خشكسالي تمام نشده...
مهدي زارع
بارندگي‌هاي ابتداي سال 1398 و وقوع سيلاب موجب تصوري غيرعلمي مبني بر ورود به تر سالي و پايان خشكسالي در ايران شد. اين موضوع نه تنها از زبان مردم عادي بلكه بارها از زبان مديران اجرايي و روساي سازمان‌هاي مسوول در زمينه مديريت بحران نيز شنيده شد.
اكنون در آغاز زمستان 1398 كه سه ماه از سال آبي جديد 1399-1398 مي‌گذرد فرصتي است تا مرور كنيم كه در چند حوزه آبي كشور وضع به چه ترتيب است و بيلان مصرف آب چگونه است؟ آيا خشكسالي به پايان رسيده؟ و وارد ترسالي شده‌ايم؟ رشد 32درصدي ورودي آب سدهاي پنجگانه استان تهران از اول سال آبي 1398-1397 تا 7 فروردين 98 گزارش شد. ميزان آب ورودي به سدهاي اميركبير، لتيان، لار، طالقان و ماملو در بازه زماني ياد شده به حدود 480 ميليون مترمكعب رسيد كه اين رقم در مدت مشابه سال گذشته نزديك به
363 ميليون مترمكعب بوده است. در آن هنگام حجم ذخيره سدهاي استان تهران به 578 ميليون مترمكعب رسيد. اين عدد در شرايط نرمال بايد
800 ميليون مترمكعب باشد تا براي مهار سيلاب‌هاي پيش‌رو حدود 256 ميليون مترمكعب از ظرفيت مخازن سدهاي پنجگانه استان تهران خالي نگه داشته شود تا مانور لازم براي مديريت مخازن صورت بگيرد. در شروع سال آبي جديد 99-98 (اول مهر 1398) پيش‌بيني‌هاي بلندمدت سازمان هواشناسي از پاييزي نرمال تا بيش از نرمال در برخي مناطق حكايت داشت.
توزيع نامناسب زماني و مكاني بارش‌هاي پاييز 98 موجب شد كه ورودي آب به مخازن سدهاي استان خوزستان نسبت به شرايط طبيعي به‌طور متوسط ۱۴درصد كاهش را تجربه كند و در حوضه مارون تا ۳۳درصد كاهش ورودي ثبت شد. ميزان روان‌آب‌هاي حاصل از بارندگي در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۲ ميليارد مترمكعب كمتر شد. بارش‌هاي رخ داده، ۳۵ ميلي‌متر بيش از نرمال‌هاي بلندمدت فصل پاييز در حوضه‌هاي آبريز بود ولي توزيع آن، موجب افزايش روان‌آب‌هاي ورودي به شكلي موثر نشد. حجم ورودي آب به مخازن سدهاي استان خوزستان حدود سه هزار و ۶۰۰ ميليون مترمكعب بود كه به ازاي آن نيز پنج هزار و ۵۰۰ ميليون مترمكعب آب براي تامين نيازهاي مختلف رهاسازي شد. حوضه‌هاي آبريز مانند مارون و زهره ۳۳درصد كاهش و حوضه كرخه نسبت به آمارهاي بلندمدت رشد ۱۲درصدي داشته است. در اين مدت مصارف آب در پايين‌دست سدهاي استان نيز روند افزايشي داشته است، چراكه تصور غالب نزد مردم، ورود به دوره ترسالي و فراواني منابع آب بوده است. اين افزايش در حدي بود كه در پاييز 1398 ۲.۹ ميليارد مترمكعب آب بيشتر از سال گذشته براي تامين نيازهاي مختلف آب از سد‌ها رها شد.
در غرب كشور و در محدوده استان كرمانشاه در مجموع يك ميليارد و ۳۵۰ ميليون مترمكعب ظرفيت سدهاي مخزني داريم. ۳۹درصد ظرفيت سدهاي استان تخليه شد و در پايان آبان ماه
۸۳۴ ميليون مترمكعب آب پشت سدهاي استان ازسوي شركت آب و فاضلاب كرمانشاه گزارش شده است. پاييز سال 1397، در استان كرمانشاه ۲۹۱ ميلي‌متر بارندگي داشتيم كه ۷۰درصد بيشتر از نرمال بود؛ در پاييز سال 1398، گزارش‌ها از ۱۲۰ تا ۱۸۰ ميلي‌متر بارندگي خبر مي‌دهد كه ضمن نمايش كاهش نسبت به سال گذشته، ميزان را نسبت به متوسط 10 ساله در حد نرمال نشان مي‌دهد. در زمستان سال 1397، ۲۵۴ ميلي‌متر بارندگي داشتيم، پيش‌بيني هواشناسي، ميزان بارش زمستان 1398 را حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ ميلي‌متر نشان مي‌دهد كه كاهشي حدود 40درصدي خواهد داشت.
اين آمار كه از سوي مديران برنامه‌ريزي سازمان‌هاي آب و فاضلاب استان‌هاي كشور ارايه شده‌اند، نشان مي‌دهد كه تصور پايان خشكسالي و ورود به تر سالي درست نبوده است.