بازار نفت با چه چشم‌اندازي سال جديد را آغاز مي‌كند؟
نفس‌هاي آخر توافق كاهش توليد در سال 2020
توليدكنندگان بزرگ نفتي چشم انتظار ورشكستگي صنعت شيل هستند
گروه اقتصادي
سال 2019 ميلادي، براي بازار نفت پر از رويداد و حوادث غيرمترقبه بود. در اين سال علاوه بر افزايش تنش تجاري ميان امريكا و چين كه به بدبيني درخصوص آينده اقتصادي جهان منجر شد، حمله به تاسيسات آرامكو توسط پهپادهاي يمني و از بين رفتن 5.6 ميليون بشكه نفت از بازارهاي جهاني نيز نتوانست تاثير بلندمدت و بيشتري را بر قيمت نفت داشته باشد، به‌گونه‌اي كه بازار همچنان مازاد عرضه داشت و قيمت نفت نيز انتظار توليدكنندگان بزرگ اوپك را برآورده نمي‌كرد. موارد گفته شده سبب شد اعضاي اوپك و غيراوپك در جلسه ابتداي دسامبر خود براي
بار دوم در يك سال اخير، توليد را كاهش بيشتري داده و از يك ميليون و 200 هزار بشكه به يك ميليون و 700 هزار بشكه در روز برسانند.
مجموعه رويدادهاي نفتي سال 2019 چند ابهام را پيش روي بازار نفت قرار داد، ازجمله اينكه توافق اوپك پلاس با وجود بازارسازي عربستان و روسيه براي نفت و گاز همچنين امضاي فاز يك توافق تجاري امريكا با چين، در سال 2020 نيز ادامه مي‌يابد؟ مازاد توليد نفت در سال آينده چقدر خواهد بود؟ آيا قيمت نفت با وجود بهبود نسبي نسبت به آينده رشد اقتصادي افزايش قابل‌توجهي خواهد داشت؟ پيش‌بيني ديگر نيز درخصوص آينده نفت شيل به عنوان رقيب اصلي نفت خام است. آيا اين صنعت با وجود رقباي قدرتمندي همچون روسيه و عربستان همچنان مي‌تواند به توليد ادامه دهد يا سال 2020 به‌عنوان سرآغاز كاهش در توليد نفت شيل خواهد بود؟
پيش‌بيني آژانس بين‌المللي انرژي از بازار نفت در سال 2020 حاوي چند نكته است؛ اول اينكه جهان در اوايل سال آينده ميلادي مازاد عرضه‌اي به اندازه 700 هزار بشكه نفت در روز خواهد داشت كه اين امر به دو دليل است؛ دليل اول در افزايش چشمگير توليد شيل است. در واقع توليد نفت امريكا به اندازه‌اي افزايش يافت كه توافق كاهش توليد اوپك پلاس نيز نتوانست از مازاد عرضه جلوگيري كند. دليل دوم نيز در كاهش تقاضاي نفت به دليل آينده مبهم رشد اقتصادي در جهان است. هرچند با امضاي فاز اول توافق تجاري ميان پكن و واشنگتن تقاضا براي نفت قدري افزايش داشت، اما آهنگ رشد تقاضا كمتر از عرضه نفت به بازار است. مورد ديگر درخصوص قيمت نفت در سال 2020 است. بنا به پيش‌بيني‌ها، اميدهايي براي بالا رفتن قيمت نفت در محدوده 60 تا 65 دلار وجود دارد اما به دليل كاهش شديد در دكل‌هاي نفتي فعال در امريكا، به نظر مي‌رسد قيمت نفت شيل به
45 دلار برسد.
توافق اوپك پلاس پايان مي‌يابد
هنوز كمتر از 3 روز از سال جاري ميلادي باقي‌مانده است، اما به نظر نمي‌رسد در اين مدت اتفاق عجيب و غيرقابل پيش‌بيني براي بازار نفت رخ دهد. در 2019 اتفاقات غيرمنتظره زيادي در بازار نفت رخ داد. تنش‌هاي تجاري با توييت‌هاي ترامپ بالا مي‌گرفت و با تهديدهاي طرف چيني وارد فاز تازه‌اي مي‌شد، به‌گونه‌اي كه گزارش نهادهاي مهمي همچون صندوق بين‌المللي پول دو بار تعديل شد و هر بار نيز نسبت به آينده جهان هشدارهايي داده مي‌شد، همين امر سبب به‌هم خوردن تعادل در بازار نفت و پيشي گرفتن عرضه از تقاضا شد. با وجود حمله پهپادي به تاسيسات آرامكو و حذف ناگهاني 5.6 ميليون بشكه نفت از بازار، نه تنها قيمت نفت براي مدت طولاني افزايش نيافت، بلكه همچنان ميزان عرضه نفت از تقاضاي آن نيز بيشتر بود، به‌گونه‌اي كه سه ماه پس از حمله، اعضاي اوپك و غيراوپك براي تصميم‌گيري درخصوص آينده بازار نفت، در 5، 6 ماه جاري ميلادي جمع شدند و كاهش 500 هزار بشكه‌اي نفت از بازار را به تصويب رساندند.
هر چند به نظر مي‌رسد با وجود بهبود روابط ميان پكن و واشنگتن اين توافق در 2020 متوقف شود. در اين راستا الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه روز گذشته درخصوص ادامه همكاري كشورهاي امضا‌كننده پيمان كاهش توليد گفت: «سازمان كشورهاي صادركننده نفت خام و هم‌پيمانانش موسوم به اوپك پلاس در سال 2020 به كاهش توليد خود پايان خواهند داد.»
نفت شيل؛ رقيب جدي نفت خام
قيمت نفت نسبت به هر تغيير عرضه‌اي واكسينه است. اين گزاره پس از حمله به آرامكو و تغيير قيمت ناچيز و محدود قيمت نفت بين تحليلگران رواج يافت. چرايي اين امر، توليد نفت شيل بود كه مي‌توانست به سرعت هر كمبودي را جبران كند. اداره اطلاعات انرژي پيش‌بيني كرد كه توليد نفت شيل امريكا در سال 2020 حدود 900 هزار بشكه افزايش يابد. اگر اين پيش‌بيني محقق شود مازاد عرضه نفت در بازار باز هم وجود خواهد داشت و شايد اوپك و غيراوپك به رهبري روسيه باز هم درخصوص بازار نفت جلسه برگزار كنند. اما آمارهاي اداره اطلاعات انرژي امريكا نشان مي‌دهد كه عرضه نفت شيل در سال آينده ميلادي روزانه 2.1 ميليون بشكه رشد خواهد داشت كه حدود 200 هزار بشكه كمتر از پيش‌بيني آژانس بين‌المللي انرژي در ماه گذشته ميلادي است. تعديل پيش‌بيني عرضه نفت شيل به دليل كاهش فعاليت‌هاي حفاري و سرمايه‌گذاري در اين صنعت است، به‌گونه‌اي كه سرمايه‌گذاري در اواخر سال 2019 با كاهش 6درصدي به 129 ميليارد دلار رسيد و البته پيش‌بيني مي‌شود در سال 2020 نيز اين امر ادامه يابد و 11درصد ديگر نيز كم شود. براساس اطلاعات ثبت شده، در سال جاري ميلادي
33 مورد از شركت‌هاي حفاري در امريكا اعلام ورشكستگي كردند. اگر تعديل توليد شيل نسبت به پيش‌بيني‌هاي اوليه محقق شود، قيمت آن در سال آينده ميلادي با كاهشي 16 دلاري به
45 دلار مي‌رسد. با وجود پيش‌بيني كاهش قيمت نفت شيل، امريكا درصدد است بتواند با فشار بر دكل‌هاي حفاري فعال، توليد خود را به ركورد
9.1 ميليون بشكه نفت در روز برساند.
توليدكنندگان به دنبال مصرف‌كنندگان
تحريم نفت ايران و ونزوئلا در بازار نفت از سال گذشته ميلادي كليد خورد اما تبعات آن پس از لغو تمام معافيت‌هاي نفتي نمايان شد، به‌گونه‌اي كه كشورهاي هند و چين كه بزرگ‌ترين خريداران نفت ايران بودند، براي رفع نيازهاي انرژي خود به سمت ساير كشورهاي توليدكننده مانند روسيه و عربستان رفتند. در اين بين روسيه با وجود تحريم‌هاي امريكا و اتحاديه اروپا به دليل مسائل مربوط به شبه جزيره كريمه، توانست خط لوله بيش از 3 هزار كيلومتري «قدرت سيبري» را افتتاح كند. هر چند اين خط لوله براي انتقال سالانه 38 ميليارد مترمكعب گاز به چين ساخته شده اما مي‌تواند براي مدت طولاني‌تري نياز گازي چين را برآورده كند، اما نكته مهم در اتصال روسيه به چين با خط لوله «قدرت سيبري» در مقرون به‌صرفه بودن خريد گاز از اين طريق تا خريد LNG است. عمده خريد LNG چين از امريكاست كه به نظر مي‌رسد باتوجه به افزايش مراودات انرژي روسيه با آسياي دور، در آينده‌اي نه‌چندان دور بايد شاهد كاهش خريد LNG امريكا توسط چين بود.
خبر ديگري كه مي‌تواند بر بازار نفت و توليدكنندگان اصلي آن تاثير بگذارد، نقش چين در بازار انرژي براي رفع نيازهاي خود است. باوجود مازاد عرضه در بازار نفت همچنين كاهش قيمت‌ها، نقش توليدكنندگان كوچك نفت و گاز در بازار تقريبا به حاشيه مي‌رود و اين شركت‌ها عملا مجالي براي رقابت با رقباي مهمي مانند آرامكو و شيل را ندارند، اما همين شركت‌ها مي‌توانند با جذب در بازاري كوچك‌تر از بازار نفت، نقش مهمي براي مصرف‌كنندگان بزرگ انرژي مانند چين و هند داشته باشند. در اين راستا قرار است چين با ايجاد بازاري، انرژي موردنياز را از توليدكنندگان كوچك فراهم كند. به اين ترتيب علاوه بر تامين بي‌دغدغه نفت و فرآورده‌هاي آن مي‌تواند مناسبات را در بازار نفت تغيير دهد. به اين صورت كه بخش عمده تقاضاي خود را از طريق بازار انرژي خود و شركت‌هاي عضو آن انجام دهد. اين امر مي‌تواند همكاري پالايشگاه‌هاي خصوصي به خصوص امريكايي را با اين كشور افزايش دهد. طبق آمارهاي ارايه شده توسط اويل پرايس حدود 9 هزار شركت پالايشي كوچك در امريكا وجود دارد كه فروش سالانه آنها كمتر از 5 ميليون دلار در سال است كه البته 80درصد توليد نفت امريكا را برعهده دارند. اگر صرفه‌هاي اقتصادي توليد نفت شيل براي اين شركت‌ها از بين رود، چه بسا راحت‌تر جذب بازار انرژي چين مي‌شوند.
اقدام ديگر چين در بازار نفت، در دست گرفتن پروژه‌هاي نفتي در كشورهايي مانند برزيل، مكزيك، گويان و كانادا توسط شركت نفتي CNOOC است. هر چند برخي معتقدند اين اقدام براي جبران خسارت‌هاي وارده به دليل جنگ تجاري است اما در واقع چين با اين كارها به دنبال پر كردن خلأ نفتي و كنترل منابع نفتي در سراسر جهان است، چراكه با اين كار در قبال انجام پروژه‌ها، نفت دريافت مي‌كند.