زمين لرزه
در بودجه آموزش و پرورش
مهدي بهلولي
نگاهي گذرا به لايحه پيشنهادي بودجه سال 99 نشان مي‌دهد كه اين بودجه در اجرا با دشواري‌هاي زيادي روبه‌رو خواهد شد و در بخش‌هايي از آن، براي نمونه در مورد آموزش و پرورش، با چالش‌هايي مواجه است كه به آساني حل نخواهند شد. كل بودجه آموزش و پرورش در سال 99، كمي بيش از 57 هزار ميليارد تومان است كه نسبت به بودجه 56 هزار ميليارد توماني سال 98 خبر از افزايش بسيار ناچيز مي‌دهد. البته حدود 3 هزار ميليارد تومان نيز در بخش اعتبارات تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي (بودجه عمراني) در نظر گرفته شده كه با توجه به گزارش تفريغ بودجه در سال‌هاي گذشته، اميد چنداني به تحقق آن نبايد داشت؛ براي نمونه در گزارش تفريغ بودجه سال 95 اعلام شد كه تنها حدود 57 درصد از كل اين بخش از بودجه مصوب، محقق شده است. نكته مهم در بودجه آموزش و پرورش اين است كه بخش بزرگي از اين بودجه، كاملا صوري و كاغذي است و هيچ‌گاه محقق نمي‌شود و در واقع كاملا از بين مي‌رود. مثلا در يكي از بندهاي لايحه بودجه 99، درآمد حاصل از بند 3 ماده قانون تشكيل شوراهاي آموزش و پرورش را 180 ميليارد تومان در نظر گرفته است. اين بند به قانون سال 77 برمي‌گردد كه 5 درصد از عوارض شهرداري‌ها را به آموزش و پرورش اختصاص مي‌دهد و هم اكنون سال‌هاست اين عوارض به آموزش و پرورش داده نمي‌شود. نمونه ديگر بودجه 200 ميليارد توماني است كه از محل صرفه‌جويي در يارانه‌ها براي پخش شير رايگان در مدرسه‌ها در نظر گرفته مي‌شود كه يك ريال از آن هم تامين و يك پاكت شير هم در مدرسه‌ها پخش نمي‌شود. نمونه ديگر بودجه سرانه دانش‌آموزي است. حدود يك ماه پيش، وزير آموزش و پرورش از اين سخن گفت كه سرانه دانش‌آموزي 55 هزار توماني امسال در عمل به 24 هزار تومان كاهش يافته كه تاكنون 12 هزار تومان آن پرداخت شده است. آنچه از بودجه آموزش و پرورش، امكان تحقق بيشتر داشته و دارد، بخشي است كه به حقوق و دستمزد آموزگاران برمي‌گردد كه بنا به گفته فرادستان آموزش و پرورش در چند سال گذشته، چيزي حدود 95 تا 99 درصد از بودجه كل آموزش و پرورش را شامل مي‌شود و نكته مهم همين است كه اگر بتوان بودجه اين بخش از بودجه آموزش و پرورش را دقيق‌تر مشخص كرد، مي‌توان به رقم بودجه‌اي دست يافت كه در سال آينده در زمينه آموزش و پرورش محقق مي‌شود. اگر شمار همه آموزگاران رسمي و غيررسمي كشور را حدود 900 هزار تا يك ميليون تن و ميانگين حقوق آنها در سال 99 را 4 ميليون تومان در نظر گرفت- ميانگين حقوق فرهنگيان كشور در سال 97 بنا به گفته علي الهيارتركمن، معاون توسعه و پشتيباني وزارت حدود 2 ميليون و 700 هزار تومان بوده است- در مي‌يابيم كه اگر در سال 99، حقوق همه فرهنگيان كشور به‌طور كامل پرداخت شود، كل بودجه محقق شده آموزش و پرورش در سال 99، حداكثر چيزي حدود 50 هزار ميليارد تومان خواهد بود. اين رقم نشان مي‌دهد كه حدود 20 تا 30 درصد بودجه پيشنهادي لايحه 99 در بخش مربوط به آموزش و پرورش كاملا صوري است و اگر به اين نكته توجه كنيم كه به سبب شرايط تحريمي كنوني، آن‌گونه كه مركز پژوهش‌هاي مجلس نيز اعلام كرده، حدود 50 درصد از محل تامين اعتبار لايحه پيشنهادي، غيرواقعي است، وضعيت سخت و رياضتي بودجه سال آينده به ويژه در بخش آموزش و پرورش روشن‌تر مي‌شود.
چند روز پيش، 22 نفر از فرهنگيان و كنشگران صنفي بيانيه‌اي صادر و بخشي از نگراني‌هاي خود و جامعه فرهنگيان نسبت به لايحه بودجه سال 99 را اعلام كردند. در اين بيانيه به مواردي از كاهش بودجه اشاره شده بود كه نگران‌كننده است؛ براي نمونه كاهش 76 درصدي بودجه برنامه پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي دانش‌آموزان، كاهش 45 درصدي رديف مربوط به كيفيت بخشي به فعاليت‌هاي آموزشي و پرورشي و توسعه عدالت آموزشي، كاهش 20 درصد بودجه آموزش پيش از دبستان و كاهش 26 درصدي بودجه دانشگاه فرهنگيان. نكته مهم اين بيانيه البته اعتراض به وضعيت افزايش 27 درصدي مالياتي است كه مردم بايد بپردازند، اما همچنان از ماليات دادن برخي نهادهاي خاص اقتصادي ثروتمند، خبري نيست. يك مورد از اين معافيت و گريز مالياتي كه به آموزش و پرورش برمي‌گردد، ماده 78 قانون مالياتي است كه در آن مصوب شده نهادهاي زير نظر رهبري بايد ماليات خود را به آموزش و پرورش اختصاص دهند تا در منطقه‌هاي محروم كشور هزينه شوند. اين ماده هم اكنون حدود 4 سال است كه به تصويب نهايي رسيده و قرار است در دولت، آيين‌نامه اجرايي آن نوشته و ابلاغ شود كه تاكنون خبري از آن نيست.
باري، با توجه به آنچه گفته شد و بسياري از اعداد و ارقام ديگر كه امكان اشاره به آنها در اين يادداشت كوتاه نيست، مي‌توان از زمين لرزه‌اي بزرگ در بودجه آموزش و پرورش سخن گفت كه كسرهاي بودجه‌اي سال‌هاي گذشته، پيش‌لرزه‌هاي آن به شمار مي‌روند.
آموزگار و كنشگر صنفي