مصرف آب در روزگار كرونا
شينا انصاري
اين روزها با شيوع بيماري كرونا، شست‌و‌شوي مداوم دست‌ها به عنوان تنها راهكار اثرگذار براي حذف ويروس تاكيد مي‌شود. اين نوشتار در صدد نفي اين واقعيت نيست كه در شرايط همه‌گيري جهاني اين ويروس خطرناك بايد توصيه‌هاي كارشناسان را جدي گرفت و دنبال كرد. موضوع اين است كه مي‌شود در كنار توجه به بهداشت، استفاده صحيح از مواد ضدعفوني‌كننده و شوينده‌ها مصرف متعارف آب را نيز مديريت كرد. متاسفانه گزارش‌ها از افزايش سي درصدي مصرف آب در كشور در مقايسه با مدت مشابه حكايت دارد كه با توجه به وضعيت كم‌آبي كشور نگران‌كننده است. هرچند امسال به واسطه بارش‌ها سال خوبي را پشت سر گذاشتيم، ولي نبايد فراموش كرد كه كشور ما به دليل بهره‌برداري بي‌رويه منابع آبي كشور طي چند دهه گذشته با مسائل عديده‌اي در موضوع آب روبه‌رو بوده است كه بارش‌هاي مقطعي و سيلاب‌ها نخواهد توانست موجب پايداري و بهبود وضعيت منابع آب كشور شود. برداشت بيش از توان اكولوژيك از منابع آب به خصوص آب‌هاي زيرزميني، ورود روزافزون آلاينده‌ها، عدم رعايت حقابه‌هاي طبيعت، فشار چاه‌هاي غيرمجاز، كشت صدها تن محصول آب‌بر و فعاليت تعداد كثيري صنايع وابسته به آب، همچنان عصاره «منابع حداقلي آب» در اين اقليم خشك و كم‌آب را مي‌مكند. حال در چنين شرايطي مصرف بالاي آب در سايه بيماري كشنده كرونا و تقارن آن با روزهاي خانه‌تكاني همراه با استفاده فزاينده از شوينده‌هايي كه عمدتا حاوي آلاينده‌هاي آلي پايدار كلره هستند اين نگراني را پديد آورده است كه ما براي مواجهه ضرب‌الاجل با شرايط پيش رو، دچار اشتباه شويم و بيماري حاد كرونا را با ناخوشي‌هاي مزمن «كم‌آبي» و «افت كيفيت منابع آب» با ورود آلاينده‌هاي پايدار و ميكروپلاستيك‌هاي حاصل از شوينده‌ها جايگزين كنيم! امروزه ما در مصرف آب به دليل فقدان مشاركت همه ذي‌نفعان دچار چالش‌هاي اساسي هستيم؛ مشاركت در درك و رفع معضلات ريشه‌اي آب به معناي عام و صرفه جويي در مصرف آن به صورت خاص نياز به اعتمادسازي و تعامل متقابل ميان مسوولان و مردم دارد، چراكه مشاركت در آب يك امر اجتماعي و مبتني بر همكاري و كنش جمعي است كه طي سال‌ها مغفول مانده و با تعميق مشكلات في‌مابين سياستگذاران و آحاد مردم، صرفه‌جويي آب در بخش خانگي تحت‌الشعاع مصرف بالاي ساير بخش‌ها به ويژه بخش كشاورزي قرار گرفته و به ميزان زيادي مورد اغماض واقع شده است.
در واقع گفته مي‌شود وقتي كه بيشترين مصرف آب كشور در كشاورزي صورت مي‌گيرد، صرفه‌جويي در مصارف خانگي محلي از اعراب ندارد. اين نگاه موجب شده است در شرايط حاضر و در برهه حساس كنوني كه تمامي فعاليت‌ها معطوف به مواجهه با بيماري مرگبار كرونا هست، طرح دغدغه مصرف بالاي آب در بخش خانگي خيلي جدي تلقي نشود. از اين رو بسياري از ما اين روزها در قرنطينه خانگي‌مان، فراتر از رعايت پروتكل‌هاي مقابله با ويروس همچون شستن بيست ثانيه‌اي دست‌ها، با توجه به فرصت مغتنم حاصل از قرنطينه بودن به خانه‌تكاني گسترده و مصرف بيش از حد آب و شوينده‌هاي مخرب محيط زيست رو آورده‌ايم و فراموش كرده‌ايم كه با مصرف بي‌اندازه و حريصانه آب و مواد شيميايي ضدعفوني‌كننده، اگر ويروس كرونا دامن ما را نگيرد، مصائب كم‌آبي پس از آن و بقاياي آلاينده‌هاي ماندگار در محيط زيست حتما پيش روي‌مان خواهد بود.