آن خزنده كه فهيمي نام گرفت
گروه اجتماعي
يك‌سال قبل عليرضا زماني نويسنده نخستين كتاب راهنماي ميداني عنكبوتيان در خاورميانه كه نخستين گزارش از عنكبوت‌هاي كوير لوت را در ژورنال علمي Acta Arachnologica منتشر كرده؛ در اين مقاله يكي از گونه‌هاي جديد را به ياد و احترام دوستش، زنده‌ياد هادي فهيمي Oecobius fahimii نامگذاري كرده است. مرحوم هادي فهيمي كه دانشجوي دكتراي رشته محيط زيست گرايش تنوع زيستي، متخصص حيات وحش، خزنده‌شناس و عضو هيات موسس و نايب‌رييس هيات‌مديره موسسه خزنده‌شناسان پارس بود نزديك به دو دهه براي حفاظت از حيات وحش به ويژه خزندگان ايران تلاش كرد. همين تلاش‌ها سبب شد تا دوستش عليرضا زماني نام او را بر گونه‌اي تازه شناخته شده در لوت بگذارد. اما اين‌گونه تازه شناسايي شده چه بود؟
ظرف سال‌هاي اخير، عنكبوت‌هاي ايران با دقت بيشتري مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته‌اند به‌طوري كه تعداد عنكبوت‌هايي كه در ايران شناسايي شده، از ۱۴۱ گونه در سال ۲۰۰۱ ميلادي به بيش از ۷۰۰ گونه در سال ۲۰۱۸ رسيده است. تعداد عنكبوت‌هاي شناسايي شده در ايران، رشد قابل ملاحظه‌اي داشته اما واقعيت اين است كه بسياري از زيستگاه‌ها و قلمروهاي اين سرزمين هنوز به درستي مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند. كوهستان‌هاي پرت و دورافتاده و محدوده‌هاي بياباني وسيع از جمله شاخص‌ترين مناطقي هستند كه هنوز مطالعات جامعي روي آنها صورت نگرفته است.
بيابان لوت يك حوزه نيمه محصور خيلي بزرگ است كه وسعت آن را در حدود ۸۰ هزاركيلومترمربع تخمين زده‌اند و به‌طور مشخص هم از نظر جغرافيايي در استان‌هاي كرمان و سيستان و بلوچستان واقع شده است. در تحقيقاتي كه زماني انجام شد ۱۷ گونه متعلق به ۱۲ خانواده از عنكبوت‌ها شناسايي شدند كه از بين آنها سه گونه جديد براي علم كشف كه يكي از آنها با اسم علمي Oecobius fahimii توسط زماني و همكارش، يوري ماروسيك (Yuri M.Marusik) از موسسه تحقيقاتي مسائل بيولوژيكي شمالگان روسيه (Institute for Biological Problems of the North RAS، Russia) به صورت كاملا علمي شناسايي و ثبت جهاني شد.
عليرضا زماني درباره اهميت اين كشف جديد مي‌گويد: «از ميان گونه‌هاي جديدي كه در لوت شناسايي كرديم، يك جنس و ۳ گونه جديد براي دنياي علم و ۳ گونه گزارش جديد هم براي ايران ثبت شدند. اما از آنجايي كه سانحه پرواز آسمان تهران-ياسوج يكي از تراژيك‌ترين اتفاقات حيات وحش ايران در چند سال اخير بود، ما يكي از شاخص‌ترين گونه‌ها را هم به ياد دوست فقيدمان، زنده‌ياد هادي فهيمي كه در پروژه تحقيقاتي لوت حضور داشت، فهيمي نامگذاري كرديم. از نحوه زيست اين‌گونه هنوز اطلاعات دقيقي در دسترس نيست، اما بر اساس اطلاعات موجود اين عنكبوت تورهاي چادري شكل زير سنگ‌ها و حفره‌ها درست مي‌كند و خودش هم در زير اين چادر مي‌ماند. اين عنكبوت‌ها طعمه‌هاي‌شان را كه حشرات كوچك مانند مورچه‌هاي كوچك هستند، در زير همين چادر مي‌خورند. در زمان شكار هم دايره‌وار دور طعمه مي‌چرخند و گرد آن را ابريشم مي‌پيچند به‌طوري كه طعمه ديگر امكان فرار نخواهد داشت. متاسفانه ما هنوز جنس نر بالغ اين‌گونه را به دست نياورده‌ايم و براي شناخت بهتر اين‌گونه به داشتن جنس نر بالغ نياز خواهد بود. درست است كه ما در سفر لوت نمونه‌هاي بسيار خوبي پيدا كرديم، اما لوت همچنان نيازمند مطالعات و بررسي‌هاي بيشتر است. ما نيازمند مطالعات تيمي بيشتر در لوت هستيم و معتقدم كه تنوع زيستي عنكبوت‌هاي لوت بيش از اينهاست. خيلي از عنكبوت‌هايي كه يافتيم، نمونه‌هاي نابالغ بودند كه نمي‌توان گونه آنها را شناسايي كرد و اميدوارم در فصول ديگر و مناطق ديگر باز هم كارهاي تحقيقاتي بيشتري انجام شود تا نمونه‌هاي قابل مطالعه از اين‌گونه‌ها نيز حاصل شود.»
شناسايي و مطالعه خزندگان، حضور حرفه‌اي در سرشماري‌هاي حيات وحش، مطالعه و بررسي بسياري از گونه‌هاي در معرض خطر انقراض، همكاري موثر در زنده‌گيري و انتقال گونه‌هاي مختلف حيات وحش، آموزش و جلب مشاركت مردم محلي و تدوين شبكه‌هاي زيستگاهي حيات وحش از جمله شاخص‌ترين فعاليت‌هاي حرفه‌اي فهيمي در طول ۱۷ سال تلاش مستمر براي طبيعت بود.