عمليات حفاري تركيه در درياي مديترانه
محمود فاضلي
آغاز چهارمين عمليات حفاري تركيه در مديترانه با هدف اكتشاف منابع هيدروكربن بار ديگر منجر به تنش ميان تركيه، يونان و قبرس شده است. تنش‌ها در درياي مديترانه از سال گذشته و به‌دليل تلاش‌هاي تركيه، يونان و قبرس جهت عمليات اكتشاف و حفاري گاز در منطقه شدت يافته و اين مساله به پديدار شدن تنش‌هاي قديمي منجر شده است. تركيه خواهان آن است كه سهمي از ثروت انرژي كه به‌تازگي كشف شده است به ساكنان تركيه‌اي قبرس برسد. آنكارا در سال‌هاي اخير كشتي‌هاي اكتشافي را به منطقه اقتصادي انحصاري قبرس اعزام كرده و باعث خشم اتحاديه اروپا شده است. تركيه بر اين باور است كه اتحاديه اروپايي، ديگر يك بازيگر بي‌طرف نيست و نه مي‌تواند به حل مشكل قبرس، كمك كند و نه مي‌تواند موضع سازنده‌اي در شرق درياي مديترانه اتخاذ كند. هيچ‌كس نبايد نسبت به اين مساله ترديد كند كه ما به فعاليت‌هاي حفاري و جست‌وجوي خود در بخش شرقي درياي مديترانه ادامه خواهيم داد. تركيه اتهام حفاري‌هاي غيرقانوني را رد مي‌كند و عقيده دارد كه آب‌هايي كه در آنها براي يافتن گاز حفاري مي‌كند، به اين كشور تعلق دارند.
در بخش شرق درياي مديترانه و در سمت تركيه، اكتشافات گازي بزرگي انجام نگرفته است اما اين كشور كشتي‌هايي را براي اكتشاف گاز به جانب آب‌هاي ساحلي قبرس اعزام كرده است. تركيه اعلام كرده اگر بخش يوناني قبرس پيشنهاد همكاري كه از سوي بخش ترك‌نشين قبرس مطرح شده است را نپذيرد، به حفاري براي گاز در اين آب‌ها ادامه مي‌دهد. فاتح دونمز، وزير انرژي و منابع طبيعي تركيه ضمن اعلام اين خبر در پارلمان تركيه تاكيد دارد تا زماني كه موفق شويم، به فعاليت‌هاي خود ادامه خواهيم داد و از حقوق خود و شهروندان قبرس ترك‌نشين دفاع خواهيم كرد. آغازگر مشكل كنوني، رويكرد طولاني‌مدت دولت قبرس يوناني در ناسازگاري است.
يونان
يونان نگران است كه تركيه سيستم مذكور را در ساحل جنوبي خود نزديك به مكاني كه نيروهاي دريايي تركيه كشتي‌هاي اكتشاف گاز را در شرق مديترانه اسكورت مي‌كنند، به‌كار گيرد. در واكنش به موضع تركيه، يونان حكم توقيف تمامي كشتي‌هاي حفاري تركيه كه مانع فعاليت‌هاي گازي آنها مي‌شوند را صادر كرده و از اتحاديه اروپا خواسته است تركيه را براي اقداماتش مجازات كند. يونان بر اين باور است ادعاهاي مطرح شده توسط تركيه، فاقد پايه حقوقي، خودسرانه و در نقض حق حاكميت يونان در منطقه بوده و تازگي نداشته و بارها در سازمان ملل به آنها پاسخ داده است. براساس حقوق بين‌المللي درياها، جزاير صرف‌نظر از مساحت آنها مانند اراضي سرزميني از حقوق كامل مناطق دريايي برخوردارند.
قبرس
قبرس يكي از كشورهايي است كه مي‌تواند از ثروت گاز طبيعي تازه كشف شده بهره قابل توجهي ببرد. اين كشور در حال حاضر تمام انرژي مورد نيازش را وارد مي‌كند اما كشف ذخاير گاز مي‌تواند امنيت انرژي قبرس را بهبود ببخشد و همزمان اين كشور را به يك صادركننده انرژي تبديل كند. قبرس با اكتشافات گازي عظيمي كه در سال‌هاي اخير صورت گرفته، نقطه روشني براي اكتشاف بوده است.
اتحاديه اروپا
در حالي كه در سال‌هاي اخير روابط ديپلماتيك آنكارا با متحدان غربي‌اش به سردي گراييده است، كشف ذخاير بزرگ انرژي در مديترانه شرقي به اين تنش‌ها افزوده است. اين اتحاديه چندي قبل اعلام كرد كه طرح تركيه براي انجام حفاري براي جست‌وجوي نفت و گاز در سواحل قبرس موجب نگراني بسياري در اين منطقه شده و اين اقدام تركيه موجب افزايش تنش‌ها ميان اين دو كشور شده است. اروپا معتقد است قبرس يك كشور مستقل است كه از سوي جامعه بين‌المللي به‌رسميت شناخته شده و تركيه مكررا از زور براي ممانعت از اكتشاف منطقه اقتصادي انحصاري اين جزيره توسط شركت‌هاي انرژي استفاده كرده است. وزراي خارجه اتحاديه اروپا اخيرا با تحريم‌هاي اقتصادي تركيه در آب‌هاي قبرس موافقت كردند. اين تحريم‌ها شامل بلوكه شدن دارايي‌ها و ممنوعيت سفر است و حمايت فني و مادي از فعاليت‌هاي حفاري تركيه ممنوع شده است. با اين تحريم‌ها امكان مسدود كردن دارايي‌هاي افراد يا شركت‌هايي كه در حفاري‌هاي غيرقانوني قبرس مشاركت دارند، به وجود آمده است.
مصر
مصر كه تا سال 2016 واردكننده بزرگ گاز بود اما با كشف ذخاير عظيم گاز در سال 2015 كه توسط شركت ايتاليايي «اني» صورت گرفت، ممكن است مصر را به مهم‌ترين قطب و صادركننده گاز منطقه تبديل كند.
همزمان دولت مصر سرگرم برنامه‌ريزي براي راه‌اندازي 11 پروژه گازي جديد است تا خود را به عنوان يك قطب منطقه‌اي براي تجارت و توزيع بين‌المللي گاز مطرح كند.
اسراييل
رژيم صهيونيستي پتانسيل مصر به عنوان قطب جديد گاز اروپا را قوي‌تر كرده است. اكتشاف و توسعه ميادين گازي در سواحل فلسطين اشغالي در 20 سال گذشته، به گاز فراواني منتهي شده كه اين رژيم تلاش دارد از آن براي برتري ژئوپليتيك خود استفاده كند و در همين راستا روابط حسنه‌اي با يونان و قبرس برقرار كرده است. آنها اكنون براي ساخت يك خط لوله گاز هفت ميليارد دلاري از فلسطين اشغالي و ميادين گازي قبرس از طريق جزيره «كرت» يونان به سوي ايتاليا همكاري مي‌كنند تا گاز موردنياز ساير كشورهاي اروپايي را تامين كنند.
عربستان
عربستان از بخش يوناني‌نشين قبرس كه به همراه اسراييل و مصر، عليه تركيه در شرق مديترانه فعاليت مي‌كند، حمايت مي‌كند.
رياض براي اولين‌بار سفير دايمي در قبرس انتخاب كرده است. وزير خارجه بخش يوناني‌نشين قبرس پس از ديدار همتاي عربستاني خود اعلام
داشت درمقابل فعاليت‌هاي تركيه در منطقه، از حمايت كشوري نظير عربستان برخوردار هستيم. عربستان ضمن حمايت از حاكميت بخش يوناني، اميدوار است طرفين مسائل را از راه‌هاي مسالمت‌آميز حل كنند.