سال‌هاي سياه و سفيد

جمشيد مشايخي پس از كسب تجربه در عرصه هنرهاي نمايشي و به يادگار گذاشتن تجربه‌هاي خاطره‌انگيز روي صحنه‌هاي تئاتر (از سنگلج گرفته تا تئاتر مولوي) با ايفاي نقش در فيلم كوتاه «جلد مار» به كارگرداني هژير داريوش مقابل دوربين مي‌رود و آنجا با يكي ديگر از هنرمندان شاخص يعني فخري خوروش - و كيامرز عشقي- همبازي مي‌شود. تجربه بازي در فيلم هژير داريوش اثر چنداني در ادامه راه بازيگري مشايخي ندارد و اين هنرمند فعاليت‌هاي خود را با ايفاي نقش در تله‌تئاترهاي مهم آن دوران پي مي‌گيرد، از جمله مي‌توان به حضور در تله تئاترهاي «منطقه جنگي» 1339 نوشته «يوجين اونيل» و به كارگرداني عباس جوانمرد، «مزرعه‌هاي سبز» كاري از ركن‌الدين خسروي 1340، «اسب سفيد» ركن‌الدين خسروي 1341، «آتشكده» يا تله تئاتر «گاو» به كارگرداني جعفر والي 1344 اشاره كرد كه بعدها سرنوشت نسلي از بازيگران تئاتر ايران و البته جريان كلي سينماي ايران پس از انقلاب را تغيير داد. درست از اين مقطع و پس از درخشش گروه معيني از بازيگران تئاتر (محمدعلي كشاورز، علي نصيريان، پرويز فني‌زاده، مهين شهابي، فرزانه تاييدي، مهدي فتحي، عزت‌الله انتظامي و ديگران) در تلويزيون است كه قرعه شانس به نام همكاري مشايخي با يكي ديگر از كارگردانان خوش قريحه تئاتر مي‌افتد كه تصميم گرفته به جهان قاب تلويزيون و سينما سرك بكشد. علي حاتمي جوان كه با نگارش و كارگرداني نمايشنامه‌هاي خلاق و جسورانه از جمله نمايشنامه‌هاي «ساتن»، «قصه حرير»، «ماهيگير»، «حسن كچل»، «چهل گيس» و شهر «آفتاب و مهتاب» نام خود را بر سر زبان‌ها انداخته، تصميم دارد سريال 6 قسمتي «داستان‌هاي مولوي» را براي تلويزيون توليد كند. حاتمي تحصيلات خود را در رشته ادبيات نمايشي دانشكده هنرهاي دراماتيك دنبال كرده و در سال ۱۳۴۴ نمايش ديب (ديو) را مي‌نويسد كه از اولين آثار به صحنه رفته‌اش محسوب مي‌شود. مشايخي برخلاف تجربه‌اش با هژير داريوش پس از حضور در اين سريال مسير متفاوتي در پيش مي‌گيرد؛ گرچه به همكاري و همراهي با هنرمندان تئاتر كه آن زمان نقش پررنگي در توليد محتواي آثار تلويزيوني داشتند، ادامه مي‌دهد. از اين نظر سال‌هاي ابتدايي دهه 40 را مي‌توان دوره درخشان دوم اين هنرمند پس از تئاتر در نظر گرفت. جايي كه در آثار سينمايي كارگردانان تاريخ‌ساز و صاحبنامي از جمله «خشت و آينه» (1341) به كارگرداني ابراهيم گلستان مقابل دوربين مي‌رود. سپس فصل حضور يكي ديگر از آثار درخشان موج نوي سينماي ايران يعني فيلم «گاو» 1348 به كارگرداني داريوش مهرجويي و در ادامه بازي ماندگار در سينمايي «قيصر» (1348) ‌به كارگرداني مسعود كيميايي فرا مي‌رسد. «گذر خليل ده‌مرده» سريالي است كه حدود سال‌ 1353 با ايفاي نقش جمشيد مشايخي و كارگرداني محمود استادمحمد، يكي ديگر از چهره‌هاي شناخته شده تئاتر توليد مي‌شود. بلافاصله بعد از حضور در اين سريال، اين علي حاتمي است كه در سال 54-1353 قصد دارد يكي از آثار خاطره‌ساز خود را با هنرنمايي مشايخي كليد بزند. «سلطان و صاحبقران» سريالي است كه به صورت سياه و سفيد ساخته شده و ابتدا در تاريخ «۱۵ آبان ۱۳۵۴» و براي بار دوم در «۷ تير ۱۳۵۶» از طريق تلويزيون پخش مي‌شود.