گروه اجتماعي
پنج روز پس از انتشار خبر آلودگي تعدادي از ساكنان يك روستاي شهرستان لردگان به ويروس اچ‌آي‌وي، حاشيه‌هاي اظهارنظرهاي متناقض مسوولان درباره دلايل آن همچنان ادامه دارد. ديروز تعدادي از مردم مقابل فرمانداري اين شهرستان براي ساعتي دست به تجمع زدند. ايرنا گزارش كرده كه «تجمع‌كنندگان خواستار پاسخگويي مسوولان درباره علت شيوع اين بيماري و عذرخواهي بابت بدنامي روستاي خود در رسانه‌ها شدند.» چهارشنبه گذشته بود كه احمد بهرامي، رييس كل دادگستري چهارمحال و بختياري از تشكيل پرونده قضايي درباره شيوع تعدادي از اهالي يك روستا به ويروس اچ‌اي‌وي خبر داده بود. به گزارش ميزان، بهرامي گفته بود: «برخي ادعا دارند كه يكي از بهياراني كه در يكي از مراكز بهداشت كار مي‌كرده است در زماني كه براي انجام آزمايشات از آنها خون مي‌گرفته به جاي اينكه براي هر فرد از يك سرنگ استفاده كند از سرنگ مشترك استفاده مي‌كرده است كه در حال حاضر فرد مذكور در بازداشت به سر مي‌برد.» اين اظهارنظر اما بلافاصله با واكنش مراجع تخصصي روبه رو شد. چنان كه روشن است ادعاي انتقال ويروس از طريق سرنگ آزمايش خون مي‌تواند واقعيت داشته باشد چرا كه انجام آزمايش با يك سرنگ براي تعداد زيادي از افراد ممكن نيست و ديگر اينكه بررسي‌هاي بعدي روشن كرد كه افراد مبتلا به ويروس، در بازه‌هاي زماني متفاوتي به ويروس مبتلا شده‌اند. اظهارنظر رسمي وزير بهداشت و نامه صريح او به وزير دادگستري يكي از روشن‌ترين اظهارنظرها در اين باره است. سعيد نمكي، در اين نامه اعلام كرده كه وزارتخانه تحت مديريت او از ابتلاي شماري از اهالي روستا به ويروس مطلع بوده و روند بيماريابي با همكاري بهورز روستا در حال انجام بوده است كه انتشار شايعات و سپس دستگيري بهورز ماجرا را به انحراف كشانده است. او در بخشي از نامه نوشته بود: «آرام و بي‌صدا اين حركت بيماريابي ادامه داشت تا امروز يكي از مقامات قضايي استان با ورود به موضوع و ابراز مطلب غيركارشناسانه مبني بر مقصر بودن بهورز روستا و آلودگي بيماران از طريق سرنگ آلوده توسط او، اقدام به جلب اين نيروي خدوم و زحمتكش كرد و غم‌انگيز آنكه رسانه‌هاي مغرض بيگانه با استناد به اين اعلام نظر و رفتار عاري از هرگونه ديدگاه كارشناسي، خبر كذب آلودگي مردم يك روستا به دليل قصور پرسنل مركز درماني و استفاده از سرنگ آلوده به ويروس ايدز را منتشر كرده‌اند.» وزير بهداشت با استناد به انجام آزمايش‌هاي گسترده گفته است كه «كانون آلودگي در معتادان تزريقي و افرادي با روابط نامطلوب شناخته شد». اقبال عباسي، استاندار چهارمحال و بختياري هم چهارشنبه هفته گذشته گفته بود كه «از ۲ سال پيش شايعه اين بيماري وجود داشته و موضوع از سوي متوليان بهداشت و درمان در حال پيگيري بوده است» اما اين توضيح هم البته نتوانست بر فضاي شايعه غلبه كند. برخي معترضان بر همان شايعه قبلي اصرار ورزيدند و برخي ديگر هم دل نگران از فضاي ملتهب كنوني خواستار اعاده حيثيت از روستاي‌شان شدند. در همين حال عصر ديروز شنبه، معاونت بهداشتي وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشكي هم در بيانيه‌اي اعلام كرد: «متأسفانه عده‌اي از افراد نا‌آگاه يا سودجو اقدام به انتشار اخبار كذب و نگران‌كننده كرده‌اند و در اين بين رسانه‌هاي بيگانه نيز با ارايه اطلاعات غلط به اين نگراني دامن مي‌زنند. بدين‌وسيله اعلام مي‌شود در خصوص راه‌هاي انتقال بيماري در آن منطقه هيچ ابهامي وجود ندارد و صراحتا تأكيد مي‌شود كه هيچ اقدام تشخيصي و بهداشتي، واكسيناسيون و... مطلقا عامل انتقال بيماري در منطقه نبوده است.» اين بيانيه رسمي نشان مي‌دهد كه راه‌هاي مشهور انتقال يعني رفتارهاي پرخطر جنسي و تزريق مواد مخدر با سرنگ مشترك و آلوده در اين زمينه مي‌تواند نقش مهمي ايفا كرده باشد مساله‌اي كه البته شامل حال همه مبتلايان نيست و لزوما به زمان حاضر هم مربوط نيست. اما هر چه باشد به مثابه زنگ خطري است كه بايد از سوي متوليان بهداشتي جامعه جدي گرفته شود. روزنامه اعتماد براي اطلاع از آخرين وضعيت موضوع كنوني، با كيانوش جهانپور، رييس مركز روابط عمومي و اطلاع‌رساني وزارت بهداشت گفت‌وگو كرده است.
آقاي دكتر نمكي پيش از اين در نامه به وزير دادگستري كانون آلودگي را در معتادان تزريقي و افرادي با روابط نامطلوب اعلام كرده بودند اما ديروز شنبه در اظهارنظري ديگر گفته‌اند كه مبتلايان «بي‌دليل يا از راه‌هايي به اين ويروس مبتلا شده‌اند كه هيچ گناه و تقصيري ندارند» ايشان از اظهارنظر اوليه عقب‌نشيني كرده‌اند و ديدگاه‌شان متفاوت است يا خير؟
نه هيچ تفاوتي وجود ندارد. اتفاقا ايشان ايمونولوژيست هستند و يكي از افرادي‌اند كه به خوبي بر زواياي بيماري و راه‌هاي انتقال اشراف دارند و براي اظهارنظر تخصصي در اين زمينه نظرشان صائب است. ايشان در نامه به وزير دادگستري گفته‌اند كانون را شناسايي كرده‌ايم. يعني اولين افرادي كه در آن منطقه مبتلا بوده‌اند براي ما شناخته شده‌اند و قدمت ابتلاي‌شان هم براي ما روشن است كه بين 7 تا 10 سال از آلودگي آنها مي‌گذرد. اما منظور ايشان از راه‌هاي انتقال مسيرهايي است كه از آن كانون به افراد ديگر منتقل مي‌شود. اين راه‌ها متنوع و متفاوت است. بعضا فرد مي‌تواند در ابتلا به بيماري هيچ‌گونه دخالتي نداشته باشد. شفاف‌ترينش كودكي است كه از مادر اچ‌آي وي مثبت به دنيا مي‌آيد. يا ممكن است زن از طريق رابطه با همسرش مبتلا شده باشد. براي وزارت بهداشت هم كانون انتقال و راه‌هاي انتقال مشخص شده است. افرادي هم كه تاكنون مبتلا به ويروس اچ‌آي‌وي شناسايي شده‌اند مشخص است از چه مسيرهايي مبتلا شده‌اند. به صراحت اعلام مي‌كنم كه هيچ مسير مشترك و زمان مشتركي وجود ندارد كه كسي بخواهد بر اساس يك قاعده كلي ادعا كند آنها از يك طريق و در يك زمان مبتلا شده‌اند. ادعايي مطرح شده بود و متاسفانه برخي افراد به آن دامن زدند تا بهورز مظلوم را قرباني كنند. ادعاي افراد غيرمطلع اين بود كه يك تست قند خون ظرف چند هفته اخير در آنجا انجام شده و همه اين آدم‌ها مبتلا شده‌اند. در حالي كه اصلا چنين چيزي صحت ندارد. اين روند از 7 تا 10 سال قبل شروع شده و افراد در بازه‌هاي زماني مختلف و به دلايل متفاوت مبتلا شده‌اند.
افرادي كه شما تاكنون به عنوان مبتلا به ويروس شناسايي كرده‌ايد در چه دوره‌هاي زماني مبتلا شده‌اند و چه اقداماتي از سوي وزارت بهداشت در آن روستا در حال انجام است؟
ما افرادي داريم كه «سي دي 4» (واحد شمارش گلبو‌ل‌هاي سفيد) زير 400 دارند يعني بيش از چهار سال است كه مبتلا به اين ويروس هستند. افرادي داريم كه CD4 بين 120 تا200 دارند يعني هفت تا ده سال است كه درگير اين موضوعند. ما فرد يا افرادي داريم كه به‌طور همزمان سل مقاوم به درمان همزمان با عفونت اچ‌آي وي دارند اين افراد هفت تا 10 سال است كه مبتلا هستند. كمترين زمان هم مي‌تواند مربوط به سال گذشته باشد كه نمونه آن در تولد نوزاد از مادر آلوده به ويروس بوده كه از بيماري‌اش خبر نداشته است. حتي وقتي صحبت از اعتياد تزريقي مي‌شود ممكن است همه تصور كنند اين روش مصرف مربوط به امروز است در حالي كه اين رفتار پرخطر ممكن است چند سال قبل اتفاق افتاده باشد. بيماريابي ما در منطقه ادامه دارد. روز پنجشنبه هم همكاران ما در آنجا از 150 نفر ديگر تست گرفته‌اند. قاطبه مردم سلامتي‌شان براي‌شان مهم است و با ما همكاري دارند تا ببينند اگر آلودگي دارند تحت روند پروتكل‌هاي درمان قرار بگيرند. تيم‌هاي بهداشت روان و تيم‌هاي مداخله رفتاري به منطقه اعزام شده‌اند. اين اولين‌بار نيست كه بيمار اچ‌آي‌وي در ايران تشخيص داده مي‌شود. بيش از 38 هزار بيمار مبتلا به اچ‌آي‌وي شناخته شده در كشور داريم. هر اقدامي كه موجب شود در روند شناسايي بيماران جديد اخلال ايجاد شود خيانت در حق جامعه است.
نظام سلامت دو خط قرمز دارد. اول شناسايي و درمان افراد مبتلا به ويروس است كه اين كار از سوي تيم‌هاي تخصصي ما دارد دنبال مي‌شود و همزمان جلوگيري از انتشار بيماري به ساير افراد است. خط قرمز دوم‌مان هم حفظ حيثيت نظام سلامت و شاغلان در اين بخش است. از جمله همين بهورز كه اكنون برايش مشكل درست شده است. آقاي وزير هم اعلام كردند كه من از خانواده آن بهورز احساس شرمساري مي‌كنم كه چنين برخورد ناشيانه‌اي با ايشان انجام شد.
بهورز هنوز در بازداشت است؟
بله براي ايشان يك وثيقه اندك تعيين شده است. گفته مي‌شود بازداشت براي حفظ جان ايشان است. گويا 600 هزار تومان وثيقه تعيين شده كه ايشان آن مبلغ را نداده و ترجيح داده در زندان بماند. به نظر ما اقدام ايشان تصميم درستي است. اگر فرد متهم است كه وثيقه‌اش بايد سنگين‌تر باشد اگر هم متهم نيست كه ديگر تعيين وثيقه موضوعيت ندارد.
آخرين آمار مبتلايان چند نفر است. يكي از نمايندگان مجلس شمار مبتلايان به ويروس را 26 نفر اعلام كرده بود. بهتر نيست در اين باره دقيق اظهارنظر كنيد تا از حجم گمانه‌زني‌ها كم شود؟
از آن عدد شايد بيشتر باشد اما از اعداد عجيبي كه در شبكه‌هاي اجتماعي مطرح شده بود خيلي كمتر است. ما از اينكه آمار مبتلايان را اعلام كنيم امتناعي نداريم و اعلام آمار مبتلايان به ويروس اچ‌آي‌وي هم در كشور هيچ‌وقت جزو موارد محرمانه نيست اما ابتدا بايد روند بيماريابي ما تمام شود تا بتوانيم با اطمينان در اين باره سخن بگوييم. در گام اول تست سريع از افراد گرفته مي‌شود افرادي كه نتايج تست‌شان مثبت است غربالگري مي‌شوند براي آزمون دوم و اگر در اين مرحله هم مثبت باشد افراد تحت درمان قرار مي‌گيرند. البته آزمايش‌هاي مرحله سوم هم براي بسياري از افرادي كه تا الان نمونه داده‌اند انجام شده است، تا مسير شيوع و بحث‌هاي علمي ديگر دنبال شود.
خب براي اينكه كار علمي روند طبيعي‌اش را طي كند شما چه انتظاري داريد؟
ما انتظار داريم در اين ماجرا رفتارها و اظهارنظرهاي مقام‌هاي مسوول مبتني بر اصول تخصصي باشد. شاهد بوديم كه اقدام نادرست بازداشت بهورز چه پيامدها و مشكلاتي را به وجود آورد و موجب شد شايعات بي‌اساسي در اين زمينه شكل بگيرد. اميدواريم مسوولان با اخذ مشورت تخصصي از نظام سلامت در اين باره اظهارنظر كنند. البته مسوولان دولتي تقريبا سعي كرده‌اند اين موارد را رعايت كنند. برخي اقداماتي كه توسط افرادي انجام مي‌شود براي ايجاد اخلال در روند درمان است. ما دليل اين تحركات را نمي‌دانيم اما متوجه اين موضوع هستيم كه اين روند ممكن است به فرآيند شناسايي و درمان مبتلايان لطمه وارد كند.
منظورتان مسوولان قضايي استان است؟
به هر حال از زبان مقام قضايي نبايد برخي موارد بيان شود. بايد متوجه باشند كه لزوما در هر زمينه‌اي صاحب‌نظر نيستند. اگر از احاطه دوستان ما در مركز مديريت بيماري‌ها كه چند هفته بود درگير اين موضوع بودند خبر داشتند بهتر مي‌توانستند اظهارنظر كنند و احتمالا سوءاستفاده‌ها كمتر بود.
افرادي داريم كه CD4 بين 120 تا200 دارند يعني هفت تا ده سال است كه درگير اين موضوعند. ما فرد يا افرادي داريم كه به‌طور همزمان سل مقاوم به درمان همزمان با عفونت اچ‌آي وي دارند اين افراد هفت تا 10 سال است كه مبتلا هستند. كمترين زمان هم مي‌تواند مربوط به سال گذشته باشد كه نمونه آن در تولد نوزاد از مادر آلوده به ويروس بوده كه از بيماري‌اش خبر نداشته است.