مسكو يك موفقيت ديگر را به نام خود ثبت مي‌كند؟
جنگ ليبي و افزايش نفوذ روسيه در اروپا
ترجمه: هديه عابدي
نشست اخير روسيه و تركيه در مسكو كه با هدف ايجاد آتش بس در ليبي برگزار شده بود به دليل امتناع وعدم امضاي توافق نامه آتش‌بس از سوي ژنرال خليفه حفتر (فرمانده نيروهاي ارتش ليبي) با شكست روبه‌رو شد. يكي از اصلي‌‌ترين حاميان حفتر روسيه است و امتناع اين فرمانده از امضاي توافقنامه آتش‌بس نه تنها درباره ميزان نفوذ واقعي روسيه در ليبي سوالات زيادي به وجود آورده است بلكه اين پرسش را در ذهن مخاطبين ايجاد كرده كه پايان دادن به درگيري ليبي تا چه اندازه اهميت دارد؟
وب‌سايت تحليلي خبري «فارن پاليسي» در مطلبي نوشت: نام روسيه اولين بار زماني در ليبي بر سر زبان‌ها افتاد كه در ماه سپتامبر 2019 گروهي از سربازان اجير شده را به جبهه‌هاي طرابلس اعزام كرد تا از نيروهاي حفتر حمايت كنند، و اين نگراني را براي امريكا و اروپا به وجود آورد كه كرملين بالاخره خود را وارد جنگ داخلي ليبي كرده است. حضور اين كشور در ليبي به طرز چشمگيري يادآور نقش تعيين‌كننده آن در سوريه است، جايي كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه از نيروهاي بشار اسد، همتاي سوري خود حمايت كرد و او را از سقوط نجات داد.
عدم موفقيت روسيه در كسب رضايت حفتر به آتش‌بس مي‌تواند نشان دهد مسكو آنقدرها هم كه به نظر مي‌رسد روي حفتر نفوذ ندارد، يا صادقانه بگوييم آنقدرها هم تلاش نمي‌كند و نگاهي به فعاليت‌هاي آن در ديگر مناطق ليبي ممكن است دليل اين امر را مشخص كند.
مسكو با حمايت از حفتر و درگيري با رقيب اصلي او يعني دولت وفاق ملي و همين‌طور اعضاي سابق رژيم معمر قذافي (ديكتاتور سابق ليبي) حضور خود را در بخش‌هاي مختلف درگيري گسترش داده است. پوتين طرفين درگيري را به جان هم مي‌اندازد تا نهايت استفاده را از آن ببرد. او در تلاشي آشكار به اتحاديه اروپا فشار مي‌آورد تا درباره پايان كليه تحريم‌هاي اقتصادي كه اين اتحاديه عليه مسكو اعمال كرده است مذاكره كنند. اين تحريم‌ها پس از مداخله روسيه در امور اوكراين در سال 2014 اعمال شد. پوتين در نوزدهم ژانويه در كنفرانس در برلين حاضر شد و با آن دسته از رهبران كشورهاي عضو اتحاديه اروپا كه به دنبال مذاكره درباره آتش‌بس در ليبي هستند، ديدار كرد.گفته مي‌شود روسيه براي دستيابي به اين هدف خود، علاوه بر تأمين بودجه 3 ميليارد دلاري تاكنون 200 سرباز اجير شده گروه واگنر را به پشتيباني از نيروهاي حفتر اختصاص داده است. اما اين حمايت، مزيت خاصي براي حفتر نداشت. دويست سرباز اجير شده شايد بتواند بن‌بست نظامي فعلي را بشكند، اما آنها نمي‌توانند به تنهايي منطقه را تصرف و كنترل كنند ؛ چه رسد به تسخير شهري مانند طرابلس.كمك نقدي روسيه نيز شايد بتواند براي حفتر امنيت مالي بياورد اما كمك چنداني به جبران بدهي 25 ميليارد دلاري او نمي‌كند، بدهي كه مي‌تواند تمامي مبارزات وي را تحت تاثير قرار دهد. با چنين ديدگاهي به نظر مي‌رسد كمك مالي و نظامي روسيه هرگز نقش مهمي نداشته و تنها به ادامه مسير حفتر كمك كرده است نه پيروزي او.سياست‌گذاران اروپايي نگران بروز يك جنگ فرسايشي هستند، چرا كه خاطره تلخ بحران پناهندگان در سال 2015 هنوز از ذهن آنها پاك نشده است. در آن سال بيش از يك ميليون نفر از جنگ و درگيري در خاورميانه و شمال آفريقا فرار كردند و از طريق ليبي وارد اروپا شدند. ورود اين سيل از پناهندگان باعث ايجاد تنش‌هاي قومي، نژادي و مذهبي در اروپا شد و در نتيجه آن، نسخه بسيار افراطي و تندي از عوام‌فريبي مبتني بر اسلام‌هراسي به وجود آمد. ملي‌گرايان راست افراطي توانستند با سوار شدن بر موج عوام‌فريبي به قدرت برسند و دولت‌هاي اتريش، لهستان، مجارستان و ايتاليا را در اختيار بگيرند. اين گروه در انگليس نيز پرچم‌دار برگزيت (خروج انگليس از اتحاديه اروپا) بودند و در انتخابات آلمان و فرانسه نيز به موفقيت‌هايي دست يافته‌اند.تعداد مهاجران از آن زمان تا كنون كاهش يافته است، اما مهاجرت همچنان يكي از نگراني‌هاي اصلي بسياري از راي‌دهندگان است. اين بدان معناست كه اگر منازعه ليبي منجر به يك بحران پناهندگان جديد شود، بايد انتظار افزايش تنش‌ها و قدرت گرفتن راست‌گرايان افراطي مخالف اتحاديه اروپا را داشت. در چنين شرايطي، اتحاديه اروپا كه همين حالا هم در وضعيت شكننده‌اي قرار دارد، بيش از پيش بي‌ثبات مي‌شود.اما به نظر مي‌رسد تلاش‌هاي روسيه تا حدي موفق بوده است. تعداد پناهندگاني كه به اروپا مي‌گريزند دوباره رو به افزايش است. روسيه نيز آلمان را متقاعد كرده است كه نقشي كليدي در اين منازعه دارد و توانسته در ميز مذاكره برلين براي خود يك صندلي دست و پا كند. اگرچه مسكو توانسته با چنگ و دندان به يك جايگاه قدرتمند برسد، اما نمي‌خواهد منابع خود را تا ابد خرج ليبي كند. مسكو تا زماني اين كار را انجام مي‌دهد كه بيشترين بهره ژئوپوليتيك بالقوه را از جانب اروپا كسب كند. اكنون كه رهبران اروپا مايل به مذاكره با روسيه هستند و به نظر مي‌رسد تحريم‌ها نيز روي ميز مذاكره قرار داشته باشد، ممكن است سياست‌گذاران روس آغاز گفت‌وگو با اروپا بر سر حل منازعه ليبي و پايان تحريم‌ها را مد نظر قرار دهند.
نقش روسيه همچنان محدود است، بنابراين قدرت‌هاي اروپايي براي تسليم در برابر خواسته‌هاي روسيه تحت فشار نيستند. با اين حال ريسكي كه وجود دارد اين است كه روسيه ممكن است تصميم به افزايش نفوذ خود و گسترش فشار بر اروپا بگيرد. مشخص نيست چنين رويكردي براي اروپا يا روسيه چه نتايجي به دنبال دارد، اما مشخص است كه مسكو تمام تلاش خود را مي‌كند تا از آشوب ناشي از جنگ در سرتاسر جهان بيشترين بهره را ببرد و از درگيري در هر نقطه‌اي از دنيا به امتيازات ژئوپوليتيكي دست يابد.
عدم موفقيت روسيه در كسب رضايت حفتر به آتش‌بس مي‌تواند نشان دهد مسكو آنقدرها هم كه به نظر مي‌رسد روي حفتر نفوذ ندارد، يا صادقانه بگوييم آنقدرها هم تلاش نمي‌كند و نگاهي به فعاليت‌هاي آن در ديگر مناطق ليبي ممكن است دليل اين امر را مشخص كند.