بودجه شهرداري تهران مانند بودجه كشور مهم‌ترين سند سالانه در مقياس شهر است. دليل اهميت آن حجم بالاي اعتبارات و پيچيدگي محاسبات و نحوه تصميم‌گيري در مورد آن است. سند سالانه بودجه چه در سطح كشوري و چه در سطح شهرداري تهران داراي ادبياتي تخصصي است؛ به همين خاطر بسياري از شهروندان آشنايي با آن را دشوار و غيرممكن مي‌دانند. اين در حالي است كه دانستن حق مردم است. شهروندان حق دارند بدانند كه هرسال چگونه از منابع آنها به صورت مستقيم (عوارض) و غيرمستقيم (منابع و زمين‌هاي شهر) برداشت شده و در چه اموري هزينه مي‌شود. از آنجايي كه توجه به شفافيت‌هاي مالي جزو اولويت‌هاي مديريت جديد شهري است؛ اين كتابچه سعي دارد با زباني ساده و ادبياتي روان، بودجه شهرداري تهران را براي شهروندان با هر سطح دانشي توضيح دهد. شعار ما در شكل دادن شهرداري شيشه‌اي و شفافيت مالي نياز به مطالبه‌گري و چشم حساس و بيناي شهروندان دارد كه اين مهم جز با آگاهي رساندن به عموم مردم محقق نمي‌شود. اميد است اين كتابچه در جهت هدف مهم خود كه افزايش آشنايي شهروندان با بودجه سالانه شهرداري تهران و ارايه تصوير روشن و ساده از آن است، توفيق يابد و به لطف خدا شروعي براي شكل‌دهي يك سازمان شفاف در كنار شهرونداني آگاه باشد.
واژه‌نامه
در اين گزارش، واژگاني كه نيازمند تعريف ساده و روشن هستند، در اين بخش ارايه شده‌اند.
منابع: كلمه منابع، مترادف با درآمدها نيست. «منابع» سه گروه از اعتبارات را دربرمي‌گيرد: درآمدها، واگذاري دارايي سرمايهاي و واگذاري دارايي مالي.
مصارف: كلمه مصارف، مترادف با هزينه نيست. «مصارف» سه گروه از اعتبارات را در برمي‌گيرد: هزينه‌ها، تملك دارايي‌هاي سرمايهاي و تملك دارايي‌هاي مالي. از سوي ديگر مصارف در ماموريت‌هاي شش‌گانه شهرداري تهران مصرف مي‌شوند.
بودجه عمومي: بودجه عمومي يكي از دو بخش بودجه شهرداري است و به صورت معمول منظور از بودجه، همين بخش است. بخش ديگر، بودجه سازمان‌ها و شركت‌هاي وابسته است.
بودجه سازمان‌ها و شركت‌هاي وابسته: شهرداري برخي از وظايف خود را از طريق ايجاد سازمان‌ها و شركت‌هاي وابسته به خود انجام مي‌دهد و بودجه آنها «بودجه سازمان‌ها و شركت‌هاي وابسته» ناميده مي‌شود. اين بخش همراه با بودجه عمومي، بودجه شهرداري را تشكيل مي‌دهند. بودجه پيشنهادي: بودجه‌اي كه از طرف شهرداري براي بررسي و تصويب به شورا فرستاده مي‌شود. بودجه مصوب: بودجه‌اي كه پس از بررسي به تصويب شوراي شهر رسيده است و براي شهرداري لازم‌الاجرا است.
تفريغ بودجه: فرآيندي كه پس از پايان سال مالي، براي بررسي اجراي بودجه مصوب انجام مي‌شود.
درآمدها: يكي از بخش‌هاي سه‌گانه منابع شهرداري تهران
واگذاري دارايي‌هاي سرمايهاي: فروش دارايي‌هاي شهر براي تأمين مصارف آن. جايگاه اينگونه از منابع شهرداري تهران با جايگاه فروش نفت در بودجه دولت شباهت دارد. واگذاري دارايي‌هاي سرمايهاي يكي از بخش‌هاي سه‌گانه [به همراه درآمدها، واگذاري دارايي‌هاي مالي] منابع بودجه شهرداري تهران است.
واگذاري دارايي‌هاي مالي: گرفتن وام براي تأمين مصارف شهر. به بياني ديگر، هرگونه قرض گرفتنِ مالي براي گذران امور شهر.
ماموريت‌هاي شش‌گانه شهرداري تهران: اين ماموريت‌ها تقسيم‌بندي موضوعي فعاليت‌هاي شهرداري تهران هستند. كه عبارت است از: اجتماعي و فرهنگي، حمل‌ونقل و ترافيك، خدمات شهري، ايمني و مديريت.
بحران، شهرسازي و معماري و توسعه مديريت و هوشمندسازي شهري.
درآمدهاي پايدار و ناپايدار: درآمدها به دو گروه پايدار و ناپايدار تقسيم مي‌شوند. درآمدهاي پايدار چنين ويژگي‌هايي دارند: به صورت مستمر قابل وصول هستند؛ قابليت جايگزيني دارند؛ ارزششان با توجه به گذر زمان افزايش مي‌يابد و با توسعه پايدار شهر سازگارند. عوارض نوسازي مثال مناسبي براي اينگونه درآمدها است. در نقطه مقابل، درآمدهاي ناپايدار ويژگي‌هاي ذكرشده را ندارند و مثال مناسب آن، عوارض بر مازاد تراكم، تغيير كاربري يا فروش اموال شهرداري است.
رديف بودجه: در سند بودجه، فعاليت‌ها و جزييات مالي مرتبط با آنها در قالب رديف بودجه ارايه مي‌شود. براي مثال، رديف بودجه توسعه حمل‌ونقل ريلي، مشخص كرده است كه چه مقدار اعتبار به اين رديف اختصاص مي‌يابد و مقدار اعتبار سال‌هاي قبل چگونه بوده است.
«بودجه؛ راهنماي شهروندان؟»
اين گزارش با هدف ارايه تصويري ساده و غيرفني از لايحه پيشنهادي بودجه سال 1399 شهرداري تهران تهيه شده است. مخاطب گزارش، عموم مردم هستند و براي خواندن آن، به دانش مقدماتي مالي يا اقتصادي خاصي نياز نيست. به منظور ساده‌سازي، برخي اعداد، گرد شده و برخي جزييات ناديده گرفته شده است. (ارقام به تومان است.)
چرا بودجه را بخوانيم؟
بودجه شهرداري مانند بودجه كشور مهم‌ترين سند سالانه در مقياس شهر است.
بودجه شهرداري تهران 30 هزار و 201 ميليارد تومان است و تقريباً با بودجه عمومي 5 استان پرجمعيت كشور (آذربايجان شرقي، فارس، كرمان، اصفهان و خراسان رضوي) برابري مي‌كند. اين حجم از اعتبارات، اهميت بودجه سالانه شهرداري تهران و پيچيدگي تصميم‌گيري در مورد آن را بازگو كرده و همچنين آشنايي با آن را دشوار مي‌سازد. علاوه بر اين موارد، پيچيده و تخصصي بودن اين سند سبب شده است بسياري از شهروندان، آشنايي با بودجه شهرداري تهران را امري دشوار يا حتي غيرممكن بدانند.
اما اگر از زبان پيچيده و تخصصي بودجه شهرداري بگذريم؛ همانطور كه بودجه كشور مشخص مي‌كند كه وضعيت آموزش‌وپرورش، محيط زيست، امور رفاهي و صنعت در سال آتي چگونه خواهد بود و چقدر از هزينه‌هاي اين امور از محل فروش نفت، ماليات، صادرات غيرنفتي و ساير عوارض تأمين مي‌شود؛ بودجه شهرداري هم مي‌گويد كه در سال بعد چقدر بزرگراه ساخته مي‌شود، مترو چطور گسترش مي‌يابد، چقدر از بافت فرسوده نوسازي مي‌شود و در كل چه اتفاق‌هايي در شهر قرار است بيفتد. همين طور در بودجه شهرداري است كه مي‌فهميم براي انجام اين اتفاق‌ها چقدر عوارض نوسازي، پسماند يا ورود به محدوده طرح ترافيك اخذ مي‌شود و چه ميزان از درآمدهاي شهر به فروش تراكم يا تغيير كاربري (مثلا تبديل باغ به برج) وابسته است.
از آنجا كه بودجه شهرداري تهران و فعاليت‌هاي مرتبط با آن بر زندگي ما اثرگذار است، مي‌توان گفت بودجه شهرداري يك امر اجتماعي و مرتبط با زندگي همه شهروندان تهراني است. درواقع بودجه تنها سند مالي فعاليت‌هاي شهرداري نيست؛ بلكه نشان‌دهنده روابط ميان فعاليت‌هاي مختلف شهرداري تهران با زندگي تك‌تك شهروندان است. از اين‌رو لازم نيست شما يك متخصص بودجه باشيد تا بتوانيد درباره اثرات بودجه شهرداري چيزي بدانيد؛ بلكه هر شهروندي اثر آن را در زندگي روزانه خود تجربه مي‌كند و مي‌داند در بودجه شهرداري تهران صاحب منافعي است.
بودجه شهرداري تهران چيست؟
بودجه شهرداري تهران سندي است كه در آن اولويت‌ها و تصميم‌گيري‌هاي كلان‌شهرداري در زمينه فعاليت‌هاي عمراني و خدماتي در طول يك سالِ مالي مشخص مي‌شود. فعاليت‌هاي عمراني شهرداري اشاره به فعاليت‌هايي دارد كه درنهايت يا بر دارايي‌هاي شهر مي‌افزايد يا دارايي‌هاي موجود را حفظ مي‌كند. براي مثال، ايجاد يك پارك محلي بر دارايي‌هاي شهر مي‌افزايد و نگهداري يك پارك موجود، دارايي شهر را حفظ مي‌كند. فعاليت‌هاي خدماتي نيز به بيان بسيار ساده اشاره به فعاليت‌هايي دارد كه زندگي روزانه شهروندان را تسهيل مي‌كند؛ مانند جمع‌آوري و حمل پسماند. درمجموع، بودجه شهرداري تهران يك سند مالي است كه در طول يك سال اجرا مي‌شود و جزييات فعاليت‌هاي سالانه شهرداري، با منابع و مصارفي كه به آ نها اختصاص مي‌يابد، در آن مشخص شده است.
2 هدف بودجه شهرداري تهران
بودجه مصوب شهرداري تهران سندي براي روشن ساختن دو هدف مهم است.
نخست؛ شهرداري تهران منابع خود را از كجا به دست مي‌آورد؟
در اين بخش مشخص مي‌شود در يك سال مشخص مالي درآمدهاي شهرداري تهران از كدام بخش‌ها به دست آمده است. براي مثال، چند درصد درآمدهاي شهرداري تهران از طريق ارايه خدمات به شهروندان يا اخذ عوارض ساختماني به دست آمده يا اينكه چند درصد از منابع شهرداري ازسوي دولت تأمين يا چه ميزان با فروش منابع شهر حاصل مي‌شود.
دوم؛ مصارف شهرداري تهران چگونه است؟
در اين بخش مشخص مي‌شود كه در يك سال معينِ مالي، منابع به چه فعاليت‌هاي خاص عمراني و خدماتي و به چه ميزان تعلق مي‌گيرد.
تصوير كلي از بودجه شهرداري تهران
بر اساس ساختار اداري، بودجه شهرداري به دو بخش بودجه عمومي و بودجه سازمان‌ها و شركت‌هاي وابسته تقسيم مي‌شود. تمركز اصلي اين گزارش بر روي بخش اول، يعني بودجه عمومي است. در مورد بودجه سازمان‌ها و شركت‌هاي وابسته بايد اين توضيح كلي را درنظر گرفت كه شهرداري برخي از وظايف خود را از طريق ايجاد سازمان‌ها و شركت‌هاي وابسته به خود انجام مي‌دهد و بودجه آنها جدا از بودجه عمومي ارايه مي‌گردد. بودجه عمومي شهرداري در سال آينده 30 هزار و 201 ميلياردتومان است؛ بودجه عمومي در واقع همان چيزي است كه از آن به عنوان بودجه ياد مي‌شود. در بودجه عمومي صحبت از منابع و مصارف شهرداري در ميان است و بودجه‌اي است كه در آن منابع مالي لازم براي اجراي برنامه سالانه پيش‌بيني و اعتبارات جاري و عمراني شهرداري تعيين مي‌گردد.
فرآيند تدوين بودجه
بودجه شهرداري تهران هرسال با همكاري شهرداري تهران و شوراي اسلامي شهر تهران تدوين مي‌گردد. در اين بخش، نقش‌هاي هركدام بيان مي‌شود. شكل زير فرآيند تدوين بودجه با جزييات بيشتر و با توجه به زمانبندي سالانه را نشان مي‌دهد.
فرآيند تدوين بودجه از شهرداري آغاز مي‌شود. فرآيند تدوين به اين صورت است كه ابتدا، خطوط كلي برنامه‌هاي شهرداري در قالب دستورالعملي كلي [بخشنامه بودجه] تهيه مي‌شود. در بخشنامه بودجه مواردي نظير شرايط اقتصادي شهرداري و برنامه‌هاي بلندمدت شهرداري و شهر تهران مورد توجه قرار مي‌گيرد و چارچوب بودجه پيشنهادي را تعيين مي‌كند. سپس اين بخشنامه به معاونت‌ها، مناطق، سازمان‌ها و شركت‌هاي شهرداري ابلاغ مي‌شود و از آنها درخواست مي‌شود كه در آماده كردن پيشنهاد بودجه خود- شامل برآورد نيازها، هزينه‌ها و درآمدها- موارد گفته شده در دستورالعمل را درنظر بگيرند. بعد از آن بودجه پيشنهادي بخش‌هاي مختلف شهرداري، به معاونت آن نظرات كميسيون بودجه به كميسيون تلفيق ارايه مي‌شود. اعضاي كميسيون تلفيق، را اعضاي كميسيون بودجه و روساي ديگر كميسيون‌ها تشكيل مي‌دهند. پس از بررسي نهايي، بودجه پيشنهادي به صحن شورا مي‌رود تا به تصويب برسد. در اين مرحله، برخي از مديران ارشد شهرداري براي ارايه توضيحات و دفاع از بودجه پيشنهادي به شوراي شهر مي‌آيند. در متن قانون به شورا براي تصويب بودجه تا قبل از اسفند فرصت داده شده است. برنامه‌ريزي شهرداري تهران ارايه مي‌شود و در اداره كل بودجه اين سازمان، بودجه‌هاي پيشنهادي يكپارچه شده و در قالب لايحه بودجه پيشنهادي آماده مي‌گردد. پس از تهيه، لايحه بودجه براي بررسي و تصويب به شوراي شهر ارسال مي‌گردد. مطابق ماده ۶۷ قانون شهرداري‌ها، شهرداري تا پايان دي ماه براي تهيه لايحه بودجه مهلت دارد. در شوراي شهر، اعضاي شورا و كارگروه‌هاي تخصصي آن بخش‌هاي مختلف بودجه را بررسي كرده و نظرات خود را به كميسيون بودجه اعلام مي‌كنند. پس از آن نظرات كميسيون بودجه به كميسيون تلفيق ارايه مي‌شود. اعضاي كميسيون تلفيق، را اعضاي كميسيون بودجه و روساي ديگر كميسيون‌ها تشكيل مي‌دهند. پس از بررسي نهايي، بودجه پيشنهادي به صحن شورا مي‌رود تا به تصويب برسد. در اين مرحله، برخي از مديران ارشد شهرداري براي ارايه توضيحات و دفاع از بودجه پيشنهادي به شوراي شهر مي‌آيند. در متن قانون به شورا براي تصويب بودجه تا قبل از اسفند فرصت داده شده است.
نقش شهرداري در تدوين بودجه سالانه
پيشنهاد بودجه هر سال از سوي شهرداري جهت بررسي و تصويب به شوراي ارايه مي‌گردد.
اين بودجه به بودجه پيشنهادي معروف است. به‌طور كلي، بودجه پيشنهادي شهرداري با همكاري بخش‌هاي مختلف آن مانند معاونت‌هاي اجرايي، شهرداري‌هاي مناطق، اداره كل برنامه و بودجه و... آماده مي‌شود. در بودجه پيشنهادي منابع و مصارف پيش‌بيني شده شهرداري با جزييات فراوان مشخص شده است. پس از تصويب، شهرداري مسووليت اجراي بودجه را بر عهده دارد.
نقش شوراي شهر در تدوين بودجه
يكي از مسووليت‌هاي شوراي شهر بررسي و تصويب بودجه پيشنهادي شهرداري است. شوراي شهر بودجه پيشنهادي را به مدت دست‌كم يك ماه بررسي كرده و در صورت لزوم پيشنهادهاي شهرداري در زمينه منابع و مصارف را اصلاح و بازبيني مي‌كند. پس از تصويب، شوراي شهر بر اجراي بودجه مصوب توسط شهرداري نظارت مي‌كند.
نظارت شوراي شهر بر عملكرد بودجه
شفافيت عملكردي و پاسخگويي در شهرداري معناي بسيار وسيعي دارد. بخشي از شفافيتِ فعاليت‌هاي شهرداري مرتبط با اين موضوع است كه شهرداري چه ميزان از منابع مالي خود را به چه موضوعي اختصاص مي‌دهد. بخشي از پاسخگويي شهرداري نيز مربوط به نتايج مصرف منابع شهري و ميزان كيفيت خدمات ارايه شده ازسوي شهرداري است.
شوراي شهر به دو روش مهم در زمينه شفافيت و پاسخگويي، بر شهرداري نظارت مي‌كند:
نخست؛ نظارت در طول سال، شوراي شهر در طول سال جلسات هفتگي دارد. در اين جلسات علاوه بر بررسي موضوعات مختلف شهري، نظارت مستمر بر فعاليت‌هاي شهرداري نيز انجام مي‌شود. اين نظارت شامل بررسي نتايج مصرف منابع شهري و ميزان كيفيت خدمات ارايه شده است.
دوم؛ حسابرسي سالانه (تفريغ بودجه)، يكي ديگر از ابزارهاي نظارت شوراي شهر بر شهرداري استفاده از حسابرسي سالانه بودجه است. حسابرسي به بيان ساده بررسي بودجه براي اطمينان از عدم تغييرات غيرقانوني و بدون اجازه از شوراي شهر است. بايد اين موضوع را در نظر گرفت كه سند بودجه بايد داراي انعطاف‌پذيري باشد تا بتواند به تغييرات دايمي شهر پاسخ مناسب دهد و حسابرسي سالانه، منافاتي با اين موضوع ندارد و تنها بر قانوني بودن تغييرات تأكيد مي‌كند. درمجموع، حسابرسي سالانه يا همان تفريغ بودجه به شوراي شهر اجازه مي‌دهد بر بودجه مصوب تا پايان سال مالي نظارت داشته باشد و در پايان سال مالي به صورت نهايي اجراي بودجه تصويب شده را تأييد نمايد. علاوه بر چنين نظارتي، سازمان شهرداري تهران نيز با درنظرگرفتن سازوكار نظارتي درون‌سازماني، اجراي بودجه مصوب را پايش كرده و از تغييرات بدون مجوز شوراي شهر جلوگيري مي‌كند.
منابع شهرداري (اعتبارات بودجه)
از چه محلي تأمين مي‌شود؟
براي روش نشدن اين موضوع كه منابع شهرداري از كجا به دست آمده و چگونه مصرف مي‌شوند بايد تصويري كلي از منابع و مصارف شهرداري تهران ارايه كرد. اين نكته بسيار مهم است كه كلمه منابع در بودجه شهرداري، معناي گسترده‌تري از درآمد دارد. درآمد تنها يكي از بخش‌هاي تشكيل‌دهنده منابع است. منابع شهرداري تهران در سند بودجه در سه فصل ارايه مي‌شوند:
درآمدها
واگذاري دارايي‌هاي سرمايهاي (فروش دارايي‌هاي شهر)
واگذاري دارايي‌هاي مالي (استقراض)
فصل اول: درآمدها
همانطور كه اشاره شد، درآمدها يكي از 3 بخش اصلي منابع شهرداري تهران است و حدود 53 درصد از آن را تشكيل مي‌دهد. درآمدها از رديف‌هاي متعددي كسب مي‌شوند و تفاوت اصلي‌شان با منابع ديگر در اين است كه نه از فروش دارايي‌هاي شهر به دست مي‌آيند و نه از استقراض. در سال 1399 در بخش درآمدها، تراز مالي، مثبت است و درآمدها 45 درصد از هزينه‌ها بيشتر است. علاوه بر اين، اين نوع از منابع شهرداري، برخي ويژگي‌هاي پايداري درآمدي را دارند. همچنين مقدار كلي درآمدها نيز در سال 1399، افزايشي 3 درصدي دارد و از 34 درصد به 37 درصد مي‌رسد.
هر كدام از رديف‌هاي درآمدي، خود از رديف‌هاي ديگري تشكيل شده‌اند كه در برخي موارد اشاره ما به زيررديف خاصي از بودجه است. همچنين به درآمدي كه شهرداري به ازاي هر شهروند به دست خواهد آورد اشاره شده است. سهم 4800 ميليارد توماني شهر تهران از محل ماليات بر ارزش افزوده پرداختي از سوي دولت و سهم 1700 ميليارد توماني شهرداري از محل عوارض پروانه‌هاي ساختماني از اعداد قابل توجه جدول زير به حساب مي‌آيند. درنظرگرفتن سهم «صفر» براي رديف جريمه قطع درختان از نكات قابل تأمل در درآمدها به حساب مي‌آيد.
واگذاري دارايي‌هاي سرمايهاي
عبارت واگذاري دارايي سرمايهاي به دليل اينكه از فروش دارايي شهر به دست مي‌آيد براي اين منابع استفاده مي‌شود. مثالي براي روش نكردن اين مطلب لازم است. اگر خانواده‌اي خانه خود را بفروشد تا هزينه تحصيل فرزندانش را تأمين كند، پولي را كه از فروش خانه به دست آورده براي خود درآمد حساب نمي‌كند. به بيان بودجه‌اي، دارايي سرمايهاي خانواده يعني خانه واگذار شده است تا هزينه‌هاي امور ديگر خانواده تأمين شود. در شهرداري نيز تراكم مازاد (البته در حد مجاز) و اموال شهرداري واگذار مي‌شود تا برخي هزينه‌هاي شهرداري تأمين شود. به همين دليل، اين نوع منابع شهرداري‌ها، محل انتقادهاي گوناگوني بوده است. به بيان ساده، اين نوع از منابع نه‌‌تنها از استمرار مناسب برخوردار نبوده بلكه به دليل ماهيت خود بر كيفيت زندگي در شهر نيز تأثير سوء دارد. از اين رو شهرداري تهران در سال‌هاي گذشته به دنبال كاهش اين نوع از واگذاري‌ها بوده است.
به‌طوركلي، اين نوع از منابع شهرداري تهران داراي دو بخش اصلي عوارض بر پروانه‌هاي ساختماني و فروش اموال شهرداري تهران است. در سال 1399، سهم عوارض بر پروانه‌هاي ساختماني 86 درصد و سهم فروش اموال شهرداري تهران 14 درصد از اين منابع را تشكيل مي‌دهد كه عمدتاً زمين و ملك هستند، ديگر از دست رفته است. هر يك از اين بخش‌ها دربرگيرنده رديف‌هاي ديگري هستند.
براي مثال، عوارض بر پروانه‌هاي ساختماني دو بخش مهم دارد: رديف درآمدي عوارض بر مازاد تراكم (در حد مجاز) بالغ بر 890 6 ميليارد تومان (حدود 68 درصد) و عوارض افزايش ارزش قانوني ناشي از طرح‌هاي توسعه شهري بالغ بر 066 3 ميليارد تومان (حدود 30 درصد) است. رديف درآمدي عوارض بر مازاد تراكم مصداق اصلي فروش دارايي‌هاي شهر يعني فروش فضاي عمودي شهرها (تراكم‌فروشي) است. لازم به ذكر است در سال ۹۹ منابع حاصل از تغيير كاربري با عنوان «عوارض افزايش ارزش قانوني ناشي از...» در سند بودجه آمده است.
فروش اموال شهرداري نيز رديفي است كه ماهيتي ناپايدار دارد و به محض واگذاري اموال شهرداري كه عمدتاً زمين و ملك هستند، ديگر از دست رفته است.
واگذاري دارايي‌هاي مالي
دليل استفاده از عبارت واگذاري دارايي مالي اين است كه اين منابع با قرض گرفتن به دست مي‌آيند. مثالي براي روشن كردن اين مطلب لازم است. اگر خانواده‌اي با قرض گرفتن، هزينه مسافرت خود را تأمين كند، اين پول را درآمد حساب نمي‌كند؛ زيرا قرار است اين پول به صاحبش برگردانده شود. به بيان بودجه‌اي، دارايي مالي خانواده يعني منابع آينده خانواده واگذار شده است (يعني منابعي كه بعداً بايد براي بازپرداخت بدهي استفاده شود) تا هزينه‌هاي ديگر امور خانواده در حال حاضر تأمين شود. در شهرداري نيز وام‌هايي گرفته مي‌شود تا برخي از مصارف آن تأمين شود. ميزان واگذاري دارايي‌هاي مالي 2420 ميليارد تومان است و شامل دو بخش اصلي است: وام‌هاي دريافتي با سهم 1500 ميليارد توماني و ساير منابع با سهم 920 ميليارد توماني.
مقايسه برخي از منابع و مصارف
بودجه سالانه شهرداري تهران در سال 1399 در حدود 30 هزار و 201 ميليارد تومان است. به عنوان مثال، شهرداري تهران سالانه 00 7 ميليارد تومان از عوارض نوسازي درآمد دارد، اما سالانه هزينه رفت‌وروب شهري 77 8 ميليارد تومان يا هزينه نگهداري فضاي سبز شهري 822 ميليارد تومان است.
بودجه 99 قرار است چگونه مصرف شود؟
اين بخش نحوه هزينه كردن اعتبارات پيش‌بيني شده براي بودجه را نشان مي‌دهد. به‌طور كلي، بودجه عمومي بر اساس ساختار اداري شهرداري به دو بخش اصلي بودجه مناطق و بودجه معاونت‌هاي اجرايي تقسيم مي‌شود.
تقسيم‌بندي مصارف بودجه
مصارف بودجه عمومي كه خرج مصارف عمومي شهرداري تهران مي‌شود سه بخش كلي دارد: هزينه (معروف به هزينه‌هاي جاري) عمراني (معروف به هزينه عمراني) و بازپرداخت ديون. در ادبيات بودجه‌اي، مبالغي كه صرف ايجاد يك دارايي سرمايهاي جديد مي‌شوند (عمراني)، در بخش هزينه طبقه‌بندي نمي‌شوند و به آنها «تملك دارايي سرمايهاي» گفته مي‌شود، زيرا پولي كه خرج شده، براي به تملك درآوردن يا ايجاد يك دارايي سرمايهاي براي شهر صرف شده است. به بازپرداخت بدهي و ديون (مثلا بازپرداخت اصل و سود اوراق مشاركت و امثالهم) نيز «تملك دارايي مالي» گفته مي‌شود، زيرا شهرداري با دادن مبالغي به كساني كه از آنها قرض كرده است و تسويه بدهي‌هاي خود، دارايي‌هاي مالي در دست افراد مانند اوراق مشاركت را از آنها جمع‌آوري مي‌كند. بر اساس اين گزارش، 65 درصد از اعتبارات مناطق صرف هزينه‌هاي جاري (پرداخت حقوق و...) مي‌شود. در كل بودجه، 38 درصد از اعتبارات به مصارف هزينه‌اي خواهد رسيد و سهم بودجه عمراني نزديك به 47 درصد از كل اعتبارات بودجه عمومي شهرداري تهران است. اين اعداد از كاهش سهم هزينه‌ها و افزايش سهم بودجه عمراني از كل بودجه نسبت به سال قبل حكايت دارد.
شهروندان چه سهمي از بودجه دارند؟
سهم كلي هر شهروند تهراني از بودجه عمومي 3 ميليون و 553 هزار تومان تومان است. مصارف سه‌گانه بودجه عمومي بر اساس ماموريت‌هاي شش‌گانه شهرداري تهران در مناطق و معاونت‌ها توزيع مي‌گردد.
اين ماموريت‌ها عبارتند از: اجتماعي و فرهنگي، حمل‌ونقل و ترافيك، خدمات شهري، ايمني و مديريت بحران، شهرسازي و معماري و توسعه مديريت و هوشمندسازي شهري.
بيشترين سهم هر يك از ماموريت‌ها با يك ميليون و 300 هزارتومان مربوط به ماموريت حمل‌ونقل و كمترين با ۱۷۶هزار تومان به شهرسازي و معماري اختصاص يافته است. نحوه برآورد اعتبارات براي هر يك از ماموريت‌هاي اصلي به نوعي بيانگر اولويت‌هايي است كه شهرداري براي خود در آن سال تعريف كرده و قرار است بر مبناي آن برنامه مالي و به تبع آن برنامه اجرايي خود را جلو ببرد.
ماموريت حمل‌ونقل و ترافيك با بيش از 11 هزار ميليارد تومان، اولويت شماره يك بودجه‌اي شهرداري تهران در سال ۹۹ به حساب مي‌آيد. توسعه مديريت و هوشمندسازي، خدمات شهري و ماموريت فرهنگي و اجتماعي به ترتيب ديگر اولويت‌هاي سال آينده را نشان مي‌دهد.
ماموريت‌هاي شهرداري در سال 99
چه تفاوتي با سال 98 دارد؟
فارغ از اينكه در هركدام از اين ماموريت‌ها قرار است چه اتفاقي بيفتد، مقايسه اعتبارات درنظر گرفته شده به ازاي هر شهروند در بودجه سال آينده با سال‌هاي قبل از آن قابل تأمل است.
تفاوت مهم در اين دوسال، جابه‌جايي رتبه «توسعه مديريت و هوشمندسازي» و «حمل‌ونقل و ترافيك» است. در سال ۹۸ و قبل از آن، تمامي اعتبارات مربوط به امور پشتيباني در ماموريت توسعه مديريت و هوشمندسازي شهري قرار داشت. ازاين رو، در تمامي سال‌ها اين ماموريت بزرگ‌ترين سهم به حساب مي‌آمد. در بودجه امسال هركدام از ماموريت‌ها سهم جداگانه خود را از «امور پشتيباني» دارد كه به پرداخت حقوق و مزاياي كاركنان فعال در آن حوزه ماموريتي اختصاص يافته است.
به علاوه همانطور كه اشاره شد، در سال 1399 اعتبارات ماموريت حمل‌ونقل افزايش چشمگير داشته و تقريباً دو برابر شده است. توسعه حمل‌ونقل عمومي امسال اعتبارات ويژه‌اي به خود اختصاص داده است: توسعه و ساماندهي حمل‌ونقل عمومي ريلي (مترو) 407 4 ميليارد تومان؛ توسعه و ساماندهي حمل‌ونقل عمومي غيرريلي (سامانه BRT، اتوبوس‌هاي درون شهري) و خريد اتوبوس 1781 ميليارد تومان؛ تسهيل حركت پياده 800 ميليارد تومان؛ تسهيل حركت معلولين و سالمندان 35 ميليارد تومان.
نكته قابل توجه ديگري كه در بودجه امسال تفاوت چشمگيري رقم زده، اختصاص اعتباراتي براي توسعه محلات در حوزه‌هاي مختلف است. در سال ۹۹ بنا است براي نخستين‌بار در شهرداري تهران در ماموريت‌هاي اجتماعي و فرهنگي، حمل‌ونقل و ترافيك (به همراه فني و عمراني)، خدمات شهري، ايمني و مديريت بحران و شهرسازي و معماري ۲۰۰۰ ميليارد تومان (۶.۶ درصد از كل بودجه) براي شهروندان هزينه شود. اين اعتبارات در رديف‌هايي جداگانه در بودجه آورده شده است و قرار است در قالب پروژه‌هاي كوچك‌مقياس در ۳۵۰ محله شهر تهران مورداستفاده قرار گيرد. شكل روبرو سهم حوزه‌هاي مختلف در توسعه محلات را نشان داده است. سهم هر شهروند ۲۳۴ هزار تومان است كه به ترتيب در حوزه فني و عمراني، شهرسازي و معماري و خدمات شهري هزينه خواهد شد.
در هر يك از ماموريت‌هاي شهرداري چه خبر است؟
۱.اجتماعي و فرهنگي
براي اين ماموريت شهرداري اعتباري معادل 506.7 2 ميليارد تومان درنظر گرفته شده است و اين يعني براي هر شهروند تهراني 295 هزار تومان. «گسترش فرهنگ ايراني اسلامي» با 19.5 6 ميليارد تومان بيشترين سهم از اين ماموريت را دارد، به «توسعه فضاهاي فرهنگي، اجتماعي و هنري» 434.8 ميليارد تومان و براي «توسعه محلات» در اين حوزه 240 ميليارد تومان اختصاص يافته است. نزديك به ۵۶۰ ميليارد تومان براي امور پشتيباني (پرداخت حقوق) در نظر گرفته شده است.
سهم شهروندان از برخي از مهم‌ترين بخش‌هاي ماموريت اجتماعي و فرهنگي به قرار زير است:
توسعه گردشگري، اوقات فراغت و نشاط اجتماعي: ۱۶هزارتومان
توسعه ورزش همگاني: ۳۰ هزارتومان
گسترش فرهنگ ايراني اسلامي: ۷۳ هزارتومان
توسعه فضاهاي فرهنگي، اجتماعي و هنري: ۵۱ هزارتومان
توسعه محلات در حوزه اجتماعي و فرهنگي: ۲۸ هزارتومان
پيشگيري، كنترل و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي: 16.500 تومان
۲.حمل‌ونقل و ترافيك
حوزه حمل‌ونقل و ترافيك با 11 هزار ميليارد تومان بيشترين سهم از بودجه شهر تهران در سال آينده را دارد. يك ميليون و 300 هزار تومان سهم هر شهروند از اين ماموريت است. توسعه شبكه مترو با رقمي بيشتر از ۴۴۰۰ ميليارد تومان نزديك به ۴۰ درصد اعتبارات حمل‌ونقلي شهرداري در سال آينده است. ۱۷۸۰ ميليارد تومان براي حمل‌ونقل عمومي (اتوبوس، ميني‌بوس و تاكسي)، ۱۳۲۷ميليارد تومان براي نگهداري و توسعه خيابان‌ها و بزرگراه‌ها و ۸۵۷ ميليارد براي بهبود حركت عابران پياده پيش‌بيني شده است. توسعه محلات نيز مجموعاً ۹۸۰ ميليارد در حوزه ترافيك و فني و عمراني اعتبار خواهد داشت.
سهم شهروندان از برخي از مهم‌ترين بخش‌هاي ماموريت حمل‌ونقل و ترافيك به قرار زير است:
توسعه و ساماندهي مترو: ۵۲۰ هزار تومان
توسعه حمل‌ونقل عمومي (غير ريلي): ۲۱۰ هزار تومان
افزايش ايمني معابر: ۴۲ هزار تومان
نگهداري و توسعه خيابان‌ها و بزرگراه ها: ۱۵۶هزار تومان
روان‌سازي عبور و مرور پياده: ۱۰۰هزار تومان
توسعه محلات در حوزه ترافيك: ۳۳ هزار تومان
توسعه محلات در حوزه فني و عمراني: ۸۲ هزار تومان
۳. خدمات شهري
خدمات شهري بيش از 4830 ميليارد تومان يا به عبارتي ۵۶۸ هزار تومان به ازاي هر شهروند از بودجه ۹۹ سهم دارد. بيش از 1650 ميليارد براي توسعه و مديريت فضاهاي سبز شهر تهران در نظر گرفته شده است و 1173 ميليارد براي مديريت پسماند. رفت‌وروب شهري و جمع‌آوري زباله مهم‌ترين اقدامات در حوزه مديريت پسماند است. 464 ميليارد براي جمع‌آوري و دفع آب‌هاي سطحي، ۲۱۰ ميليارد زيباسازي و منظر شهري و 340 ميليارد براي توسعه محلات در اين حوزه از ديگر ارقام درشت خدمات شهري هستند.
سهم شهروندان از برخي از مهم‌ترين بخش‌هاي ماموريت خدمات شهري به قرار زير است:
مديريت فضاهاي سبز: ۱۹۵ هزار تومان
زيباسازي شهري: ۲۵ هزار تومان
مديريت پسماند: ۱۳۸ هزار تومان
توسعه محلات: ۴۰ هزار تومان
۴.ايمني و مديريت بحران
سهم ايمني و مديريت بحران از اعتبارات سال آينده نزديك به 5 درصد است. بودجه 1520 ميليارد توماني اين ماموريت براي هر تهراني، 917 هزار تومان در نظر گرفته است. ۹۱۸ ميليارد براي آتش‌نشاني، ۱۰۵ ميليارد براي مديريت بحران، ۳۰۸ ميليارد براي امور پشتيباني و ۴۰ ميليارد براي توسعه محلات در اين ماموريت ديده شده است.
سهم شهروندان از برخي از مهم‌ترين بخش‌هاي ماموريت ايمني و مديريت بحران به قرار زير است:
• آتش نشاني و خدمات ايمني: ۱۰۸ هزار تومان
• اعمال مديريت بحران: 12400 تومان
• توسعه محلات در حوزه ايمني و مديريت بحران: ۴۷۰۰ تومان
۵. شهرسازي و معماري
اين ماموريت با 1520 ميليارد تومان كمترين سهم را ميان ماموريت‌هاي شهرداري دارد. سهم شهروندان از اقدامات مرتبط با ماموريت شهرسازي، 176 هزار تومان است. ۳۳۶ ميليارد براي ساماندهي و نوسازي بافت فرسوده، ۵.۱۴۳ ميليارد براي ساماندهي بافت‌هاي تاريخي و ۴۰۰ ميليارد براي توسعه محلات در اين حوزه، از اعتبارات برجسته‌تر به حساب مي‌آيند. سهم شهروندان از برخي از مهم‌ترين بخش‌هاي ماموريت شهرسازي و معماري به قرار زير است:
ساماندهي بافت‌هاي تاريخي و پهنه‌هاي طبيعي واجد ارزش: ۱۷هزار تومان
نظارت و كنترل ساخت‌وساز: 10600 تومان
ساماندهي و نوسازي بافت فرسوده: ۴۰ هزار تومان
توسعه محلات در حوزه شهرسازي و معماري: ۴۷هزار تومان
۶. توسعه مديريت و هوشمندسازي
۸۷۶۸ ميليارد تومان سهم اين ماموريت است؛ رقمي بالغ بر يك ميليون تومان به ازاي هر تهراني. 2300 ميليارد تومان براي امور پشتيباني و ۴۶۸۰ ميليارد براي پرداخت ديون و تعهدات روي هم نزديك به ۸۰ درصد بودجه اين ماموريت به حساب مي‌آيد.
سهم شهروندان از برخي مهم‌ترين بخش‌هاي ماموريت توسعه مديريت و هوشمندسازي به قرار زير است:
ايجاد و توسعه زيرساخت‌هاي فناوري اطلاعات: ۱۸هزار تومان
امور پشتيباني: ۲۷۲ هزار تومان
ديون و تعهدات: ۵۵۰ هزار تومان
موارد پيش‌بيني نشده: ۱۰۸ هزار تومان
توسعه خدمات شهرداري الكترونيك: 16400 تومان
توسعه خدمات شهر الكترونيك (شهر هوشمند): ۱۳هزار تومان