نگاهي به پيشنهاد برگزاري مجازي جلسات علني مجلس شوراي اسلامي
پارلمان آنلاين و 3 ابهام
گروه سياسي
«جلسات علني مجلس به‌صورت مجازي برگزار خواهد شد.» اين خبري است كه در طول يكي، دو هفته اخير و تعطيلي جلسات علني و غيرعلني مجلس شوراي اسلامي به دليل شيوع گسترده ويروس كرونا در ايران و اعلام ساختمان پارلمان به عنوان يكي از نقاط شيوع از سوي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بارها و بارها به صورت گمانه‌زني مطرح يا به‌عبارتي صحيح‌تر مطرح شد اما شايد جدي‌ترين واكنش به اين موضوع را اولين بار بهروز نعمتي، سخنگوي سابق هيات رييسه مجلس شوراي اسلامي نشان داد و آنجا كه به خبرگزاري برنا از عزم جزم هيات رييسه براي برگزاري «جلسات مجلس به صورت مجازي» سخن به ميان آورد. پس از او اما همه چيز تقريبا با سكوت گذشت تا اينكه اسدالله عباسي، سخنگوي فعلي هيات رييسه در گفته‌هايي كه خبرگزاري‌هاي مختلف آن را منتشر كردند از بررسي اين مهم در جلسه امروز هيات رييسه و البته افزايش احتمال آن سخن به ميان آورد.
با اين حال و پس از اين اظهارات بود كه شبكه‌هاي اجتماعي با قطعيت از برگزاري جلسات مجلس شوراي اسلامي به صورت مجازي گفتند و البته مطابق معمول سال جاري و ماه‌هاي اخير انتقاداتي را به پارلمان و تنزل جايگاه آن در ساختار سياسي جمهوري اسلامي مطرح كردند، شايد همين شايعات بود كه سبب شد پدرام پاك‌آيين، مديركل فرهنگي مجلس وارد عمل شده و بكوشد براي اندكي هم كه شده از قطعيت موجود در اظهارات ناظران و كاربران شبكه‌هاي اجتماعي بكاهد. او در واكنش به اظهارات عباسي گفت كه «استفاده از اين فناوري براي برگزاري جلسات علني در هفته آينده، صحت ندارد بلكه اين امكان يكي از راه‌حل‌هايي است كه با توجه به منع صريح ستاد ملي مقابله با كرونا از تشكيل جلسات مجلس، توسط هيات رييسه مورد بررسي قرار گرفته و با توجه به پيچيدگي استفاده از اين امكان، زمان قطعي به‌كارگيري آن مشخص نيست.»
نكته قابل توجه اينكه عباسي و پاك‌آيين در حالي از سامانه‌اي به عنوان «مجلس يار» در اين مسير نام برده‌اند كه دست‌كم بنا به گزارشي كه خبرگزاري «خانه ملت» سوم شهريورماه منتشر كرده، «مجلس يار»، «درگاهي است كه از طريق آن نمايندگان مجلس در صحن علني با درخواست منابع اطلاعاتي تخصصي در زمينه‌هاي مختلف، در كمترين زمان ممكن قادر به دريافت آن خواهند بود.» به اين ترتيب به نظر نمي‌رسد عملا اين سامانه توانايي برگزاري جلسات آنلاين مجلس را داشته باشد ولي با اين حال حتي اگر در جلسه امروز هيات رييسه لاريجاني و 11 نفر ديگر راي موافق به استفاده از ظرفيت اينترنت براي برگزاري جلسات علني مجلس دهند، 3 ابهام جدي همچنان باقي است.
امنيت و زيرساخت
اولين تجربه برگزاري نشست خبري به صورت مجازي در روزهاي پساكرونا به علي ربيعي، سخنگوي هيات دولت بر مي‌گردد كه تنها و تنها يك مرتبه آن را امتحان كرد و به‌رغم انتقادهاي بسيار بعضا با واكنش‌هاي مثبتي نيز مواجه شد اما جلسات علني مجلس با توجه به جايگاه نمايندگان و پارلمان در قانون اساسي به هيچ عنوان با نشست خبري سخنگو قابل قياس نيست؛ بنابراين به نظر مي‌رسد اولين و شايد اصلي‌ترين مانع پيش روي «بهارستان» و ساكنانش براي برگزاري جلسات علني به صورت مجازي و به اصطلاح برخط، تهيه زيرساخت‌ها و امكانات لازم باشد.اينترنت پرسرعت و البته مطمئن كه در ميانه راه مدام قطع و وصل نشود و امكان برقراري ارتباط را بدون مشكل فراهم كند اما همه ماجرا نيست، امنيت پلتفرم و بستر مورد استفاده نمايندگان نيز امري بسيار حائز اهميت است. اگر امنيت را از ديد نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي بررسي كنيم احتمالا تنها مجبور به استفاده از شبكه‌هاي داخلي كه عملا امكان برقراري چنين ارتباطي را ندارند، خواهيم شد اما اگر قرار باشد از نمونه‌هاي موفق خارجي در پارلمان استفاده شود، علاوه بر مشكل فيلترينگ احتمالا با محدوديت‌هاي اين شبكه‌ها براي تحت پوشش قرار دادن 290 نماينده مجلس مواجه خواهيم بود.
آيين‌نامه پر دردسر
با عبور يا حل مشكلات مربوط به امنيت و زيرساخت در مسير برگزاري جلسات مجلس به صورت مجازي و بر بستر اينترنت، به مانعي از جنس آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي برخواهيم خورد. اين آيين‌نامه به‌رغم هزار و يك نقص و سكوت‌هاي بسيار و نياز صريح به اصلاحات اساسي، دست‌كم درباره چگونگي برگزاري جلسات مجلس صريح سخن گفته و چند و چون آن را مشخص كرده است؛ چند و چوني كه هيچ جايي براي برگزاري مجازي جلسات مجلس در آن وجود ندارد؛ بنابراين شايد اگر در يكي از كشورهاي اروپايي و توسعه‌يافته اين مانع وجود داشت، اصلي‌ترين معضل بر سر راه برگزاري جلسات مجلس به صورت غيرحضوري و بر بستر اينترنت محسوب مي‌شد اما به لطف نقض چند ده باره آن در طول دوران رياست علي لاريجاني بر پارلمان، نمي‌توان سكوت آيين‌نامه را مانعي چندان جدي بر سر راه دستيابي به پارلمان آنلاين دانست اما هنوز مشخص نيست چطور قرار است با برگزاري جلسات بر بستر اينترنت، راي نمايندگان براي عموم پنهان باشد، نطق‌هاي ميان‌دستور و تذكرها چطور ارايه خواهد شد و مواردي از اين دست.
نظم جلسات
يكي از انتقادهايي كه همواره عليه مجلس و مجلس‌نشينان مطرح مي‌شود، بي‌نظمي موجود در جلسات است. بي‌نظمي كه گاه و بي‌گاه رييس مجلس را ناچار مي‌سازد همچون ناظم مدارس با نام بردن از نمايندگان از آنان درخواست حضور در كرسي‌هاي خود و حفظ آرامش و «شأن پارلمان» و متعاقبا شركت در راي‌گيري كند. بي‌نظمي‌ها اما به همين جا ختم نمي‌شود و بعضا رييس قوه مقننه مجبور به قطع ميكروفن نمايندگان مي‌شود كه همين اقدام اصولا علاوه بر اعتراض شديد طرف مقابل، صحن را براي دقايقي هم كه شده وارد حاشيه مي‌كند. در صورت برگزاري جلسات علني به صورت مجازي مشخص نيست چطور رييس مجلس مي‌تواند نظم جلسه را حفظ كند و درخواست‌هاي نمايندگان را كنترل كند. قطعا شرايط كنوني ايران و لزوم جلوگيري از شيوع كرونا همچون لزوم تداوم فعاليت نهادهاي حكومتي امري است غيرقابل انكار ولي شايد بهتر باشد «بهارستان» اين بار پيش از آنكه اقدام كند، براي حواشي احتمالي و پرسش‌هاي موجود پاسخ و البته راهكارهاي مشخصي را ارايه كند تا دست‌كم به اين شيوه با نقض آن مثل معروف، امروز «فكر فردا كند.»