تبريزي‌ها در فكر جبران ناكامي‌ها
تراكتور با دنيزلي قهرمان مي‌شود؟
پريا سپينود
حضور مصطفي دنيزلي در رأس كادر فني تيم تراكتورسازي تبريز، احتمالا حلقه مفقوده زنجيره تلاش‌هاي اين تيم محبوب تبريزي براي فتح ليگ برتر فوتبال ايران است. تراكتورسازي در هجده دوره ليگ برتر، يازده دوره در اين مسابقات حضور داشته ولي هيچ‌وقت موفق به كسب عنوان قهرماني ليگ برتر نشده است. پرسپوليس با پنج قهرماني و سپاهان هم با پنج قهرماني پرافتخارترين تيم‌هاي اين ليگ بوده‌اند. سپس استقلال با سه قهرماني، فولاد خوزستان با دو قهرماني و پاس و سايپا و استقلال خوزستان هر كدام با يك قهرماني، قهرمانان هجده دوره گذشته ليگ برتر بوده‌اند. تراكتورسازي تبريز در سال‌هاي 91 و 92 و 94 تا يك‌قدمي فتح ليگ پيش رفت ولي هر سه بار عنواني بهتر از نايب‌قهرماني نصيبش نشد. دردناك‌ترين پايان براي تراكتورسازي، در فصل 94 رقم خورد كه تماشاگران تبريزي در زمين خودشان، در پايان بازي با نفت، با رسيدن خبر نادرست تساوي سپاهان و سايپا، جشن قهرماني را برپا كردند ولي ديري نگذشت كه خبر آمد سپاهان بازي را برده و براي پنجمين بار قهرمان ليگ برتر شده است. در يازده دوره‌اي كه تراكتورسازي تبريز در ليگ برتر حضور داشته، نقطه قوت اين تيم حضور مستمرش در ليگ در طول 10 سال گذشته بوده، نقطه ضعفش هم به لحاظ تاريخي، غيبت هشت ساله‌اش در دهه 80 بوده است. تراكتورسازي در فصل 81-1380 در اولين دوره ليگ برتر، تيم چهاردهم (تيم آخر) جدول شد و به ليگ دسته يك سقوط كرد. كمبود منابع مالي و مشكلات مديريتي در بخش بلندي از دهه 80، مانع از بازگشت تراكتورسازي به ليگ برتر شد. تبريزي‌ها براي اينكه به ليگ برتر بازگردند، مشهورترين مربي تاريخ تراكتورسازي را مجددا استخدام كردند. واسيلي گوجا از روماني، در فاصله سال‌هاي 1369 تا 1376 سرمربي تراكتورسازي بود و براي شهر تبريز خاطرات خوبي در فوتبال ايران رقم زده بود. او هم اگرچه نتوانسته بود تراكتور را قهرمان ليگ آزادگان كند، ولي در مجموع تيمي ساخته بود كه بازيكن توليد مي‌كرد و يقه تيم‌هاي بزرگ فوتبال ايران را در شهر تبريز مي‌گرفت.
در آن دوران تبريز هنوز جايگاه كنوني را در فوتبال ايران نداشت و فوتبال‌دوستانش هم انتظار نداشتند تراكتورسازي قهرمان جام آزادگان شود. همين كه تراكتور اكثر بازي‌هايش را در تبريز مي‌برد و در برابر استقلال و پرسپوليس و پاس و ملوان و سپاهان آبرومندانه بازي مي‌كرد، مردم غيور و صبور تبريز را رضايت حاصل مي‌شد؛ رضايتي كه ريشه در قناعت فوتبالي آنها داشت. واسيلي گوجا با هفت سال و نيم حضور روي نيمكت تراكتورسازي، تراكتور را به تيمي تبديل كرده بود كه لذت فوتبال را به مردم شهر تبريز مي‌چشاند بي‌آنكه كسي از آن تيم انتظار قهرماني داشته باشد. وضعيت تراكتور در آن سال‌ها شبيه وضعيت ملوان بندر انزلي بود. مردم بندر انزلي هم معمولا از تيم‌شان انتظار قهرماني در ليگ آزادگان نداشتند و غالبا به قصد ديدن يك بازي زيبا و هيجان‌انگيز به ورزشگاه خانگي‌شان مي‌رفتند. اگر چه با آغاز سياست سازندگي و نوسازي از آغاز دهه 70، احتمالا در بين شهرهاي غير مركزي ايران بيشترين سهم از كيك مدرنيزاسيون و رشد و رونق اقتصادي نصيب تبريز شد، اما آثار اين رونق از آغاز دهه 90 در فوتبال تبريز رويت شد؛ زماني كه تراكتورسازي در فصل 91-90 براي اولين‌بار نايب‌قهرمان ليگ برتر شد. پس از سقوط تراكتورسازي به ليگ يك در سال 81، تراكتور غيبتي هفت ساله در ليگ برتر داشت و از سال 88 با خوزه مورينيوي تبريز، فراز كمالوند، به ليگ برتر بازگشت. كمالوند در فاصله سال‌هاي 87 تا 90 سرمربي تراكتور بود و در ليگ برتر تراكتور را به مقام هفتم (89-88) و پنجم (90-89) رساند. جدا از رونق اقتصادي سرريز شده به فوتبال تبريز، رشد جريان‌هاي هويت‌گرا در تبريز نيز عامل ديگري بود كه انتظار قهرماني در ليگ برتر را نزد فوتبالدوستان تبريزي تقويت مي‌كرد. در يك دهه اخير، تراكتورسازي تبريز قطعا پرشورترين تماشاگران فوتبال ايران را داشته است.
انگيزه‌هاي هويت‌گرايانه پاره‌اي از اين تماشاگران، در كنار تلاش تراكتورسازي براي سبقت گرفتن از دو تيم هميشه مدعي تهراني (استقلال و پرسپوليس)، تراكتورسازي را تا حد زيادي به بارسلوناي فوتبال ايران در يك دهه گذشته تبديل كرده است؛ ولي نه بارسلوناي دوران پس از ظهور گوارديولا كه غالبا يكه‌تاز لاليگا بوده است؛ بلكه بارسلوناي دهه‌هاي قبل كه زيبا بازي مي‌كرد و تماشاگران فوتبال‌دوستش هم كم و بيش انگيزه‌هاي فرافوتبالي داشتند ولي غالبا زيردست رئال‌مادريد در لاليگا بود. باري، رشد انتظارات تماشاگران تبريزي موجب شد مديران تراكتورسازي فكري اساسي براي فتح ليگ برتر بكنند. هم از اين رو كمالوند را كنار گذاشتند و از فصل 91-90 امير قلعه‌نويي را به خدمت گرفتند؛ تغييري كه موثر افتاد و تراكتور در پايان فصل مذكور، نايب قهرمان ليگ برتر شد. با بازگشت قلعه‌نويي به استقلال در پايان همين فصل، مشكلي براي تراكتور پيش نيامد. اوليويراي پرتغالي در فصل 92-91 مجددا تراكتورسازي را نايب قهرمان ليگ برتر كرد. تراكتورسازي دو سال پشت سر هم تيم دوم ليگ شده بود. بار اول كورس قهرماني را به سپاهان واگذار كرد، بار دوم به استقلال با هدايت قلعه‌نويي. در اواخر بهار 93 كه تراكتورسازي تيم ششم ليگ برتر شد، اين تيم سه مربي عوض كرده بود (آذرنيا، مجيد جلالي، باغ‌آبادي) و سرانجام با همان اوليويرا به عنوان نامطلوب ششمي ليگ برتر اكتفا كرد.
در سال 93 رسول خطيبي مدتي سرمربي تراكتور بود و مديران اين تيم مجددا به سراغ اوليويرا رفتند و او اين‌بار تراكتور را براي سومين بار به عنوان نايب قهرماني ليگ برتر رساند. پس از فصل 94-93، تراكتورسازي نه تنها نتوانست قهرمان ليگ برتر شود بلكه از تكرار عنوان نايب قهرماني هم عاجز ماند. تراكتور در سال 95 تيم چهارم ليگ برتر شد، در سال 96 تيم سوم، در سال 97 با افتي فاحش به رتبه دهم سقوط كرد و در سال 98 هم اگر چه تيم قدرتمندي داشت، ولي از حيث كسب نتيجه چنگي به دل نزد و تيم پنجم ليگ شد. نتايج چهار فصل گذشته، اگر چه خالي از نايب قهرماني بوده، ولي نشان مي‌دهد كه تراكتورسازي يكي از بهترين تيم‌هاي ليگ برتر فوتبال ايران است. اگر ناكامي فصل 97-96 را فاكتور بگيريم، تراكتورسازي در سه فصل از چهار فصل گذشته، اگر چه در ليگ برتر دوم هم نشده، مدعي كسب عنوان قهرماني ليگ بوده است. سه فصل ديگر هم، چنانكه ذكر شد، تراكتورسازي عنوان نايب‌قهرماني ليگ برتر را به دست آورده است.
بنابراين تيم محبوب شهر تبريز در 10 سال گذشته كه حضور مستمري در ليگ برتر داشته، در شش فصل مدعي كسب قهرماني ليگ بوده و با بدشانسي يا اشتباهات خرد و كلان بازيكنان و مربيان و مديرانش نتوانسته است تاج قهرماني را بر سر بگذارد. اين ناكامي مدام، روح و روان بسياري از فوتبالدوستان شهر تبريز را به هم ريخته و به همين دليل در يكي، دو سال گذشته، هواداران تراكتورسازي چه در ورزشگاه يادگار امام تبريز و چه در ورزشگاه‌هاي ديگر به خصوص ورزشگاه آزادي، مستعد درگيري و زد و خورد بوده‌اند. همچنين در 10 سال گذشته 16 بار پذيراي حضور سرمربي جديد بوده است. 16 سرمربي در 10 سال، آشكارا نشان مي‌دهد يك جاي كار مديران تراكتورسازي مي‌لنگد. شايد فقدان تجربه كافي در بالاترين سطح فوتبال ايران يا فشار بيش از حد تماشاگران براي كسب بهترين نتيجه در كوتاه‌ترين زمان ممكن، عامل رفت و آمد اين همه سرمربي به تيم تراكتورسازي بوده است. در واقع پس از فراز كمالوند كه سه سال پي در پي سرمربي تراكتورسازي بود، هيچ شخص ديگري چنين ركوردي از خودش در اين تيم به جاي نگذاشته است. فقط امير قلعه‌نويي در سال‌هاي 94 تا 96 دو فصل پياپي سرمربي تراكتور بود. نتيجه‌گرايي عاجل، در كنار انگيزه‌هاي فرافوتبالي، طعم لذت بردن از فوتبال را در شهر تبريز تا حد محسوسي كم كرده است و اكثر تماشاگران تراكتورسازي، در آغاز هر فصل بيش از آنكه به فكر تماشاي فوتبال زيبا باشند، به چيزي جز قهرماني فكر نمي‌كنند. در چنين فضايي، عجيب نيست كه حضور مربيان گوناگون در تراكتورسازي دوام و استمرار چنداني نداشته باشد.
حال بايد ديد آيا مصطفي دنيزلي هم قرباني چنين روندي مي‌شود يا تماشاگران و مديران تراكتورسازي به او فرصت مي‌دهند كه بماند و كار كند و تراكتور را قهرمان ليگ برتر كند. گيرم نه امسال، بلكه يكي دو سال بعد. آنچه فوتبالدوستان تبريزي به آن نياز دارند، صبوري است. تيم آنها اكنون از مربي تراز اولي برخوردار است كه پرسپوليسي‌ها هنوز خاطره خوش حضورش را روي نيمكت تيم‌شان فراموش نكرده‌اند. دنيزلي در يك سال و نيم حضورش روي نيمكت پرسپوليس، نتوانست اين تيم را قهرمان ليگ برتر كند، ولي تيمي ساخت با بازي‌هايي درخشان؛ بازي‌هايي كه هنوز از حافظه فوتبالدوستان ايراني پاك نشده است. مصطفي دنيزلي مربي صاحب سبك و باديسيپليني است كه كاراكتر و احترام‌برانگيزي دارد و از توان مديريت بالايي هم برخوردار است. حضور او روي نيمكت تراكتورسازي، مي‌تواند منشأ آرامشي باشد كه فوتبال تبريز فاقد آن است. حضوري آرامش‌بخش و خردمندانه كه به كار بازيكنان و طرفداران و مديران تراكتورسازي مي‌آيد و عصبانيت و اضطراب را از تار و پود فوتبال تبريز مي‌زدايد.او در سال 2000 در جمع مربيان برتر جهان، عنوان يازدهم را كسب كرد؛ عنواني كه بسيار فراتر از سطح ليگ برتر فوتبال ايران است. دنيزلي تنها مربي ترك است كه با هر سه تيم بزرگ فوتبال تركيه، گالاتاسراي و فنر باغچه و بشيكتاش، قهرمان ليگ فوتبال تركيه شده است. او در پرسپوليس بازيكن عصيانگري مثل علي كريمي را به خوبي مديريت مي‌كرد و در تبريز هم مي‌تواند از پس اداره بازيكنان جوان يا مدعي تراكتورسازي برآيد. دنيزلي در كنار فاتح تريم و سنول گونش، مثلث برترين مربيان فوتبال تركيه را در جهان فوتبال خلق كرده است. اگر از حيث موفقيت‌هاي يك مربي بخواهيم كارنامه دنيزلي و برانكو را مقايسه كنيم، دنيزلي اگر در جايگاهي بالاتر از برانكو نباشد، قطعا از او پايين‌تر نيست. وقتي پرسپوليس مي‌تواند با برانكو سه بار قهرمان ليگ برتر شود، چرا تراكتورسازي نتواند با دنيزلي قهرمان ليگ شود؟ آنچه راه اين موفقيت محتمل و منتظر را هموار مي‌كند، جدا از عوامل فني و رواني و مالي، صبوري فوتبالدوستان تبريز است. استقلال با اميرقلعه‌نويي در سال سوم به مقام قهرماني ليگ برتر رسيد. پرسپوليسي‌ها سال اول با برانكو دست‌شان به جام نرسيد ولي يك سال صبر كردند و سه سال ميوه شيرين آن صبر يك ساله را چيدند. طرفداران و مديران تراكتورسازي هم بايد دست كم يك سال صبر كنند. تبريز شهر زيبايي است و به شهروندانش انگيزه‌هاي فراواني براي لذت بردن از زندگي مي‌بخشد. در اين شهر زيبا مي‌توان از فوتبال لذت برد و فوتبال را دستمايه تخليه خشم و بروز خشونت نكرد. شايد بهتر باشد طرفداران تراكتورسازي خاطره شش سال ناكامي در عين شايستگي براي فتح ليگ را موقتا از حافظه‌شان پاك كنند تا بتوانند با دنيزلي، صبورانه از فوتبال لذت ببرند. از دل اين صبوري آميخته به بصيرت لذت بردن از فوتبال، به احتمال زياد قهرماني در ليگ برتر هم زاده مي‌شود. قهرماني در ليگ برتر براي چهارمين فصل متوالي، احتمالا براي پرسپوليس برانكو آسان نخواهد بود. استقلال هم وضعش بهتر از تراكتور نيست.
سپاهان اما براي دومين سال پياپي قلعه‌نويي را روي نيمكت خودش مي‌بيند و احتمالا از ثباتي برخوردار است كه موجب مي‌شود وضعيتش پيش از آغاز فصل، بهتر از تراكتورسازي و استقلال به نظر آيد. به هر حال دنيزلي براي فتح ليگ برتر و به ارمغان آوردن قهرماني براي تبريزي‌ها، سه رقيب قدر دارد: برانكو، استراماچوني، قلعه‌نويي. آخرين ويژگي قابل توجه دنيزلي، همزباني با مردم شهر تبريز است. دنيزلي با تبريزي‌ها همزباني دارد و اين همزباني قطعا مي‌تواند در ايجاد همدلي بين اين پيرمرد 70 ساله و انبوه فوتبالدوستان پرشور شهر تبريز موثر باشد. تراكتورسازي با دنيزلي قهرمان ليگ برتر مي‌شود اگر تحمل مديران اين تيم و صبوري و وقار تماشاگرانش افزايش يابد. و چه چيزي زيباتر از اينكه تراكتور با اين همه تماشاگر عاشق و دردمند، در فصل آتي فوتبال ايران بالاخره طلسم نايب قهرماني را بشكند و با فتح ليگ برتر، صدها هزار نفر از مردم تبريز شادي‌كنان به خيابان‌ها بريزند و به راي‌العين دريابند كه كسي در ايران براي قهرمان نشدن تراكتورسازي تبريز نقشه نكشيده و دسيسه نچيده است.
مصطفي دنيزلي مربي صاحب سبك و باديسيپليني است كه كاراكتر و احترام‌برانگيزي دارد و از توان مديريت بالايي هم برخوردار است. حضور او روي نيمكت تراكتورسازي، مي‌تواند منشأ آرامشي باشد كه فوتبال تبريز فاقد آن است. حضوري آرامش‌بخش و خردمندانه كه به كار بازيكنان و طرفداران و مديران تراكتورسازي مي‌آيد و عصبانيت و اضطراب را از تار و پود فوتبال تبريز مي‌زدايد. دنيزلي اولين قهرماني يك تيم تركيه‌اي را در فوتبال اروپا به ارمغان آورده است. او در سال 2000 در جمع مربيان برتر جهان، عنوان يازدهم را كسب كرد؛ عنواني كه بسيار فراتر از سطح ليگ برتر فوتبال ايران است. دنيزلي تنها مربي ترك است كه با هر سه تيم بزرگ فوتبال تركيه، گالاتاسراي و فنر باغچه و بشيكتاش، قهرمان ليگ فوتبال تركيه شده است. او در پرسپوليس بازيكن عصيانگري مثل علي كريمي را به خوبي مديريت مي‌كرد و در تبريز هم مي‌تواند از پس اداره بازيكنان جوان يا مدعي تراكتورسازي برآيد.