرزي از ديروز (16 فروردين) با ورود سامانه بارشي استان‌هاي واقع در نوار غربي، بخش‌هاي غربي و مركزي خليج فارس، استان‌هاي واقع در دامنه‌هاي البرز غربي و زاگرس مركزي و براي فارس و بوشهر رگبار باران گاه رعد وبرق و وزش باد پيش‌بيني شده است. به گفته اين كارشناس سازمان هواشناسي در شمال شرق خوزستان، جنوب لرستان، نيمه غربي چهارمحال و بختياري، كهگيلويه و بويراحمد، جنوب كرمانشاه، نيمه شمالي استان‌هاي فارس و بوشهر، خراسان رضوي، برخي نقاط آذربايجان شرقي و غربي بارش‌ها شديدتر است. وي با اشاره به اينكه از اواخر وقت شنبه از ميزان بارش‌ها در غرب كاسته مي‌شود، گفت: عمده فعاليت اين سامانه تا ظهر يكشنبه (18 فروردين) در شمال شرق كشور شامل خراسان شمالي، خراسان رضوي، شرق سمنان، دامنه‌هاي البرز شرقي خواهد بود كه در ارتفاعات و مناطق سردسير بارش‌ها به شكل برف پيش‌بيني مي‌شود.
ذخيره 5 ميليارد مترمكعب آب
بارش‌ها به زبان ساده عالي بوده است. سال آبي جاري در كنار تمام مصائب و ويراني‌هاي عمراني و خسارت‌هاي انساني پيامدهاي مثبت هم داشته است. يكي از مهم‌ترين اين پيامدها همان چيزي است كه رضا اردكانيان، وزير نيرو به آن اشاره كرده است. به گزارش شبكه خبر و به گفته وزير نيرو «تاكنون بيش از ۵ ميليارد مترمكعب آب شيرين اضافه بر رواناب‌هاي قبلي در ۱۷۲ سد مخزني كشور ذخيره و ۴۰ تالاب بزرگ كشور سيراب شده است.» ذخيره اين ميزان آب جاي خشنودي دارد اما پيام آن اين نيست كه كم‌آبي سفره‌هاي آب زيرزميني در كشور به پايان رسيده است. بلكه فعلا از شدت بحراني كه در بخش منابع آب‌هاي سطحي در كشور احساس مي‌شد عبور كرده‌ايم.