چين و روسيه پشت صنعت ريلي ايران را خالي كردند
گروه اقتصادي| نشست خبري مديرعامل راه‌آهن كه روز گذشته به بهانه هفته دولت برگزار شد، حاوي دو نكته مهم در توسعه برنامه‌هاي حمل و نقل ريلي كشور بود. نكته اول مربوط به «برقي‌سازي راه‌آهن تهران- مشهد» بود كه به گفته سعيد رسولي به دليل آنچه «عدم صدور ضمانتنامه از سوي فاينانسر چيني» خوانده شده، متوقف مانده است. از طرف ديگر، پروژه مشترك «توليد 6هزار واگن با همكاري ايران وروسيه» نيز كه «توافقنامه» آن سال گذشته بين دو كشور امضا شده بود نيز به دليل «تحريم‌ها و مشكلات مربوط به ارز» به حال خود رها شده است.
پروژه اولي كه سعيد رسولي از آن صحبت كرده، بيش از 16 سال است كه بر زمين مانده. برنامه راه‌آهن در سال 1382، براي برقي كردن مسير تهران- مشهد و رساندن سرعت سير قطارهاي مسافري اين مسير به 250 كيلومتر در ساعت، در گيرو‌دار نبود اعتبار و بدقولي پيمانكاران خارجي براي فاينانس چنين پروژه بزرگي متوقف مانده است. آذرماه دو سال پيش بود كه عباس آخوندي، وزير وقت راه و شهرسازي از اتمام مذاكرات با طرف چيني براي نهايي كردن برقي‌سازي مسير تهران- مشهد خبر داده بود. آخوندي گفته بود كه اين برنامه در 4 سال انجام مي‌شود و سرعت قطارهاي اين مسير پرترافيك از نظر مسافري را به 200 كيلومتر در ساعت مي‌رساند. حالا تقريبا دو سال از اين وعده گذشته و جز «توافقنامه» با چيني‌ها، چيزي دست صنعت ريلي ايران را نگرفته است.
هرچند مديرعامل راه‌آهن جزييات بيشتري از چرايي توقف برقي‌سازي راه‌آهن تهران - مشهد ارايه نكرده اما به نظر مي‌رسد، مقدمات تامين مالي اين طرح هنوز فراهم نيست. اين در حالي است كه پيش از اين آخوندي، وزير وقت راه و شهرسازي خبر از نهايي شدن تامين منابع مالي لازم براي اين طرح داده بود، خبري كه حدودا پنج ماه پيش از آغاز تحريم‌هاي جديد ترامپ عليه ايران ارايه مي‌شد. آخوندي در آذر 96 اعلام كرد كه توانست سهم ۷.۵ درصدي خود را براي برقي‌سازي اين خط آهن تامين كند و پس از آن بانك صنعت و معدن ال‌سي لازم براي طرف چيني را باز كرد تا كار برقي‌سازي اين پروژه رسما آغاز شود.
كمتر از دو سال پس از نهايي شدن اين مذاكرات، به نظر مي‌رسد محدوديت‌هاي بانكي كه عليه اقتصاد ايران اجرايي شده آثار خود را به شكلي جدي نشان داده و طرف چيني آغاز رسمي اين پروژه را براي مدتي نامعلوم متوقف كرده است.
ديگر قرارداد مهمي كه ميان ايران و يكي ديگر از شركاي تجاري‌اش يعني روسيه بسته شد، مربوط به ساخت 6000 واگن جديد براي ناوگان ريلي ايران بود. اين قرارداد نيز در آذر 96 نهايي شد. توافق براي ساخت اين واگن‌ها بخشي از يك قرارداد بسيار بزرگ ريلي ميان ايران و روسيه بود. در توافقي كه در آن سال ميان ايران و مركز صادرات روسيه به امضا رسيد، دو طرف نسبت به ساخت ۲۸ هزار واگن و ۳۵۰ لكوموتيو در جريان يك فرآيند سرمايه‌گذاري مشترك پنج ساله با برآورد سه ميليارد يورو به مرحله نهايي رسيدند.
روسيه در چارچوب اين توافق تعهد داد كه ابتدا بخشي از قرارداد را مستقلا توليد كرده و به ايران برساند و سپس در چارچوب يك برنامه‌ريزي همكاري مشترك مابقي طرح را با مشاركت شركت‌هاي ايراني اجرا كند. مديرعامل راه‌آهن درباره جزييات اين قرارداد گفته؛ در گذشته تفاهمنامه براي توليد 6 هزار دستگاه وجود داشت، اين تفاهمنامه آن زمان با مقاومت‌هايي مواجه شد، در آن زمان راه‌آهن ايران و روسيه مذاكراتي داشتند و مقرر شد 1100 دستگاه از اين واگن‌ها به صورت كامل در روسيه و 4 هزار و 900 دستگاه با مشاركت توليدكننده داخل توليد شود. پس از تحريم‌ها و مشكلات ارزي، از آن منظر كه بازپرداخت اقساط ارزي و تبديل درآمد ريالي به ارزي بود، اين پروژه متوقف شد.
هرچند اين طرح‌ها بنا بود در چارچوب يك برنامه كوتاه‌مدت چند ساله اجرايي شده و در اختيار صنعت ريلي ايران قرار گيرد اما بر اساس اطلاعات جديد مديرعامل راه‌آهن به نظر مي‌رسد چين و روسيه با وجود تاكيد بر عدم همراهي‌شان با تحريم‌هاي امريكا، عملا پشت صنعت ريلي ايران را خالي كرده‌اند و اين مساله به توقف دو طرح بزرگ و ملي در عرصه ريلي منجر شده است.