نقد مركز پژوهش‌هاي مجلس به طرح رفع انحصار از زبان انگليسي
مغايرت‌هاي حقوقي، قانوني و كارشناسي
گروه اجتماعي | حدود يك ماه از هياهويي كه ارايه طرح «رفع انحصار از زبان انگليسي در نظام آموزشي همگاني كشور» به پا كرد، مي‌گذرد. نكته‌اي كه باعث نقدهاي فراوان شد، اين بود كه در متني كه با نام «رفع انحصار» تدوين شده بود، گزينه برچيدن آموزش زبان انگليسي در مدارس و سپردن آموزش انواع زبان‌هاي خارجي به موسسه‌هاي آموزشي آزاد گنجانده شده بود كه هزينه را هم بر عهده خانواده‌ها مي‌گذارد، موضوعي كه از ديد كارشناسان آموزش خطر گام برداشتن به سمت خصوصي‌سازي در بخش آموزش همگاني را در پي داشت. حالا مركز پژوهش‌هاي مجلس نظر كارشناسي مفصلي در مورد اين طرح منتشر كرده است كه علاوه بر نقد مواد موجود در اين طرح پيشنهادهايي هم مطرح كرده است، از جمله تاكيد بر آموزش زبان چيني.
«عنوان طرح دال بر رفع انحصار از زبان انگليسي دارد، اما متن طرح در پي ارجاع آموزش زبان‌هاي خارجي از مدارس به آموزشگاه‌هاي آزاد است، از اين‌رو طرح، هدف مقنن از رفع انحصار زبان انگليسي و تنوع‌بخشي به آموزش زبان‌هاي خارجي و تحقق مطالبات رهبري را تامين نمي‌كند... اجراي طرح مذكور باعث پرداخت بخشي از هزينه‌هاي آموزش و پرورش توسط والدين و تعميق شكاف آموزشي ميان مناطق برخوردار و كم‌برخوردار خواهد شد و از اين‌رو طرح مغاير اصل سوم و اصل سي‌ام قانون اساسي است.» گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس با اين مقدمه سراغ نقد بندها و بخش‌هاي مختلف طرح رفته است.
«ضرورت نداشتن تعليم زبان خارجي به دانش‌آموزاني كه به هر دليل به تحصيلات دانشگاهي نخواهند پرداخت»، «افت تحصيلي دانش‌آموزان به سبب آموزش زبان خارجي»، «نياز نداشتن هنرآموزان فني و حرفه‌اي و كارودانش به آموزش زبان خارجي» و «كمتر بودن موفقيت مدارس در آموزش زبان خارجي نسبت به آموزشگاه‌هاي آزاد» از جمله دلايلي بودند كه در طرح مجلس در دفاع از حذف آموزش زبان از مدارس مطرح شده بود، دلايلي كه يك به يك در گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس رد شده‌اند. به عنوان مثال در اين گزارش نيازمند نبودن دانش‌آموزان به زبان انگليسي در صورتي كه قصدي براي تحصيلات دانشگاهي ندارند به شدت مورد نقد قرار گرفته است: «در صورتي كه «آماده شدن فرد براي زندگي در اجتماع» را از اهداف مهم آموزش و پرورش بدانيم و از آنجايي كه يكي از مهارت‌هاي زندگي در جامعه امروزي يادگيري زبان خارجي است، دليل توجيهي طراحان مبني بر اينكه آموزش زبان خارجي براي دانش‌آموزاني كه به هر دليل قصد ادامه تحصيل ندارند و به‌ويژه مي‌خواهند وارد بازار كار شوند، دليل قابل اتكايي نيست، زيرا با هدف آموزش و پرورش كه آماده شدن فرد براي زندگي در اجتماع است، همخواني ندارد.» ادعاي تاثير آموزش زبان انگليسي بر افت تحصيلي هم به نظر مي‌رسد از نظر نويسندگان گزارش آن قدر از واقعيت دور بوده است كه خيلي كوتاه به آن پاسخ داده‌اند: «تاكنون پژوهشي رابطه ميان آموزش زبان انگليسي و افت تحصيلي را در دانش‌آموزان اثبات نكرده، بلكه فراتر از اين، تاكنون اين موضوع محل پرسش پژوهشي واقع نشده است.» و البته دليل نياز نداشتن دانش‌آموزان فني و حرفه‌اي و كارودانش هم با استدلال‌هاي مشابهي رد شده است. اما مورد مهمي كه در طرح مجلس ذكر شده بود، قياس سيستم آموزش زبان در مدارس و آموزشگاه‌هاي آزاد زبان بود كه به باور نويسندگان طرح يكي از دلايلي است كه بر اساس آن مي‌توان به خاطر ناكارآمدي آموزش و پرورش در اين حوزه آن را به موسسه‌هاي آزاد سپرد. حالا مركز پژوهش‌ها مي‌گويد اگر دليل ناكارآمدي سيستم آموزش و پرورش باشد، بسياري از درس‌ها را بايد برون‌سپاري كرد: «اگر يكي از مسائل طرح، عملكرد ضعيف آموزش و پرورش در آموزش زبان انگليسي است، چنين طرحي رافع اين مشكل نخواهد بود. اين استدلال را كه آموزش زبان در مدارس ضعيف است پس آن را به آموزشگاه‌هاي آزاد واگذار كنيم، مي‌توان به ساير برنامه‌هاي درسي وزارت آموزش و پرورش تعميم داد. براي مثال: آموزش زبان عربي، رياضي، علوم تجربي، خواندن و نوشتن، ورزش، هنر و دروس فني و مهارتي نيز بر پايه چنين استدلالي مي‌توانند برون‌سپاري شوند.»
به دانش‌آموزان زبان چيني بياموزيد
اما فارغ از نقدهاي جدي گزارش مركز پژوهش‌ها به تدوين‌كنندگان طرح رفع انحصار از زبان انگليسي، نكته درخور توجه، پيشنهاد خود مركز پژوهش‌ها براي تنوع دادن به آموزش زبان در مدارس است. در جمع‌بندي اين گزارش پيشنهاد شده است كه با توجه به مغايرت‌هاي حقوقي، قانوني و نتايج ارزيابي كارشناسي طرح مجلس، كليات آن رد شود. در گزارش مركز پژوهش‌ها ضمن تاييد اصل ايجاد تنوع در آموزش زبان‌هاي خارجي در مدارس يك راهكار اجرايي خاص ارايه شده است: «با توجه به تاكيد مقام معظم رهبري در خصوص آموزش زبان كشورهاي پيشرفته شرقي از يك‌سو و افزايش تعاملات تجاري ايران با كشور چين، رشد اقتصادي روزافزون و جمعيت بالاي اين كشور از سوي ديگر، پيشنهاد مي‌شود شوراي عالي آموزش و پرورش امكان آموزش زبان چيني در مدارس را در كنار ساير زبان‌هاي پنجگانه غيرانگليسي مصرح در مصوبه شماره 678 به تصويب رساند.» با وجود ضعف‌هاي جدي نظام آموزشي كشور كه خود مركز پژوهش‌ها به آن اشاره كرده و در چهار دهه گذشته همواره مورد نقد بوده است، كارشناسان اين مركز پيشنهاد آموزش زبان چيني را در اين سيستم ارايه كرده‌اند، در حالي كه توانايي اين سيستم براي آموزش زبان انگليسي و عربي همچنان زير سوال است.