بررسي چگونگي تبديل يك سوژه به مساله اظهارنظرهاي اجتماعي
چند همسري مساله كيست؟
گروه اجتماعي | هنوز هيچ‌كس نمي‌داند دقيقا چه اتفاقي افتاد كه برگزاري يك كارگاه و پوستر آن به مساله‌اي تبديل شد تا كاربران شبكه‌هاي اجتماعي از يك سو و مديران ارشد كشور از سوي ديگر درباره آن موضع‌گيري كنند. شايد آن برنامه صدا و سيما بستر اوليه اين موضع‌گيري‌ها و حساس‌شدن به پوستر برگزاري كارگاه را فراهم كرده بود. همان برنامه‌اي كه نامش «بدون توقف» است و شبكه 3 آن را پخش مي‌كند. جالب آنجاست كسي كه در دفاع از چندهمسري در اين برنامه سخنراني كرده بود همان روحاني خوش‌سيما و خوش‌صدا بود. شايد هم كسي باور نمي‌كرد كه «عليرضا قاسميان» در اين برنامه درباره چند همسري گفت كه بيش از سه ميليون خانم ازدواج نكرده در جامعه امروزمان داريم. از سوي ديگر وقتي پوستر برگزاري اين كارگاه در شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شد طراح آن نيز صدايش درآمد. اما مهم‌ترين واكنش‌ها به اين ماجرا بازنشر ديدگاه مقام معظم رهبري درباره مقوله چندهمسري بود. سايت عماريون و روزنامه‌هايي چون خراسان نيز به اين ديدگاه پرداختند. براساس آنچه از رهبر معظم انقلاب نقل شده است «افراد شاغل در بيت رهبري اگر همسر دوم اختيار كنند، اخراج مي‌شوند». رهبر انقلاب دراين‌زمينه گفته‌اند: بنده اصلا فتوايي در زمينه استحباب تعدد زوجات در شرايط كنوني جامعه ندارم و اصلا هم‌چنين چيزي را قبول ندارم. آقايان حتي به شوخي هم نبايد درباره تعدد زوجات حرف بزنند كه باعث دلسردي خانم‌ها مي‌شود.» جالب اينجاست در حالي شبكه 3 سيما در برنامه يادشده سخنان آن روحاني را در باب چندهمسري پخش كرد كه باشگاه خبرنگاران جوان از مجموعه‌هاي صدا وسيما بلافاصله بعد از واكنش‌ها به اين موضوع به طور مفصل موضع رهبري را مرور كرد. همين وضعيت سبب شده تا اين پرسش پررنگ‌تر شود كه اگر صدا و سيما به موضع مقام معظم رهبري واقف است چگونه زمان و امكانات براي توصيه به چندهمسري در برنامه‌هاي خود تخصيص داده است.
حال 3 روز ديگر يعني 17آبان قرار است اين كارگاه برگزار شود و تاكنون علاوه بر «طيبه سياوشي» و «سيده حميده‌زرآبادي» اعضاي فراكسيون زنان مجلس، محمدرضا بادامچي عضو كميسيون اجتماعي هم درباره برگزاري اين كارگاه از خانه ملت موضع گرفته‌اند. از سوي ديگر «محمدمهدي تندگويان» معاون وزير ورزش و جوانان و «عاليه شكربيگي» جامعه‌شناس خانواده نيز درباره چندهمسري و برپايي كارگاه براي آن موضع گرفته اند.
چرا چنين مجوزي داديد؟
يكي از مسوولان موسسه «حيات حسني» به خبرآنلاين در پاسخ به اين سوال كه «شما كه خود مروج چند همسري هستيد، خودتان چند همسر داريد؟» گفته است: «خانم‌هاي هيات موسس ما با اين موضوع موافق هستند و گمان مي كنم اين پرسش شما خصوصي است كه از من مي‌پرسيد.» مهم‌ترين نكته‌اي كه درباره اين ماجرا مطرح است اينكه ما بيش از آنكه با مساله‌اي به نام «چندهمسري» مواجه باشيم با مشكلات مختلفي در طلاق و مهريه مواجهيم و نگراني جامعه ما اين روزها بيش از آنكه چندهمسري باشد عدم رغبت به ازدواج است. چيزي كه سعيد خراط‌ها جامعه‌شناس و آسيب‌شناس مسائل اجتماعي در گفت‌وگو با پانا، گفت: چندهمسري جايي در فهرست مسائل و مشكلات اجتماعي ندارد و موضوعي كه اكنون بايد در جامعه مورد توجه قرار بگيرد ازدواج و طلاق است.» مهم‌ترين پرسش اين است كه از منظر جامعه‌شناختي مقوله «چندهمسري» چه جايگاهي در ميان مسائل اجتماعي ايران دارد و آيا اساسا آنقدر اهميت دارد كه براي حل و فصل ارتباطات درون چنين سبكي از زندگي نياز به برپايي كارگاه باشد. همان نكته‌اي كه «سيده حميده زرآبادي» نماينده مجلس و عضو فراكسيون زنان در تذكر كتبي به وزراي اطلاعات و كشور گوشزد كرده بود. او در نامه خود به اين دو وزير كابينه نوشته است: «همان‌گونه كه مستحضريد چند روزي است تصويري از برگزاري كارگاه آموزشي با موضوع « مهارت‌هاي ارتباطي خانواده‌هاي چند همسري» با كوشش موسسه حيات حسني با هدف «پژوهش، تبيين، و حمايت از سبك زندگي اسلامي از جمله ازدواج‌هاي چند همسري اسلامي، در سطوح محلي و ملي و بين‌الملل» و داراي مجوز رسمي (به ادعاي ايشان) در سطح شهرهاي قم، اصفهان و تهران پخش گرديده است.»
در بخش ديگري از اين نامه آمده است: « سه معضل اصلي اشتغال، اقتصاد و ازدواج گريبانگير درصد بالايي از جوانان اين سرزمين است كه هر سه اين مقوله‌ها رابطه تنگاتنگي با يكديگر دارند. نبود بازار كار مناسب، بيكاري، مشاغل كاذب و در پي آن مشكلات اقتصادي، مقوله‌هاي خطرناكي همچون نرخ بالاي طلاق، عدم رغبت جوانان به ازدواج و ازدواج سفيد را در پي داشته است. حال در اين زمان كه به دليل فشارهاي اقتصادي ناشي از تحريم‌هاي حداكثري اعمال شده بر مردم، حفظ آرامش در جامعه در دستور كار وزارتخانه‌هاي اطلاعاتي و امنيتي قرار گرفته است آيا ترويج فرهنگ چندهمسري منتج به افزايش نارضايتي بيش از نيمي از جامعه بالاخص زنان و در نتيجه ايجاد التهاب در كشور نخواهد شد؟ آيا مجوز برگزاري چنين كارگاه‌هايي كه نه تنها مشكلي از مشكلات اجتماعي جوانان و جامعه را حل نمي‌كند بلكه سبب افزون طلبي و زياده‌خواهي قشر خاص و بعضا متمول جامعه و در پي آن افزايش شكاف طبقاتي، ايجاد ناامني و هرج و مرج در كشور خواهد بود يك تصميم كارشناسانه و مديريتي است با عنايت به اهميت موضوع و جلوگيري از تنش‌هاي احتمالي اجتماعي در سطح جامعه و نيز جهت تحكيم بنيان خانواده، حفظ آرامش زنان اسلامي و ايراني و جلوگيري از ترويج ساختارهاي هنجارشكنانه خواهشمند است به قيد فوريت و در اسرع وقت دستور فرماييد موضوع مورد بررسي دقيق و كارشناسانه قرار گرفته و از نتيجه اقدامات به عمل آمده اينجانب را مطلع نماييد.»
سست شدن بنياد خانواده و اقتصاد
موضع‌گيران در برابر برپايي «كارگاه مهارت‌هاي ارتباطي خانواده‌هاي چندهمسري» براين نكته تاكيد دارند كه چنين رويه‌اي مي‌تواند موجب سست‌شدن بنياد خانواده شود . در عين حال موضوع اقتصاد بسيار مهم‌تر و تاثيرگذارتر از آن است كه با تكيه بر چندهمسري بتوان بنياد خانواده را تحكيم بخشيد. براي مثال محمدرضا بادامچي، نماينده مردم تهران گفته است: «ترويج چند همسري باعث سست‌شدن بنيان خانواده‌ها است و بايد جاي ترويج چند همسري مشكلات اشتغال جوانان را حل كنيد تا آنها بتوانند ازدواج كنند.» او دراظهارنظر خود توضيح داده است: «برگزاري كارگاه آموزشي با هدف ترويج چند همسري تنها باعث از بين رفتن قبح موضوع در جامعه و ناپايدار كردن سلامت خانواده مي‌شود. حتي امكان دارد كه برخي از افراد با اين‌گونه تبليغات به اين موضوع روي آورده كه نتيجه آن از هم پاشيدن خانواده خواهد شد. در حال حاضر شرايط اقتصادي به گونه‌اي پيش رفته كه حتي برخي از متولدين دهه ۶۰ هم نتوانستند به دليل نبود شرايط به خصوص وضعيت اشتغال ازدواج كنند. به جاي برگزاري اين كارگاه‌ها و ترويج چندهمسري وضعيت اقتصادي را بهبود بخشيده و شرايط ازدواج را براي جوانان تسهيل كنيم تا ما شاهد وجود افراد ۴۰ ساله با تحصيلات عاليه نباشيم كه به دليل نداشتن شغل امكان ازدواج ندارند.» بادامچي با انتقاد از پخش برنامه‌اي در صدا و سيما با موضوع ترويج چند همسري گفت كه انتظار مي‌رود رسانه ملي در پخش برنامه‌هاي خود نظارت بيشتر داشته و تجديدنظر كند. اين رويه تنها به بنيان خانواده آسيب رسانده و يكي از غيراصولي‌ترين كارها به شمار مي‌آيد. در همين حال محمدمهدي تندگويان معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان نيز توجه به مقوله اقتصادي را مهم‌تر از مولفه‌هاي تاثيرگذار ديگر دانسته و گفت: «از كساني كه مي‌خواهند در خصوص ترويج ازدواج دوم فرهنگ‌سازي يا كمك كنند، خواهش مي‌كنم كه اين هزينه را به خيرين ازدواج بدهند تا جوانان كشور كه دچار موانع اساسي در امر ازدواج هستند، مشكلات‌شان حل شود. وقتي با مشكل اساسي‌تري روبرو هستيم، مطرح كردن اين موضوع نمي‌تواند جزو اولويت‌هاي ما قرار بگيرد. از سوي ديگر كشور ما كشوري نيست كه از لحاظ ساختار جنسيتي دچار مشكل باشد و نياز داشته باشيم تا موضوع ازدواج دختران يا زنان دچار تجرد قطعي را مطرح كنيم.
شرايط فعلي فرهنگ ما چنين موضوعاتي را نمي‌پذيرد و ترويج چنين موضوعاتي نيز جوابگو نيست. جامعه فعلي ما با موضوعات مختلف فرهنگي، مسائل اقتصادي و آسيب‌هاي اجتماعي موجود اين فرهنگ را نمي‌پذيرد. هنوز نتوانسته‌ايم براي موضوع ازدواج ساماندهي مناسبي داشته باشيم كه حالا بخواهيم روي مدل‌هاي مختلف ازدواج بحث كنيم. » عاليه شكربيگي جامعه‌شناس نيز در اين باره به موضع‌گيري پرداخته است. او كه رييس كارگروه خانواده در معاونت زنان و خانواده رياست‌جمهوري نيز هست گفته است: افرادي كه چندهمسري را تبليغ مي‌كنند، تيشه به ريشه خانواده در ايران مي‌زنند، آنها بايد به اين موضوع توجه داشته باشند كه اين مقوله در فرهنگ ما قابل قبول نبوده، نيست و نخواهد بود.