زمينه دريافت تسهيلات از صندوق توسعه ملي براي شركت‌هاي هواپيمايي فراهم شد؛ اين خبر محمد اسلامي، وزير راه و شهرسازي بود كه هفته گذشته در جلسه با مديران شركت‌هاي هواپيمايي آن را اعلام كرد و گفت: در جلسه ستاد هماهنگي اقتصادي مصوبه‌اي دريافت كرده‌ايم و اكنون زمينه دريافت تسهيلات صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيما فراهم شده است.
شايد قبل از هر چيزي بد نباشد كه نگاهي به چگونگي و هدف از تاسيس اين صندوق بيندازيم؛ «صندوق توسعه ملي» در سال 89 حدود يك دهه بعد از تشكيل «صندوق ذخيره ارزي» كه به اعتقاد عده‌اي تجربه ناموفقي بود؛ با هدف تغيير نگاه به درآمدهاي نفتي و تبديل عوايد ناشي از فروش نفت و گاز، ميعانات و فرآورده‌هاي نفتي و ارايه تسهيلات از منابع اين صندوق به بخش‌هاي خصوصي، تعاوني و عمومي غيردولتي با هدف توليد و توسعه سرمايه‌گذاري ايجاد شد.
استفاده از تسهيلات «صندوق توسعه ملي» براي خريد هواپيما در حالي از سوي وزير راه و شهرسازي وعده داده شده است كه چالش‌هاي جدي پيش روي شركت‌هاي هواپيمايي براي استفاده از تسهيلات وجود دارد. از همين رو براي بررسي و تشريح چالش‌هاي موجود به سراغ محمدعلي ايلخاني رييس اسبق سازمان هواپيمايي كشوري و شركت فرودگاه‌ها و ناوبري هوايي ايران، عليرضا منظري نماينده اسبق ايران در ايكائو و مقصود اسعدي‌ساماني دبير انجمن شركت‌هاي هواپيمايي رفتيم تا ببينيم آيا قفل اين صندوق به روي شركت‌هاي هواپيمايي براي توسعه ناوگان باز خواهد شد يا خير.
تسهيلات دلاري؛ چالش ايرلاين‌ها
براي استفاده از تسهيلات صندوق توسعه ملي
محمدعلي ايلخاني در گفت‌وگو با خبرنگار ما در پاسخ به اين سوال كه در شرايط فعلي به چه ميزان بسترهاي استفاده از تسهيلات اين صندوق مهياست، مي‌گويد: يكي از چالش‌هاي اصلي ايرلاين‌ها براي استفاده از تسهيلات صندوق توسعه ملي به دليل اينكه اين تسهيلات دلاري است، مشكل‌ساز خواهد بود. شركت هواپيمايي از آينده نوسانات دلاري خبر ندارد اين در حالي است كه بايد بازپرداخت اين تسهيلات نيز با دلار انجام شود از همين رو اين موضوع يك مقدار تصميم‌گيري را براي ايرلاين‌ها سخت مي‌كند.
او در ادامه سخنان خود اضافه مي‌كند: اگر صندوق توسعه ملي بازپرداخت خود را ريالي در نظر بگيرد شايد در آن زمان ايرلاين‌ها تمايل بيشتري براي استفاده از اين تسهيلات داشته باشند.
رييس اسبق سازمان هواپيمايي كشوري در خصوص اينكه آيا تسهيلات اين صندوق تنها در راستاي خريد هواپيماي نو است، توضيح مي‌دهد: خير اين تسهيلات تنها براي خريد هواپيماي نو نيست اين در حالي است كه در سال‌هاي گذشته صندوق توسعه براي خريد هواپيماهاي دست دوم تسهيلات پرداخت كرده است. در سال‌هاي گذشته شركت‌هاي خصوصي مانند شركت هواپيمايي چابهار با استفاده از تسهيلات اين صندوق اقدام به خريد هواپيماي دست دوم كردند كه اكنون بخشي از هواپيماهاي MD براي شركت هواپيمايي ايران ايرتور پرواز مي‌كند از طريق وام صندوق توسعه ملي خريداري شد.
ايرلاين‌ها علاقه‌مند به توسعه ناوگان هستند
اما بسترها فراهم نيست
ايلخاني در تشريح اين سوال كه آيا شركت‌هاي هواپيمايي داخلي به توسعه ناوگان خود با توجه به اينكه سفر هوايي از سبد خريد بخش زيادي از افراد جامعه حذف و دايره تقاضا محدودتر شده است، تمايل خواهند داشت، اظهار مي‌كند: همه شركت‌هاي هواپيمايي تمايل دارند كه ناوگان خود را توسعه بدهند. او مي‌گويد: ايرلاين‌ها در حال حاضر يك‌سري هزينه‌هاي ثابت دارند از همين رو شركت هواپيمايي كه 10 فروند هواپيما دارد اگر به 20 فروند هواپيما افزايش پيدا كند، نهايت 20 درصد هزينه‌شان افزايش خواهد يافت نه صددرصد.
عدم نقدينگي؛ همچنان گريبانگير ايرلاين‌هاست
او با تاكيد بر اينكه ايرلاين‌ها علاقه‌مند به توسعه ناوگان خود هستند اما موضوع اصلي اينجاست كه چه كسي و چه نوع هواپيمايي را حاضر است به ما بفروشد، افزود: موضوع بعدي اين است كه اگر حتي هواپيماي مناسبي هم براي فروش به شركت‌هاي هواپيمايي ايراني پيدا شد با توجه به عدم نقدينگي ايرلاين پول آن را از كجا مي‌تواند تامين كند؟ حتي ما در همين ايام پروازهاي اربعين مشكل كمبود ناوگان داريم و ايرلاين‌ها نمي‌توانند پاسخگوي تقاضاي موجود باشند.
احتمال ارايه تسهيلات
از سوي «صندوق توسعه ملي» بعيد است
ايلخاني ابراز مي‌كند: بنده بعيد مي‌دانم كه شركت هواپيمايي بتواند از صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيما وام بگيرد چراكه خيلي سال است كه اين اتفاق نيفتاده كه دليل اصلي آن را بنده خيلي مطلع نيستم اما قطعا شرايط دريافت اين تسهيلات بسيار سخت است. حتي شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران «هما» براي خريد هواپيماي نو پسابرجامي نتوانست از صندوق توسعه ملي وام دريافت كند و از وام بانك صنعت و معدن استفاده كرد.
او با بيان اينكه پيدا كردن هواپيمايي كه با شرايط فعلي اقتصاد كشور همخواني داشته باشد بسيار مشكل است، بيان مي‌كند: همان طور كه خود شما اشاره كرديد در حال حاضر بخشي از سفرهاي هوايي از سبد هزينه خانواده‌ها حذف شده از همين رو خريد هواپيمايي كه بتواند از لحاظ هزينه و قيمت بليت هواپيما توجيه داشته باشد، سخت است.
خريد هواپيما در شرايط تحريم يعني ساخت اسناد
ايلخاني با بيان اينكه مدارك و اسنادي كه صندوق توسعه ملي براي ارايه تسهيلات براي خريد هواپيما از شركت هواپيمايي مي‌خواهد با توجه به اينكه ايرلاين بايد تحريم‌ها را دور بزند؛ نمي‌تواند بدهد، افزود: خريد هواپيما در شرايط تحريم يعني ساخت اسناد با هويت‌هاي مختلف از همين رو اين هويت‌ها با كسي كه از صندوق توسعه ملي وام مي‌گيرد، سازگاري ندارد و از سوي ديگر دولت محدوديت‌هاي خودش را دارد.
استفاده از تسهيلات صندوق توسعه ملي
هميشه فراهم نبوده است
عليرضا منظري، كارشناس و تحليلگر صنعت هواپيمايي در گفت‌وگويي كه با خبرنگار ما دارد، نظر خود را در خصوص ارايه تسهيلات صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيما به شركت‌هاي هواپيمايي اينگونه مطرح مي‌كند: استفاده از تسهيلات صندوق توسعه ملي براي شركت‌هاي خصوصي امكان‌پذير است كه در برخي از مقاطع اين امكان فراهم و در بسياري از مواقع نيز اين امكان فراهم نشده است. او در ادامه سخنان خود اضافه مي‌كند: الزاما نمي‌توانيم بگوييم كه تنها مشكل از سوي سيستم صندوق توسعه ملي يا از طرف شركت‌هاي هواپيمايي بوده است؛ ايرلاين‌ها براي دريافت تسهيلات بايد برنامه و توجيه اقتصادي داشته باشند و از سوي ديگر بايد ضوابط خاصي كه براي خريد هواپيما نياز است را فراهم كنند تا با تقاضا و مداركي كه ارايه مي‌دهند، صندوق به آن تسهيلات بدهد. از سوي ديگر صندوق توسعه ملي نيز يك‌سري مقررات و ضوابط خاصي دارد كه به اين سادگي براي شركت‌هاي هواپيمايي شرايط آن فراهم نيست. به همين علت مي‌توان گفت كه اين مشكلات و چالش‌ها از سوي دو طرف بوده است. منظري ادامه مي‌دهد: حال اگر اين چالش‌ها براي طرفين حل شده باشد كه شركت‌هاي هواپيمايي بتوانند از تسهيلات صندوق توسعه ملي استفاده كنند كار بسياري خوبي براي توسعه ناوگان هوايي كشور خواهد بود.
بايد ضوابط اخذ تسهيلات ساده شود
معاون اسبق سازمان هواپيمايي كشوري با بيان اينكه ضوابط ارايه تسهيلات بايد از سوي صندوق توسعه ملي ساده شود، ابراز مي‌كند: با توجه به اينكه ايرلاين‌هاي داخلي بايد با روش‌هاي دور زدن تحريم، هواپيما خريداري كنند از همين رو يك‌سري مدارك و اسناد اين هواپيما به سادگي براي اينكه در اختيار سيستم صندوق توسعه ملي قرار داده شود، وجود ندارد بايد براي آن راهكارهاي جديد و ساده‌اي اخذ شود تا امكان دريافت تسهيلات براي ايرلاين‌ها فراهم شود.
او در تشريح روند اخذ اين تسهيلات توضيح مي‌دهد: صندوق توسعه ملي وامي را در اختيار شركت هواپيمايي قرار مي‌دهد و ايرلاين هواپيما را خريداري مي‌كند و هواپيما در مالكيت شركت هواپيمايي قرار مي‌گيرد و تضاميني را به صندوق مي‌سپارد كه بر مبناي آن ايرلاين اقساط را پرداخت مي‌كند و اگر شركت هواپيمايي اقساط را پرداخت نكرد، بانك عامل مي‌تواند اقساط را از محل تضامين برداشت كند كه معمولا مشكل اصلي صندوق در نوع تضامين است.
تاكيد جدي وزير براي تامين مالي ايرلاين‌ها
از طريق صندوق توسعه ملي
دبير انجمن شركت‌هاي هواپيمايي در گفت‌وگو با هفته‌نامه حمل‌ونقل در خصوص اينكه آيا شرايط صندوق توسعه ملي براي ارايه تسهيلات به ايرلاين سختگيرانه است، توضيح مي‌دهد: با توجه به صحبت‌هايي كه وزير راه و شهرسازي كرده و از سوي ديگر صندوق توسعه حمل و نقل كه در هيات دولت مصوب شد به نظر مي‌رسد كه شرايط براي گرفتن تسهيلات براي شركت‌هاي هواپيمايي فراهم شده است اما تاكنون شركت‌هاي هواپيمايي اقدامي نكرده‌اند و وزير راه و شهرسازي در جلسه‌اي كه با شركت‌هاي هواپيمايي داشت، تاكيد كرد كه ايرلاين‌ها بخشي از نيازهاي خود را براي خريد هواپيما از طريق صندوق توسعه ملي تامين كنند.
مقصود اسعدي‌ساماني در ادامه مي‌افزايد: تمايل ايرلاين‌ها براي استفاده از تسهيلات صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيما بستگي به شرايط بازار و بحث‌هاي امكان وارد كردن هواپيما دارد.
بازپرداخت اقساط به دلار ايرلاين‌ها را
بي‌رغبت كرده است
او با بيان اينكه ارايه تسهيلات از سوي صندوق توسعه ملي دلاري است، تاكيد مي‌كند: يكي از موضوعاتي كه باعث شده، شركت‌هاي هواپيمايي رغبتي براي گرفتن تسهيلات از صندوق توسعه ملي نداشته باشند، بحث بازپرداخت اقساط به دلار است. حتي يك‌سري از ايرلاين‌ها كه در گذشته از صندوق ذخيره ارزي يا صندوق توسعه ملي وام گرفته بودند اكنون به دليل تغيير نرخ ارز براي بازپرداخت دچار مشكل هستند از همين رو در اين زمينه لازم است دولت تدبيري را اتخاذ كند تا ايرلاين‌ها بتوانند از تسهيلات صندوق توسعه ملي استفاده كنند.
ساماني با بيان اينكه بايد ايرلاين‌ها براي بازپرداخت تسهيلات، نرخ را با معادل همان زماني كه وام گرفته‌اند محاسبه كنند، گفت: در اين راستا وزارت راه و شهرسازي هماهنگي‌هايي را با دولت در راستاي حل اين مشكلات انجام داده است و خوشبختانه وزير راه و شهرسازي در اين رابطه به درك مناسبي از شرايط شركت‌هاي هواپيمايي رسيده‌اند و البته به لحاظ اشرافي كه از گذشته به صنعت حمل‌ونقل هوايي داشته‌اند اين موضوعات را درك مي‌كنند و متناسب با آن پيگيري‌هايي را در دولت انجام مي‌دهند.
او در ادامه در خصوص مشكل تضاميني كه ايرلاين‌ها براي گرفتن تسهيلات از صندوق توسعه ملي دارند، توضيح داد: در اين مبحث يك مصوبه‌اي است كه خود هواپيما به عنوان تضمين مورد قبول قرار مي‌گيرد و تا حدودي مشكل در اين رابطه حل شده است.