طرح اردوغان براي اعزام نيروي نظامي به ليبي
محمود فاضلي
به دنبال درخواست دولت وفاق ملي ليبي به رياست «فائز السراج» از تركيه براي حمايت ويژه و لجستيك اين كشور و اعزام نيروي نظامي اين كشور به طرابلس، كشورهاي حوزه مديترانه درگير يكي از مهم‌ترين تنش سال‌هاي اخير هستند. دولت وفاق ملي ليبي و تركيه دو توافقنامه نظامي و امنيتي را امضا كردند. به موجب اين توافق تركيه از دولت السراج حمايت نظامي به عمل مي‌آورد. توافقي كه با مخالفت تعدادي از كشورها مواجه شده است.
تركيه| اين كشور تلاش دارد تا در كل منطقه شرق مديترانه حضور داشته باشد. اين موضوع را در سوريه هم مي‌توان مشاهده كرد. نمونه ديگر اين امر تلاش آنكارا براي اكتشافات در ساحل بخش تركيه‌نشين قبرس براي گاز است. تركيه ديدگاه خود از اسلام سياسي را به عنوان الگو براي ديگر كشورهاي خاورميانه ميداند و تلاش دارد تا اين ديدگاه را به آنها نيز صادر كند. در حالي كه بحث‌ها در عرصه بين‌الملل در زمينه امضاي توافقنامه حوزه صلاحيت دريايي ميان تركيه و ليبي در شرق مديترانه و توافقنامه همكاري نظامي ميان دو كشور ادامه دارد، اردوغان در سفري غيرمنتظره به تونس گفت اگر ما به ليبي برويم به درخواست يك طرف به رسميت شناخته شده بين‌المللي و به‌طور قانوني خواهيم رفت. اردوغان در تلاش است تا همكاري با ليبي را سرعت بخشد و آنكارا آماده است تا هر لحظه كه دولت وفاق ملي نياز داشت به آن كمك (نظامي و غيرنظامي) كند. رييس‌جمهور تركيه و السراج در توافقي كه 27 نوامبر (6 آذر) به امضا رسيد، توافقات نظامي را نهايي كردند. نيرو‌هاي تحت امر ژنرال حفتر كه بخشي از شرق ليبي را تصرف كردند، 8 ماهي است كه تحت حمايت عربستان، امارات، امريكا و فرانسه به دنبال كنار زدن دولت وفاق ملي به رياست فائز السراج هستند.
يونان| يونان كه داراي اختلافات بنيادي با تركيه است، توافقنامه ياد شده را غيرمنطقي و باطل ميداند، چراكه موجوديت جزيره «كرت» ناديده گرفته شده و وزير خارجه اين كشور در سفر به سه كشور ليبي، مصر و قبرس يوناني‌نشين مخالفت صريح خود را با توافق امضا شده ميان تركيه و طرابلس تاكيد كرده كه اين توافق از اساس باطل است و براي مردم، جامعه ليبي و ثبات منطقه مضر است و با حقوق بين‌المللي و حقوق درياها مغايرت دارد. قائم‌مقام اروپايي وزارت خارجه يونان اعتقاد دارد از حركات رييس‌جمهور تركيه كاملا پيداست كه دارد با آتش بازي مي‌كند و اين رفتار واكنش‌هاي شديدي نه فقط از طرف يونان كه ساير «بازيگران نظام بين‌المللي» را به دنبال خواهد داشت. انزواي بيشتر تنها نتيجه رويكرد رييس‌جمهور تركيه بوده، چراكه «توسعه‌طلبي نوعثمانيسم» در سراسر جهان محكوم است. آتن تلاش دارد با ابتكارات ديپلماتيك خود به دنبال «بين‌المللي‌سازي» موضوع، محكوميت رفتار تركيه و حفظ امنيت منطقه باشد. نخست‌وزير يونان در 29 ژانويه در چارچوب تقويت ديپلماسي در برابر آنچه طرف يوناني «چالش‌آفريني و اقدامات غيرقانوني تركيه در شرق مديترانه و درياي اژه» ميداند با رييس‌جمهور فرانسه در پاريس ديدار خواهد كرد.
مصر| مصر به عنوان همسايه مستقيم ليبي، منافع و استراتژي ويژه خود را دارد. قاهره از ژنرال حفتر حمايت كرده و سلاح زيادي هم در اختيار او قرار مي‌دهد. حفتر با اين كمك‌ها توانسته در شرق ليبي جا پاي خود را محكم كند و اينك تلاش دارد تا بر كل خاك ليبي مسلط شود. در هفته‌هاي اخير مقامات يونان و مصر در زمينه هماهنگ كردن منافع و مواضع مشترك ميان دو كشور در منطقه شرق مديترانه گفت‌وگو كرده‌اند. يونان و مصر كه در ليبي از گروه حفتر حمايت مي‌كنند درصدد انجام اقدامي كه منجر به تشديد تنش در مديترانه مي‌شود، هستند. اين دو كشور به بهانه حفاظت از آب‌هاي ساحلي ليبي درصدد تشكيل يك نيروي مشترك براي ممانعت از كمك‌هاي تركيه به دولت وفاق ملي ليبي هستند.
اسراييل| وزير خارجه اسراييل، مخالفت رژيم صهيونيستي را با توافقنامه‌اي كه توسط دولت وفاق ملي ليبي و تركيه پيرامون تحديد حريم دريايي بين دو كشور به امضا رسيد را اعلام كرد و همزمان مدعي است اين توافق، اسراييل را در تقابل با تركيه قرار نخواهد داد. نه تركيه و نه ما تمايل نداريم با يكديگر درگير شويم.
قطر| قطر به عنوان يك قدرت كوچك منطقه‌اي، به دليل اختلاف با عربستان به هم‌پيمانان خود وابسته و به مهم‌ترين هم‌پيمان تركيه تبديل شده است. اين امر نيز به خاطر ديدگاه يكسان اين دو در خصوص گروه اخوان‌المسلمين است. قطر مهم‌ترين پرداخت‌كننده هزينه عمليات تركيه بوده و قدرت آن هم بر پايه ظرفيت مالي‌اش استوار است.
ايتاليا| ايتاليا قدرت مستعمره‌كننده ليبي در گذشته احساس مي‌كند بايد نقش ويژه‌اي داشته باشد. ايتاليا در گذشته مهم‌ترين خريدار نفت ليبي بود. رم با توافق با ليبي تلاش مي‌كرد تا از هجوم پناهجويان از طريق مديترانه به خاك خود جلوگيري كند. ايتاليا كماكان در زمينه جلوگيري از رفتن پناهجويان از طريق ليبي به خاك خود همكاري مي‌كند و تا حدودي موفق بوده است.
امارات|خاندان سلطنتي امارات كه اخوان‌المسلمين را به عنوان تهديد جدي براي خود مي‌بيند از ابتدا از ژنرال حفتر حمايت و حتي خود هم راسا در بمباران عليه مواضع دولت رسمي اين كشور شركت كرد. ابوظبي خواهان آن است كه ژنرال حفتر بر سراسر ليبي كنترل پيدا كرده تا با گروه‌هاي اسلامي مبارزه كند.
روسيه| ليبي از نظر منافع استراتژيك براي روسيه مهم است. از يك سو به روسيه اين امكان را مي‌دهد تا نفوذ امريكا در خاورميانه را بيشتر كاهش دهد. اگر روسيه موفق شود حفتر را بر كل ليبي مسلط كند، مي‌تواند موقعيت ناتو را تضعيف كند.