ماهاتير محمد كيش و مات شد

ترجمه: رضا خواسته

ماهاتير محمد 94 ساله كه طي چند دهه گذشته اداره امور را در مالزي بر عهده داشته است، جاي خود را به متحد سابق و «خيانتكارش» يعني محي‌الدين ياسين مي‌دهد. ماهاتير از سال 1981 تا 2003 نخست‌وزير مالزي بود و ركورد طولاني‌ترين دوره نخست‌وزيري اين كشور را در اختيار دارد. او در عين حال ركورددار كوتاه‌ترين دوره نخست‌وزيري نيز هست؛ چرا كه سال 2018 خود را از بازنشستگي درآورد تا دولت فاسد مالزي را از قدرت خارج كند، اما همين هفته گذشته موقتا از سمت نخست‌وزيري استعفا كرد تا دوره صدارتش به دو سال هم نرسد. به گزارش «نيويورك تايمز»، پادشاه مالزي كه پس از استعفاي ماهاتير، او را به سمت نخست‌وزير موقت منصوب كرده بود روز شنبه اعلام كرد اين سياستمدار كهنه‌كار در ميان نمايندگان مجلس از راي اكثريت برخوردار نيست و به همين دليل روز يكشنبه، ماهاتير جاي خود را به محي‌الدين ياسين داد. ياسين يك سياستمدار كاركشته و ملي‌گراست، اما متعلق به حزب فاسدي است كه ماهاتير دو سال قبل شكست داده بود. انتخاب ياسين به عنوان نخست‌وزير جديد مالزي، تحليلگران را دچار سرگيجه كرده است. روز دوشنبه هفته گذشته، پس از آنكه ائتلاف حاكم يعني ائتلاف اميد به رهبري ماهاتير به دليل اختلافات داخلي و تناقضات ايدئولوژيك از هم پاشيد، ماهاتير از سمتش استعفا داد، اما پادشاه بلافاصله او را به عنوان نخست‌وزير موقت معرفي كرد. در روزهاي بعد شاهد كش و قوس‌هاي فراوان و ايجاد ائتلاف‌هاي مختلف ميان احزاب مالزي بوديم، به نحوي كه هر 12 ساعت با يك هويت سياسي تازه روبه‌رو مي‌شديم.

بازماندگان ائتلاف اميد كه ماهاتير توانسته بود از ميان نيروهاي سياسي متنوع – مثل ملي‌گرايان مالايي، اصلاح‌طلبان چيني و اسلام‌گرايان ليبرال دور هم جمع كند، تا شنبه صبح ظاهرا قصد داشتند رهبر كهنه‌كار خود را بار ديگر به نخست‌وزيري منصوب كنند. اما روز شنبه بعدازظهر پادشاه مالزي اعلام كرد با نمايندگان مجلس اين كشور ديدار كرده و مطمئن است اكثريت نمايندگان از كانديداتوري محي‌الدين حمايت مي‌كنند. محي‌الدين 72 ساله پس از اين انتصاب گفت: «خدا را شكر مي‌كنم كه به اين سمت منصوب شده‌ام.» او كه در كشور چندقومي مالزي، خود را در درجه اول يك مالايي خوانده است، رهبر حزب بومي‌تباران متحد مالزي است كه ماهاتير تا همين يك هفته پيش خود رهبري آن را بر عهده داشت. با از هم پاشيدن ائتلاف اميد، اين حزب با سازمان ملي مالايي‌هاي متحد شريك شد. اين سازمان همان حزبي است كه به‌رغم اتهامات فساد، چندين دهه در مسند قدرت قرار داشت. ماهاتير و محي‌الدين هر دو از اعضاي ارشد سازمان ملي مالايي‌هاي متحد بودند اما پس از آنكه نجيب رزاق، رهبر اين حزب در دوره نخست‌وزيري خود متهم به اختلاف چندين ميليارد دلاري شد هر دو از اين حزب خارج شدند. روز شنبه، نجيب رزاق در صفحه فيس‌بوك خود براي محي‌الدين پيام تبريك فرستاد. زماني كه رزاق نخست‌وزير بود، محي‌الدين را به خاطر طرح سوالاتي در خصوص رسوايي مالي او از كابينه بيرون انداخته بود. ماهاتير روز يكشنبه صبح محي‌الدين را متهم به خيانت كرد و نخست‌وزير جديد را به خاطر اتحاد مجدد با سازمان ملي مالايي‌هاي متحد مورد شماتت قرار داد. ماهاتير گفت هيچ وقت حاضر نمي‌شود با چنين حزب فاسدي شريك شود، حتي اگر اين موضوع به قيمت از دست دادن قدرت تمام شود. اكنون كه نيروهاي متحد با نجيب رزاق به قدرت برمي‌گردند، اصلاح‌طلبان و افشاگران فساد دچار وحشت شده‌اند. گروه‌هاي اقليت از جمله چيني‌ها نيز همين احساس را دارند، زيرا از برخي شركاي سياسي سازمان ملي مالايي‌هاي متحد كه پيش‌تر از تبديل مالزي به يك امارت اسلامي علنا حمايت كرده بودند، به‌ شدت مي‌ترسند. با وجود اينكه اكثريت جمعيت مالزي را مالايي‌هاي مسلمان تشكيل مي‌دهند، اقليت‌هاي بزرگي از چيني‌ها و هندي‌ها نيز در اين كشور زندگي مي‌كنند. ائتلاف اميد نخستين ائتلاف در تاريخ مالزي بود كه با حضور گسترده نمايندگان اقليت‌ها تشكيل مي‌شد. ايوون تئو، استاديار حقوق در دانشگاه جورج تاون مي‌گويد: «بحران سياسي مالزي نشان مي‌دهد نژاد و دين همچنان بيشترين تاثير را بر عرصه سياسي اين كشور خواهند داشت.» او افزود: «پيشرفت دموكراتيك مالزي در سال 2018 و رسيدن اين كشور به يك ائتلاف چند قوميتي در رأس قدرت، نشان داد اين كشور كاري به گسترش ملي‌گرايي غيرليبرال در سطح جهان ندارد و مسير خود را در پيش گرفته است. اما به قدرت رسيدن ائتلاف كنوني كه صرفا وابسته به قوميت مالايي است، اتفاق سال 2018 را كاملا نقض مي‌كند.» انور ابراهيم نيز كه نامش بارها به عنوان جانشين ماهاتير مطرح شده بود و چندين دهه رقيبش به شمار مي‌رفت، در مناسبات چند روز گذشته از هرم قدرت كنار گذاشته شد. تا شنبه صبح انور ابراهيم 72 ساله نامزد ائتلاف اميد براي تصدي سمت نخست‌وزيري محسوب مي‌شد. اما پس از آنكه گفته شد شانس ماهاتير براي انتخاب مجدد بيشتر است، انور ابراهيم بار ديگر دست از آرزوي ديرينه خود براي رهبري مالزي شست و از رقابت خارج شد. روز شنبه انور در بيانيه‌اي اعلام كرد: «من كنار مي‌كشم تا كشور بيش از اين وارد جنگ قدرت نشود و سيستمي قديمي كه مردم با آن مخالفند روي كار نيايد.» ماهاتير روز يكشنبه مجددا اعلام كرد كه اعتقاد دارد جناح او براي تشكيل دولت به اندازه كافي راي دارد. اما نزديك به يك ساعت بعد، محي‌الدين در كاخ ملي سوگند نخست‌وزيري خود را ياد كرد. با اين وجود با توجه به اينكه ماهاتير تهديد كرده در جلسه روز 9 مارس مجلس به نخست‌وزير جديد راي عدم اعتماد مي‌دهد، هنوز كمتر كسي است كه بخواهد ماهاتير محمد حتي در 94 سالگي به ‌طور كامل از قدرت كناره‌گيري كند.