با پايان تحريم تسليحاتي ايران در ماه اكتبر
چين و روسيه آماده صادرات سلاح به ايران مي‌شوند؟
ترجمه: رضا خواسته
بر اساس توافق هسته‌اي سال 2015 ميان ايران و 6 قدرت جهاني، تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران در حوزه تسليحات نظامي در ماه اكتبر سال جاري ميلادي پايان مي‌يابد. اما هنوز مشخص نيست روسيه و چين، دو متحد اصلي ايران در شوراي امنيت سازمان ملل تا چه حد قرار است توان نظامي ايران را تقويت كنند.
به گزارش پايگاه خبري تحليلي «المانيتور» مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا اخيرا به نمايندگان كنگره گفت كه امريكا «از جامعه بين‌الملل مي‌خواهد، تحريم‌هاي تسليحاتي ايران را تمديد كند.» با اين حال مسكو مي‌گويد، شوراي امنيت سازمان ملل برنامه‌اي براي تمديد اين تحريم‌ها ندارد.
وزارت امور خارجه روسيه در بيانيه‌اي در تاريخ 3 مارس اعلام كرد:«در كنگره امريكا گفته شده، ايالات متحده تلاش مي‌كند چين و روسيه را متقاعد كند كه پيش‌نويس قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل مبني بر تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران را وتو نكنند اما طرح چنين مساله‌اي در شوراي امنيت هيچ فايده‌اي ندارد. دليلي براي اين كار نيست. جدول زماني و شرايطي كه در سال 2015 تنظيم شده است مورد بازنگري قرار نمي‌گيرد.»
اين بيانيه افزود:«مطابق معمول، امريكا در قالب قراردادهاي چند ميليارد دلاري همچنان تسليحات خود را به خاورميانه صادر مي‌كند و اين روند، منطقه را به بشكه باروت تبديل كرده است؛ با اين حال واشنگتن نام اين كار را «تجارت» و اقدامي در راستاي افزايش ثبات منطقه مي‌گذارد.»
موضع روسيه در خصوص اين موضوع همواره ثابت بوده است. سرگئي ريابكوف، معاون وزير خارجه روسيه و ولادمير ارماكوف، رييس اداره منع اشاعه و كنترل تسليحات وزارت خارجه اين كشور، بارها گفته‌اند كه مسكو زير بار حرف‌هاي امريكا نمي‌رود و تحريم تسليحاتي عليه ايران پس از انقضا، تمديد نخواهد شد. علاوه بر اين ريابكوف نيز تاكيد كرده است با وجود تلاش‌هاي دولت امريكا ديگر امضاكنندگان برجام يعني فرانسه، انگليس و آلمان تمايلي ندارند، پرونده ايران را به شوراي امنيت بكشانند.
روسيه اين رويكرد سفت و سخت ولو غيررسمي را با در نظر گرفتن تقاضاي منطقه و وضعيتي كه تهران دچار آن شده است، اتخاذ مي‌كند. بي‌شك روسيه به ايران در ائتلاف ضدامريكايي خود نياز دارد اما در عين حال از وضعيت كنوني نيز رضايت دارد چراكه مي‌تواند از سياست‌هاي متناقض اروپا و امريكا در قبال ايران بيشترين بهره را ببرد، خود را به عنوان يك ميانجي معرفي كند و روابطش را با عربستان، امارات و اسراييل گسترش دهد.با اين حال، وضعيت كنوني بر فرآيند تصميم‌گيري در خصوص صادرات سلاح و تجهيزات نظامي به ايران تاثير مي‌گذارد. آريل بولشتاين، مشاور نخست‌وزير اسراييل در ماه نوامبر 2019 ادعا كرد، روسيه حداقل دو مرتبه با درخواست تل‌آويو مبني بر عدم فروش تسليحات پيشرفته به ايران موافقت كرده است. در عوض اسراييل نيز به درخواست روسيه به گرجستان سلاح نفروخته است.
جديدترين گزارش سالانه آژانس اطلاعات دفاعي امريكا مي‌گويد پس از پايان محدوديت‌هاي سازمان ملل، ايران احتمالا از روسيه جنگنده سوخو 30، جت آموزشي ياك 130، تانك تي 90 و سيستم‌هاي پدافند موشكي مي‌خرد. با اين حال منابع روس تمايلي به ارايه جزييات مذاكرات مسكو با تهران ندارند چراكه روسيه طي حكمي در سال 2016 برخي اسناد مرتبط با همكاري‌هاي نظامي و فني با شركاي خارجي را «به شدت محرمانه» اعلام كرده است.با وجود اين حكم، دو منبع نزديك به صنايع نظامي روسيه در گفت‌وگو با المانيتور گفته‌اند كه تهران و مسكو در جريان هشتمين كنفرانس امنيت بين‌الملل مسكو در آوريل 2019 تماس‌هاي بسيار زيادي با هم داشتند و اين تماس‌ها به شكل مذاكرات مقدماتي براي خريد سلاح درآمده است. اين بدان معناست كه دو طرف در تلاشند، فهرستي را از اقلام احتمالي در قرارداد ميان دو كشور تهيه كنند.
مهم‌ترين اولويت ايران، نوسازي ناوگان نيروي هوايي و افزايش توان ضد هوايي خود است. رسانه‌هاي چين و روسيه در گزارش‌هايي احتمال مي‌دادند، ايران پس از پايان تحريم‌ها، جنگنده‌هاي چند منظوره «سوخو 35» و «سوخو 30 اس‌ام» يا حداقل جنگنده «سوخو 27 اس‌ام-3» را از مسكو و جنگنده «جي 10 سي» را از پكن بخرد اما افزايش تنش با واشنگتن به اين گمانه‌زني‌ها پايان داد. با اين حال حكومت ايران، سرمايه‌گذاري روي جنگنده‌هاي داخلي كوثر و تجهيز نيروهاي مسلح با فناوري‌هاي داخلي را ترجيح مي‌دهد. سردار باقري، رييس ستاد كل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران اخيرا اعلام كرد، ايران در حوزه دفاعي به خودكفايي رسيده و مي‌تواند در حوزه تصميم‌گيري دشمنان خود را غافلگير كند. او گفت: وزارت دفاع روي خريد تجهيزات نظامي از ديگر كشورها حساب نمي‌كند و همه تسليحات در نيروهاي زميني، هوايي و دريايي در داخل توليد مي‌شوند.با اين حال سرنوشت قرارداد ايران با روسيه براي خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. اين قرارداد تنها در صورتي مي‌تواند به سرانجام برسد كه كرملين با توجه به قابليت‌هاي سامانه «اس 400» آن را قدمي راهبردي براي جلوگيري از جنگ تازه‌اي در منطقه ببيند. اين سامانه دفاع موشكي به لطف پوشش وسيع رادارهاي خود و افزايش توان پاسخگويي آن مي‌تواند، قدرت ايران را به شدت بالا ببرد.
در اين بين همكاري‌هاي نظامي و فني ايران و چين نيز چندان رسانه‌اي نشده است، چراكه دو كشور تمايلي به اين كار ندارند. اين تعامل باعث مي‌شود، امريكا شركت‌هاي نظامي چين را تحت تحريم‌هاي گسترده خود قرار دهد و همين مساله باعث افزايش پنهانكاري پكن در اين خصوص شده است. گفته مي‌شود، چين براي فروش سامانه‌هاي دفاع موشكي «اف‌دي 2000» و «ال‌واي 80» خود با ايران در حال مذاكره است.