محمدصادق جوادي‌حصار، تحليلگر سياسي:
درمان شايعات كرونايي، رسانه‌هاي مستقل
و آزاد و رفع انحصار صداوسيماست
اين روز‌ها بحث ويروس كرونا كشور را درگير خود كرده و ما شاهد نشان از نوعي بي‌اعتمادي نسبت به آمار ارايه شده از سوي دستگاه‌هاي رسمي هستيم و به نظر شهروندان دچار نوعي بي‌اعتمادي شده‌اند. ريشه اين بي‌اعتمادي را بايد كجا جست‌وجو كرد؟
اين بي‌اعتمادي يك‌شبه به وجود نيامده؛ بلكه محصول سال‌ها‌ست. به اين دليل كه هر دولتي كه روي كار آمده، دولت قبلي را به بي‌مبالاتي و دزدي و فساد متهم كرده است. چنانكه در هر دوره انتخابات، شاهديم هر دو جناح يكديگر را به فساد و عدم كفايت متهم مي‌كنند؛ تا حدي كه ديگر جايي مصون از تعرض باقي نمانده است. اين عمل در نهايت منجر به آن شده كه هيچ مجموعه‌اي از نگاه مردم عاري از خطا و ضعف نباشد. اتفاقات ديگري هم يكي پس از ديگري مي‌افتد كه به كاهش اعتماد عمومي دامن ميزند از جمله آنكه يك روز مجلس از سكه مي‌افتد، روز ديگر به شكلي با رييس‌جمهوري برخورد مي‌شود كه انگار بود و نبودش تفاوت چنداني نمي‌كند؛ از طرف ديگر هم عده‌اي در بوق و كرنا مي‌كنند كه دولت در سايه‌اي وجود دارد همه‌كاره است. هيچ‌كس هم در مملكت پاسخگو نيست كه آيا چنين مساله‌اي وجود دارد يا خير. به اين دليل كه نه كسي توان اين را دارد كه جريان‌ها فرادولتي را نفي كند و نه امكانش وجود دارد كه با آنها برخورد بازدارنده‌اي انجام شود. اين شرايط جامعه را به اينجا رسانده كه مردم نسبت به دولت و ساز و كارهايش اعتماد لازم را نداشته باشند.
اين عدم اعتماد عمومي به مجموعه مديران تسري پيدا نمي‌كند و به كليت نظام ضربه نمي‌زند؟
طبيعتا كار را دشوار‌تر مي‌كند. از جمله آنكه براي اجراي برنامه‌هايش با مشكلات جدي مواجه مي‌شود؛ به عنوان مثال اگر از مردم درخواست مي‌كنند كه در خانه بمانند تا چرخه انتقال ويروس كنترل شود، بسياري از مردم توجهي به اين امر نمي‌كنند و اين موضوع را سناريويي از پيش تعيين شده توسط دولت مي‌پندارند. خلاصه كلام آنكه عدم اعتماد شهروندان به دستگاه‌هاي دولتي و حاكميتي فاصله بين مردم و حاكميت را بيشتر مي‌كند و در شرايط كنوني كه نياز به هم‌آوايي دولت و ملت است، دولت با مشكل مواجه مي‌شود؛ از طرفي هم اگر دولت به قوه قهريه متوسل شود و مردم مورد مواخذه قرار دهد، معلوم نيست كه چه پيامد‌هايي را به دنبال دارد.
راه ترميم بي‌اعتمادي به وجود آمده چيست؟
بي‌اعتمادي از هر جا كه شروع شده است، بايد از همان‌جا هم ترميم شود. بدان معني كه براي ترميم بايد به گذشته برگشت و برخورد‌هاي سياسي و جناحي اصلاح شود، نگاه‌هاي اقتدارگرايانه به‌طور كل كنار گذاشته شود، مشاركت واقعي مردم در تعيين سرنوشت‌شان انجام شود، قواي سه‌گانه كشور هر يك در جاي خود قرار گيرند و وظايف‌شان را انجام دهند؛ همچنين نظارت افكار عمومي توسط رسانه‌هاي آزاد و مستقل به صورت عملي انجام شود و رسانه ملي به معناي واقعي كلمه رسانه ملي باشد، نه رسانه‌اي كه در اختيار يك جريان سياسي خاص قرار گرفته است. اميدواريم كه در روندي 3 تا 4 ساله بتوانيم اعتماد از دست رفته را دوباره به مردم بازگردانيم.
در همان ساعات اوليه شيوع ويروس كرونا در قم، بحث قرنطينه اين شهر مطرح شد، اما برخي مسوولان مخالفت كردند. با گسترده‌تر شدن اين ويروس در برخي شهر‌ها مردم دست به كار شدند. اين مساله چه مقدار ناشي از ناهماهنگي مسوولان و چه مقدار ناشي از كاهش اعتماد عمومي است؟
بي‌ترديد هر دو اين موارد صدق مي‌كند. به اين معنا كه بالاخره اين ضعف در دستگاه‌هاي تصميم‌گيري همچنان به قوت خود باقي است. يعني اگر درباره ويروس كرونا، جامعه پزشكي، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور و وزارت بهداشت مرجع هستند، از همان روز اول بايد اداره و كنترل را در دست گرفته و دستور قرنطينه قم را صادر مي‌كردند. هيچ نهادي هم حق مخالفت با اين دستور و ممانعت از اجراي آن را نداشت. ولي متاسفانه مراكز متعدد تصميم‌گيري در كشور وجود دارد كه بسياري از اوقات يكديگر را خنثي مي‌كنند، بنابراين اينكه مردم و استانداران خودشان دست به كار شده‌اند كه حاكي از اين است كه جان مردم براي‌شان اهميت دارد.
طي اين چند هفته كه كشور درگير ويروس كروناست، شاهد آن بوديم برخي رسانه‌هاي خارجي به‌ويژه يكي از شبكه‌هاي ماهواره‌اي نسبتا تازه‌تاسيس در لندن علنا دست به انتشار و ارايه آمار و اطلاعات نادرست و توصيه‌هاي پزشكي نامربوط ميزند كه با هيچ يك از يافته‌هاي رسمي همخوان نيست و صرفا جامعه را دچار نگراني دوچندان مي‌كند. مسووليت دولت و مسوولان داخلي در اين زمينه چيست؟
از نظر من آن رسانه‌ها كار خودشان را انجام مي‌دهند، اين ما هستيم كه بايد مواظب باشيم تا فريب نخوريم. اگر مسوولان اطلاع‌رساني دقيقي انجام دهند و به شكلي عمل كنند كه مردم به رسانه‌هاي داخلي اعتماد كنند، رسانه‌هاي خارجي چاره‌اي ندارند جز آنكه اخبار و اطلاعات را از رسانه‌هاي داخلي ايران بگيرند. اما در شرايط فقدان اين امر و در شرايطي كه شاهد انتشار اخبار متناقض يا كمبود اطلاع‌رساني داخلي هستيم، طبيعي است كه رسانه‌هاي بيگانه به ميدان آمده و بعضا با استفاده از اين فضا، خوراك خود را تهيه مي‌كنند و هر اطلاعات نادرستي را به مردم مي‌دهند. اينكه اطلاع‌رساني در انحصار صداوسيماست، در به وجود آمدن اين شرايط نقش داشته است. اگر تنوع داشتيم و رسانه‌هاي ما فراگير‌تر بودند، شبكه‌هاي بيگانه هم به ميدان نيامده و ميدان‌دار نمي‌شدند.
در روز‌هاي اوليه شيوع كرونا در ايران، شاهد اظهاراتي ضد و نقيض از جانب مسوولان بوديم. مصداقش آنكه كارشناس برنامه خبري در صداوسيما ماسك زدن را بي‌فايده اعلام مي‌كرد، اما از سوي ديگر عكس‌هاي منتشر شده از جلسات هيات دولت نشان مي‌داد كه دست‌كم بعضي از اعضاي دولت با ماسك در جلسه حاضر شدند. اين تناقضات چه تاثيري بر نگراني و اعتماد مردم مي‌گذارد؟
طبيعتا باور مردم و اعتماد به اخبار و اطلاعات را كاهش مي‌دهد. در نتيجه عدم اطمينان يا اضطراب ايجاد مي‌كند يا ممكن است در شهروندان و مخاطبان اين رسانه‌ها نوعي حس رهايي و بي‌خيالي به وجود مي‌آورد كه بسيار هم خطرناك‌تر است؛ همچنين ممكن است خوف و وحشتي را به وجود بياورد كه از خود اين ويروس خطرناك‌تر است.
به نظر شما عملكرد رسانه‌ها بايد چگونه باشد؟
به باور من راه درمان اين ماجرا، تمركز بر اطلاع‌رساني دقيق، سريع و بهنگام است كه اگر انجام شود تا حد زيادي اين بي‌اعتمادي به وجود آمده را جبران مي‌كند. رسانه‌هاي آزاد و مستقلي بايد وجود داشته باشند تا در زمينه اطلاع‌رساني درست جهت افزايش اعتماد عمومي گام بردارند.
مديريت بحران دولت را در شرايط شيوع ويروس كرونا چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
تا الان كه هر چه بوده، گذشته است اما همين كه تمام قوا در اختيار دولت قرار گيرد، حكايت از تمركز امكانات است. اينكه اختيار صرف را به وزارت بهداشت دهند اما وقتي وزير بهداشت دستور دهد، كسي اجرا نكند، فايده‌اي ندارد. اكنون هم كه با دستور رهبري نيروهاي سه‌گانه ارتش و سپاه و بسيج هم وارد عمل شده‌اند كه به نظر مي‌رسد جاي خالي وحدت فرماندهي و از آن طرف پدافندهاي پزشكي كه جاي‌شان خالي بود، در حال جبران است.