چين و امريكا بر سر كرونا رقابت مي‌كنند
جنگ فرضيه‌ها
اكبر قاسمي
نقطه‌عطف بحران منازعه چين و امريكا بر سر بيولوژيك‌شدن ويروس كرونا كوويد ۱۹، دقيقا متعاقب اظهارات مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا كه اين ويروس را ويروس ووهاني ناميد، آغاز شد. اين اظهارات پمپئو، خشم فروخورده چيني‌ها را در قالب اظهارات وزارت امور خارجه چين برافروخت، گمانه‌زني‌ها پيرامون ويروس كرونا به عنوان سلاح بيولوژيك را در محافل چين تشديد كرد، زمينه چالش‌آفريني هرچه بيشتر را در مناسبات واشنگتن و پكن فراهم كرد و نگراني و دغدغه پژوهشي پكن را به نحو فزاينده‌اي متمركز كرد. چيني‌ها، پس از علني‌شدن اظهارات ريد فيلد، مدير اداره بيماري‌هاي واگيردار امريكا، فرصت را طلايي ديدند تا اظهارات قشري‌گرايانه مايك پمپئو را به باد انتقاد بگيرند. آنها بلافاصله به استناد اين اطلاعات دست اول و ناب پنهان كه از سوي محافل تخصصي و ذي‌صلاح امريكا نيز مطرح شده است، فصل جديدي در رقابت بين واشنگتن و پكن گشودند.
اظهارات ريد فيلد، مدير بيماري‌هاي واگيردار امريكا در كنگره، آنقدر ارزش اسنادي و قوت كافي براي اعتباربخشي به استدلال‌ها و ادله‌هاي پكن فراهم كرد كه رويه تعاملي چيني‌ها با امريكايي‌ها كه تا كشف همه قرائن و ادله، عمدتا رويكرد شكيبايي را پيشي مي‌گيرند، تغيير داد. اين اظهارات باعث شد چيني‌ها تغيير تاكتيك داده و از پوسته آرامش خود خارج شده و مستندات ريد فيلد را زودتر از موعد آن‌كه هنوز جزييات آن كشف نشده، افشاگري و بزرگنمايي كنند. هرچند ويروس‌شناسان و اپيدميولوژيست‌ها هنوز سوالات و ابهامات زيادي در خصوص قرائن شكل‌گيري ژنوم اين ويروس‌ها داشته و دارند، به ويژه درباره اين موضوع كه ساختار اين ويروس از كدام‌يك از خانواده كرونايي است. در حال حاضر تحقيق و تفحص همچنان ادامه دارد. مطالعه و اينفورماتيك سوابق، مدارك و اطلاعات موجود طي دو دهه، نشانگر اين است كه عوارض و پيامدهاي اين ويروس در قالب سارس، مرس و آنفلوآنزا و كوويد ۲ كه از حيوان به انسان منتقل شده، خسارت‌هاي انساني فراواني را به بار آورده است. ليكن خسارت‌هاي آنچه در نوع ويروس كرونا – نوع كوويد ۱۹ – متبلور شده، به لحاظ قدرت سرايت، شيوع، نوع، دامنه كشندگي، تلفات فراگير همچنين راز و رمز مربوط به نهفتگي آن نگراني‌هاي دوچندان جهانيان را افزايش داده است. بررسي سوابق رخدادهاي ناشي از آمار خسارت انساني ويروس كرونا در انواع خانواده اين ژنوم كه از هسته سارس به وجود آمده است، اين نمايه را به همگان مي‌دهد: آمار تلفات سارس ۲۰۰۲-۲۰۰۳ در چين كه ويروس آن از خفاش به انسان رسيده با ۸۰۰ كشته در۲۰ كشور روبه‌رو بوده است. ويروس مرس ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ در عربستان كه ويروس آن از شتر به انسان رسيده است ۲۸۲ كشته در ۲۷ كشور در برداشته است. ويروس آنفلوآنزاي امريكا كه در سندرم تنفسي از نوع خانواده كوويد ۲ بوده در سال، ۱۶۰۰۰ كشته در بين ۲۶ ميليون مبتلا در امريكا به همراه داشته است (حسب اظهارات اخير ترامپ). با در نظر گرفتن 3 موج قبلي بحران ناشي از ابعاد ويروس و اپيدميولوژي اين نوع از خانواده كرونا كه تاكنون بخش‌هاي محدودي از جهان را درنورديده بود، با اضافه شدن موج چهارم اين ويروس، به درستي مي‌توان زمينه و ابعاد جديد اين ويروس ويرانگر را واكاوي كرد و به لايه‌هاي نهان اين واقعيت بيشتر پي برد. آنچه حساسيت ويژگي اين موج چهارم از ويروس را در خانواده كرونا به خصوص از ژانويه ۲۰۲۰ كه تحت عنوان كرونا يا كوويد ۱۹ از منشا ووهان چين بروز داد، بيشتر كرد موضوع حاد و بسيار مهم چگونگي شكل‌گيري بروز اين نوع ويروس از منشا مكان و نحوه تكوين و شيوع آن است كه هنوز تحقيقات علمي مسجل و جامع آن ادامه دارد و جمع‌بندي قطعي و قابل‌قبول به دست نيامده است. هرچند در گزارش اوليه مقامات چيني گفته شده كه ويروس از خفاش يا مورچه‌خوارهاي پولك‌دار به انسان منتقل شده است.
گزارش‌هاي جديد دقيقا در پرتو بررسي سوابق 4 بحران هم‌خانواده ويروس كرونا به خصوص در ايستگاه آخر آن، دامنه سوالات و ابهامات پيرامون چگونگي بروز و شكل‌گيري ويروس را بعد از پاسخگويي ريد فيلد، رييس بخش بيماري‌هاي واگيردار امريكا در كنگره امريكا، تشديد كرده چراكه او شروع كوويد ۱۹ را به نوعي ناشي از فرد مبتلا و آلوده به ويروس كرونا در بخش نظاميان امريكايي در ووهان چين ممكن و ارزيابي كرده است. متعاقب اين روايت، موج گمانه‌زني‌هاي گسترده را با تراكمي از روايت‌هاي متعدد حاوي سوالات جديد به همراه داشته به‌ويژه بعد از موضع‌گيري سخنگوي وزارت امورخارجه چين كه خواهان جوابگويي واقعي امريكا شده است. رسانه‌هاي چين نسبت به روايت ۱۷ نوامبر به عنوان نقطه شروع و شمارش معكوس پيدايش ويروس كرونا كوويد ۱۹، دست گذاشته و آن را مبدا بروز واقعي اين بحران عالم‌گير توصيف مي‌كنند. اين روايت‌ها و موضع‌گيري منبع جديدي از تحليل‌ها و گزارش‌هاي مختلف را در سطح جهاني در راستاي به‌كارگيري سلاح بيولوژيك امريكا در ووهان به همراه داشته است. در اينجا وظيفه ما به عنوان يك پژوهشگر بي‌طرف، راستي‌آزمايي علمي روايت‌هاي مطروحه با واكاوي دقيق قراين مسجل و انگيزه و اهداف مطروحه در خصوص اين روايت‌ها همچنين كشف ادله‌هاي متقن آن است. هنوز زود است كه قضاوت عجولانه و لايه‌هاي ماهيت واقعي اين رخداد را به درستي استدراك كرد.
اثبات اين موضوع كه روايت‌هاي مطروحه با كدام‌يك از دو فرضيه واقعي در تطابق است سخت است. يك فرضيه مي‌گويد انگيزه پكن از اين واكنش‌هاي رسمي جديد با اهداف تاكتيكي مطرح شده و فرضيه ديگر مي‌گويد اين اتفاق‌ها شروع يك پروسه و روايت مستند از منازعه واقعي امريكا و بيانگر مكشوف‌شدن رقابت و ستيز واقعي واشنگتن با پكن در حوزه‌اي جديد است. در اين صورت بايد اين اتفاق را ناشي از يك نزاع بيولوژيك بين امريكا و چين در راستاي رويارويي واقعي در عرصه اقتصاد به ويژه مناقشه داغ بر سر توانايي‌هاي نوين تكنولوژيك چيني‌ها در پرونده فناوري‌هاي هوش مصنوعي و نسل G5 با امريكا در پرتو راهبرد كنترل و مهار قدرت لجام‌گسيخته پكن دانست.
سفير پيشين ايران در اوكراين