گروه اقتصادي
بازار نفت در روزهايي كه گذشت پر التهاب بود و بيشترين خبر از آن مخابره شد. هفته گذشته دو نفتكش هدف حمله قرار گرفت تا ترديدها در خصوص بازار نفت براي چند ساعت نيز بر معاملات سايه افكند.
اما مهم‌ترين حواشي بازار نفت، قوت گرفتن زمزمه‌هاي تمديد توافق كاهش توليد است. اما خبر ديگري كه براي بازار انرژي و توليدكنندگان بزرگ آن مهم تلقي مي‌شود، كاهش شديد وابستگي امريكا به نفت اوپك است. اين موضوع نشان‌دهنده مسير امريكا براي خودكفايي در توليد نفت و واردات صفر است.
تمديد، زودتر از نشست اوپك
عربستان دو ماه پيش و با پايان يافتن معافيت خريدارهاي بزرگ نفت ايران براي افزايش عرضه در بازار نفت اعلام آمادگي كرده بود به نحوي كه بسياري همراهي عربستان و البته امارات با امريكا را پاياني بر اثر‌گذاري اوپك در بازارهاي نفت مي‌دانستند. اما هر چه كه تاثيرات افزايش عرضه و كاهش درآمدهاي نفتي براي رياض روشن‌تر شد كمتر بر موضعش پافشاري كرد تا جايي كه روز گذشته خالد الفالح، وزير انرژي عربستان در حاشيه نشست وزيران انرژي و محيط زيست گروه G20 در ژاپن ابراز اميدواري كرد كه توليدكنندگان بتوانند بازار نفت را پيش از سال آينده متوازن كنند. خالد الفالح پيش‌تر نيز اعلام كرده بود، ادامه توافق كاهش عرضه نزديك است. موافقت براي ادامه توافق كاهش توليد استثنايي نيز دارد و آن روسيه است. الكساندر نواك به يك روزنامه ژاپني از تغيير زمان نشست از ژوئن به ژوئيه خبر داده بود تا در اين مدت كشورش بتواند به جمع‌بندي براي افزايش يا كاهش توليد برسد. در هفته‌هاي اخير گازپروم نفت روسيه فشارهاي خود به پوتين و نواك را براي افزايش توليد بيشتر كرده است. اين شركت نفتي روس بعد از كاهش توليد، ضررهاي مالي زيادي متحمل شده است.الكساندر ديوكوف، رييس شركت گازپروم نفت روسيه معتقد است، توليدكنندگان اوپك و غيراوپك براي متعادل كردن بازار و حفظ قيمت‌ها در سطح قابل قبول بايد از نيمه دوم سال توليدشان را افزايش دهند.
ديوكف بازه قيمتي 55 تا 65 دلار براي هر بشكه را براي توليدكنندگان روسي قابل قبول مي‌داند. از آنجايي كه قيمت‌ها در سطح 61 دلار است، روسيه درصدد است تا رسيدن قيمت‌ها به كف مورد نظرش توليد را افزايش دهد. افزايشي كه مد نظر ديوكف است 20 هزار بشكه در روز و تا پايان سال نيز 20 هزار بشكه ديگر است.
كاهش وابستگي به نفت اوپك
طبق آمارهاي مركز انرژي امريكا، توليد نفت خام در سال 2019 حدود 300 هزار بشكه در روز كاهش خواهد داشت ولي اين كاهش در سال 2020 جبران مي‌شود. از سوي ديگر توليد سوخت مايع در جهان در سال 2020 نيز با افزايش روزانه 2 ميليون بشكه‌اي همراه خواهد بود كه از اين حجم 1.4 ميليون بشكه آن توسط امريكا توليد مي‌شود. بر اساس گزارش‌هاي اين مركز، تقاضاي جهاني نفت در سال 2020 به ميزان 1.4 ميليون بشكه افزايش مي‌يابد. در پايان سال 2019 نيز افزايش تقاضاي نفت 1.2 ميليون بشكه خواهد بود.
اما نكته ديگري كه در آمارهاي مركز انرژي امريكا خودنمايي مي‌كرد، واردات تنها 1.5 ميليون بشكه نفت امريكا از اوپك است. اين كشور در ماه مارس كمترين ميزان واردات نفت از اوپك طي 30 سال گذشته را انجام داد كه به معناي كاهش 75 درصدي واردات نفت از اوپك است. اين امر نشان مي‌دهد در آينده‌اي نه چندان دور كه واردات نفت از اوپك به صفر برسد، امريكا براي تامين انرژي خود مشكلي نخواهد داشت. اداره اطلاعات انرژي امريكا از قيمت بنزين در تابستان پيش رو نيز پيش‌بيني انجام داد كه به نظر مي‌رسد با توجه به افزايش توليد نفت شيل و كاهش وابستگي به اوپك اين پيش‌بيني تا حدي درست است. طبق اين گزارش، قيمت بنزين براي هر گالن در ماه‌هاي آوريل تا سپتامبر 2.76 دلار است كه نسبت به دوره مشابه سال قبل با كاهش 10 سنتي همراه است.
امريكا بعد از كاهش شديد عرضه سوخت در دهه 1970 و جهش قيمت‌هاي بنزين و نفت به دنبال راهي براي كاهش آسيب‌پذيري خود در مقابل كشورهاي نفت‌خيز جهان بود. در واقع انقلاب در نفت شيل مهم‌ترين ابزاري بود كه امريكا را در مسير عدم وابستگي به نفت ديگر كشورها قرار داد.
تگزاس مهم‌ترين بخش در امريكاست كه در حال حاضر قسمت اعظمي از نفت اين كشور را توليد مي‌كند. تگزاس به تنهايي نفت بيشتري نسبت به هر كدام از اعضاي اوپك به جز عربستان توليد مي‌كند. رشد توليد نفت در امريكا در يك دهه گذشته بيش از دو برابر شد به گونه‌اي كه توليد نفتش از عربستان و روسيه به عنوان بزرگ‌ترين توليدكنندگان نفت جهان سبقت گرفت.
عامل ديگري كه امريكا را ترغيب به افزايش توليد نفت شيل كرد، تشديد تحريم‌ها عليه ايران و ونزوئلا و اعلام آمادگي عربستان براي ادامه توافق كاهش توليد است. نفت ونزوئلا سنگين است و امريكا آن را براي پالايشگاه‌هاي خود مورد استفاده قرار مي‌داد. طبق اطلاعات مركز انرژي امريكا در سال 2018 روزانه حدود 505 هزار بشكه نفت سنگين از ونزوئلا وارد مي‌شد. اين رقم برابر با مجموعا يك پنجم خريد از اوپك بود. بعد از تحريم اين كشور در ماه مارس واردات نفت به 47 هزار بشكه در روز سقوط كرد و طولي نكشيد كه به صفر رسيد. اما عامل مهم ديگر در كاهش وابستگي، پيمان كاهش توليد براي افزايش قيمت نفت بود. بعد از اجرا شدن اين پيمان، عربستان سعودي ميزان صادراتش به امريكا را كاهش داد. طبق اعلام اداره اطلاعات انرژي امريكا، واردات امريكا از عربستان سعودي از ابتداي امسال تاكنون حدود يك چهارم كاهش پيدا كرده است. از سوي ديگر هر چه قيمت‌هاي نفت افزايش يابد، قيمت سوخت نيز بالا مي‌رود. اين امر تا زماني كه امريكا به خودكفايي در توليد سوخت نرسد نه تنها در تعيين مشي سياست‌هاي امريكا تاثيرگذار است بلكه موجبات نارضايتي‌هاي اجتماعي را نيز افزايش مي‌دهد.
چين وابسته به اوپك
با وجود اينكه امريكا گوي سبقت را از كشورهاي بزرگي مانند عربستان و روسيه در توليد نفت ربوده و عملا سطح نيازش به اين كشورها را به حداقل ممكن در 3 دهه اخير رسانده اما گزارش‌هاي اس‌اند‌پي گلوبال پلاتس نشان مي‌دهد، وابستگي بزرگ‌ترين رقيب تجاري امريكا يعني چين به اوپك افزايش داشته است. هر چند امريكا نفت كمتري مي‌خرد اما اوپك توانسته به خوبي مشتري‌هاي خود در آسيا را با نرخ‌هاي كنوني نگه دارد.
طبق جديدترين گزارش ماهانه اوپك، تقاضاي نفت چين در سال 2018 حدود 3 درصد رشد كرده كه دو برابر نرخ رشد جهاني بوده است. با وجود جنگ تجاري و انگيزه چيني‌ها براي برنده شدن در آن به نظر مي‌رسد، روند تقاضاي نفت در سال 2019 براي اين كشور تغييري نكند.