نگاهي به پرونده يك پروژه شاخص شهري
پرونده يك پل 40 ساله
«عمليات جمع‌آوري پل ۴۵ روز تا دو ماه به طول خواهد انجاميد» ؛ اين جوابي است كه معاون فني و عمراني شهرداري تهران در پاسخ به فرآيند جنجالي پل گيشا مي‌دهد. پلي كه بعد از ماه‌ها خبرساز شدن و تبليغات بسيار بالاخره عمليات برچيدن آن آغاز شد تا بدين‌ترتيب يكي از مهم‌ترين پروژه‌هاي عمراني شهر در سال 98 رسما كليد بخورد.
يك پل و چند سناريو
پل گيشا پلي است، فلزي با طول ۶۲۰ متر كه به دليل كم عرض بودن آن تقريبا در اكثر ساعت‌هاي روز ترافيك زيادي در هر دو سوي خود داشت. شايد دقيقا به همين دليل بود كه شهرداري تصميم گرفت با احداث زيرگذري در زير همين پل، نه تنها مسيرهاي ورودي و خروجي به جلال آل احمد را تسهيل كند كه پل كنوني نيز به مسيري پياده‌رو و نقطه‌اي گردشگري بدل شود؛ چيزي شبيه پل طبيعت. بر اساس خبرهاي اعلام شده، قرار است زيرگذر در حال احداث ياد شده هزار و ۱۲۰متر طول داشته باشد كه ۳۵۰ متر آن به صورت مسقف و بقيه به صورت رمپ‌هاي ورودي و خروجي ساخته شود اما همين فرآيند هم تاكنون بارها تغيير كرده است. يك بار گفته مي‌شد كه قرار است پل به طور كامل برداشته شود، چندي بعد اعلام شد كه همزمان با اتمام زيرگذر كار برچيدن پل آغاز خواهد شد اما در نهايت چندي بعد مسوولان خبر دادند كه قرار است به زودي، پل گيشا به تدريج جمع و بعد از تكميل زيرگذر دوباره سرهم و تبديل به گذري تفريحي شود. ولي در تمام اين سناريوها، مسوولان شهرداري همواره بر يك نكته تاكيد داشتند؛ اينكه قرار نيست نظم ترافيكي منطقه به خاطر برچيدن پل به هم بخورد. اما با آغاز عمليات اجرايي برچيدن پل به نظر مي‌رسد اين قول مسوولان شهرداري عملا وعده‌اي بيش نبوده است! معاون عمراني شهرداري تهران در خصوص سابقه تاريخي اين پروژه مي‌گويد: زيرگذر كوي نصر يا همان گيشا، پروژه عملياتي‌اش از سال 1395 متوقف شده بود و تا خرداد ماه سال 1398 حدود 20 درصد پيشرفت فيزيكي داشت. از خرداد ماه سال جاري، انجام عمليات اجرايي زيرگذر گيشا در دستور كار قرار گرفت و براساس برنامه‌ريزي‌هاي اوليه مقرر شد كه در خرداد ماه سال 1399 اين زيرگذر افتتاح شود اما بنا به توصيه شهردار تهران با برقراري شيفت‌هاي كاري بيشتر، افتتاح پروژه را به 29 اسفند ماه موكول شد.
تولد يك پل خسته
قصه پل گيشا هم در نوع خود داستان عجيبي است. اين پل يكي از پل‌هاي موقتي است كه در سال‌هاي ۵۳-۵۴ در تهران ساخته شد تا بار ترافيكي شهر را در آن برهه كاهش دهد، بهانه آن هم ميزباني تهران براي بازي‌هاي آسيايي بود. اين مسابقات براي مسوولان وقت آن زمان چنان مهم بود كه نيك‌پي، شهردار وقت پايتخت دستور ساخت چند پل موقت را در خيابان‌هاي اصلي تهران كه محل تردد كاروان‌ها و اسكان ورزشكاران و دست‌اندركاران آسيايي بود، صادر كرد. پل‌هاي گيشا و تاج(پل نصب شده روي تقاطع شيخ فضل‌الله و ستارخان) و كريمخان زاييده همين دستور هستند. اين پل‌ها در فرآيند مهندسي به عنوان پل‌هاي «موقت» شناخته مي‌شوند. پل‌هايي كه ساخته مي‌شوند تا مدت كوتاهي مشكل تردد در بخشي از شهرها و معابر را حل كنند تا در فرصتي مناسب پل‌هاي بتني و دايمي نصب شوند. اما به نظر مي‌رسد اين پل‌ها در ايران مرزهاي تعاريف مهندسي را درنورديده‌اند و بيش از ۴ دهه است كه زير بار ترافيكي به خودروهاي شهرمان خدمت مي‌كنند. براي همين، معاونت عمراني شهرداري در دوره جديد مديريت شهري تصميم گرفت به خاطر خطرات احتمالي اين پل، آن را جمع و به جاي آن زيرگذري احداث كند. ماجرا ولي از جايي آغاز شد كه شهرداري اعلام كرد، قرار است پل كنوني برچيده شده و بعد از تكميل زيرگذر دوباره علم شود. از آنجايي كه اين پل روي دو مسير اصلي شرقي- غربي و جنوبي- شمالي قرار دارد، پيش‌بيني مي‌شد كه عمليات اجرايي جمع‌آوري پل باعث بروز اختلال‌هايي جدي در ترافيك محله و حتي منطقه شود. به همين دليل راهنمايي و رانندگي تهران با تعللي بسيار و اگر و «اما»هاي فراوان آن را پذيرفت. سردار محمدرضا مهماندار، رييس پليس راهنمايي و رانندگي تهران بزرگ چند روز قبل در حاشيه برگزاري كارگاه پليس حرفه‌اي در مورد ايمني و وضعيت پل گيشا نيز گفت: بيش از يك سال است كه ما در كنار معاونت فني و عمراني شهرداري تهران بوديم و ما هم با آنان همراه هستيم. حتي در جاهايي كه مطمئنيم مشكلات ترافيكي زيادي به وجود مي‌آورد، باز هم هستيم و چاره‌اي نيست و پليس بايد وقت بيشتري بگذارد.
گره ترافيكي
اما آغاز اين پروژه مصادف بود با ترافيكي سنگين در بزرگراه چمران. صفا صبوري‌ديلمي، معاون فني و عمراني شهرداري تهران در پاسخ به گلايه‌هاي شهروندان از ترافيك ياد شده در آن روزها رسما اعلام كرد كه بر اساس پيش‌بيني‌هاي انجام شده به نظر مي‌رسد، پروژه ساخت تونل ۱۰ تا ۱۱ماه به طول انجامد.
صبوري با بيان اينكه از آنجا كه قصد داريم، پل را مجددا به محل مذكور برگردانيم بايد با دقت بيشتري جمع‌آوري شود تا دچار آسيب نشود، ادامه داد: تلاش داريم تا پايان سال جاري زيرگذر را راه‌اندازي كرده و بعد از حل مسائل ترافيكي، پل سبز زندگي را نصب كنيم.
چرايي يك پروژه
صفا صبوري‌ديلمي در گفت‌وگو با شهرنوشت به تشريح دلايل جايگزيني اين پل با زيرگذر اشاره مي‌كند و مي‌گويد در سال‌هاي گذشته، تردد در امتداد شرقي- غربي بزرگراه‌هاي شهيد گمنام و جلال آل‌احمد به ويژه در ساعات اوج ترافيك با يك گلوگاه مهم ترافيكي مواجه بود. از سويي عرض پل قديمي تقاطع بزرگراه جلال آل‌احمد با بزرگراه شهيد چمران موسوم به پل گيشا، جوابگوي ترافيك سنگين اين محدوده نبود همچنين وضعيت فرسودگي پل فلزي كوي نصر تا مرز نا ايمن شدن پيش رفته بود.
او مي‌افزايد: اين ملاحظات مديران شهري را به فكر انداخت تا زيرگذري با 3 خط عبوري در هر باند را جايگزين پل موجود كنند. عمليات اجرايي پروژه در سال 1393 آغاز و در حالي كه كمتر از 15 درصد پيش رفته بود، تحويل دوره فعلي مديريت شهري شد. فرسودگي، هزينه‌هاي گزاف تعمير و نگهداري، عدم امكان تعريض و در نهايت عدم پاسخگويي مقابل بارهاي لرزه‌اي براساس آيين‌نامه‌هاي امروزي از جمله مواردي است كه حذف پل فلزي كوي نصر را اجتناب‌ناپذير كرده بود.
به گفته معاون فني و عمران شهرداري تهران؛ زيرگذر كوي نصر نقطه‌اي پررفت و آمد است كه بايد پاسخگوي تردد 4 هزار وسيله نقليه در ساعت باشد. او درباره اهداف اجراي زيرگذر كوي نصر توضيح داد: متعادل كردن خطوط ترافيكي كه قبلا در نتيجه عرض كم پل گيشا دچار اختلال شده بود، يكسان‌سازي حركت در بزرگراه جلال آل‌احمد و انطباق آن با معابر مرتبط از مهم‌ترين اهداف اجراي زيرگذر كوي نصر است. صبوري‌ديلمي رفع معارضات تاسيساتي متعدد همزمان با جريان ترافيك به اجرا درآمده و فراهم كردن پيش‌نيازهاي لازم براي اجراي عمليات انحراف ترافيك را از دشواري‌هاي اجرايي اين زيرگذر بيان كرد و گفت: مسير اصلي زيرگذر شامل 3 خط عبوري در هر يك از باندهاي شمالي و جنوبي بوده و طول كلي آن با احتساب مسيرهاي دسترسي به حدود يك و نيم كيلومتر مي‌رسد.
معاون شهردار تهران در مورد عملكردهاي ترافيكي اين زيرگذر عنوان كرد: ساماندهي ترافيك بزرگراهي از طريق متعادل سازي خطوط ترافيكي بزرگراه جلال آل‌احمد، تنها عملكرد مورد انتظار از پروژه احداث زيرگذر كوي نصر نيست چراكه طرح اين پروژه به ويژه پس از بازنگري‌هاي اعمال شده، نگاه ويژه‌اي به مقوله ساماندهي ترافيك محلي داشته است. اصلاح هندسي مسير ورودي به خيابان كارگر جنوبي و خيابان بيمارستان شريعتي، تامين دسترسي مسير شمال به جنوب بزرگراه شهيد چمران به مسير غرب به شرق بزرگراه گمنام به صورت غيرهمسطح و برقراري تعادل خطوط ترافيكي ورودي به خيابان گيشا از جمله كاركردهايي است كه در كنار رفع گلوگاه ترافيكي پل فلزي گيشا محقق شده است.
او در ادامه خاطرنشان كرد: بهره‌برداري از زيرگذر كوي نصر، تاثير بسزايي روي عملكرد ترافيكي تقاطع‌هاي مرتبط به ويژه تقاطع غيرهمسطح بزرگراه شهيد گمنام با خيابان كارگر داشته و به واسطه حذف پل قديمي گيشا، سيماي شهري اين نقطه از پايتخت را چشم‌نوازتر كرده است.
صبوري‌ديلمي با بيان اينكه بهره‌برداري از زيرگذر كوي نصر و برچيدن پل گيشا به معناي خداحافظي شهروندان تهراني با خاطرات 37 ساله اين پل فلزي نيست، اظهار كرد: نصب مجدد بخشي از قطعات آن در قالب پروژه احداث پل سبز زندگي علاوه بر اينكه عبور از تقاطع بزرگراه‌هاي شهيد چمران و جلال آل‌احمد را براي عابران پياده تسهيل خواهد كرد، ارتباط بلافصل خيابان‌هاي گيشا، شهرآرا، پاتريس لومومبا و كارگر را برقرار كرده و باعث تقويت رويكرد پياده‌محوري و ايجاد فضاي مكث و گذران اوقات فراغت در اين نقطه پررفت و آمد خواهد شد. او با بيان اينكه شهروندان مي‌توانند از فردا سه‌شنبه(ششم اسفندماه) از اين زيرگذر استفاده كنند، گفت: عمليات جمع‌آوري پل فلزي كوي نصر كه قرار بود براساس برنامه زمان‌بندي اوليه ظرف مدت 75 روز انجام شود طي يك بازه زماني 22 روزه(معادل يك سوم زمان برآورد شده) به سرانجام رسيد. معاون فني و عمران شهرداري تهران در پايان عنوان كرد: بهره‌برداري از زيرگذر كوي نصر با احتساب پروژه‌هايي مثل پاركينگ بوستان ملت و بهسازي رينگ 7 كيلومتري بوستان پرديسان كه بدون برگزاري مراسم رسمي تحويل شهروندان شدند، نهمين افتتاحيه پروژه‌هاي معاونت فني و عمراني شهرداري تهران در سال جاري به شمار مي‌آيد.
افتتاح زود هنگام
با اين حال به نظر مي‌رسد، زيرگذر گيشا جزو معدود پروژه‌هايي باشد كه حتي زودتر از زمان مقرر به بهره‌برداري رسيده و بعد از افتتاح آزمايشي آن در 17 اسفند ماه قرار است در آخرين روز سال رسما افتتاح شود.
صبوري‌ديلمي، معاون عمراني شهردار در زمان افتتاح آزمايشي اين زيرگذر گفته بود: از آنجايي كه ترافيك شب عيد براي مردم آزاردهنده است و از نظر ايمني نيز اين پروژه تكميل شده است، تصميم گرفتيم اين پروژه را به صورت آزمايشي افتتاح كنيم و بعد از احصا مشكلات در همان زمان از پيش تعيين شده، اين زيرگذر را افتتاح رسمي كنيم.
به گفته ديلمي اين پروژه برخلاف بسياري از پروژه‌ها حدود 20 روز زودتر افتتاح مي‌شوداو در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه چرا تا تكميل پروژه صبر نكرديد؟ اظهار كرد: از نظر ايمني اين پروژه تكميل شده و تنها عمليات‌هاي ساده همچون يك سري ريزه‌كاري‌ها باقي مانده است كه ارتباطي با كيفيت تردد مردم در زيرگذر ندارد و از سوي ديگر ترافيك اين منطقه براي مردم آزاردهنده بود و مي‌بينيد كه در دقايق ابتدايي كه اين زيرگذر افتتاح شده چه حجمي از تردد در آن صورت مي‌گيرد.
صبوري‌ديلمي با بيان اينكه براساس طرح اوليه ما بايد دو عمليات تكميلي ديگر روي اين زيرگذر انجام دهيم، ادامه داد: پرونده ساخت و بهره‌برداري زيرگذر بسته مي‌شود اما براساس طرح اوليه بايد يك روگذر كه به پل سبز زندگي شهرت گرفته همچنين يك دوربرگردان جنوب- جنوب روي بزرگراه شهيد چمران براي دسترسي به گيشا احداث كنيم كه براساس برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته در فروردين ماه سال 1399 عمليات اجرايي اين دوربرگردان و پل سبز زندگي آغاز مي‌شود. معاون فني و عمراني شهرداري تهران در مورد هزينه اجراي اين پروژه نيز با بيان اينكه هنوز صورت وضعيت‌هاي مالي قطعي نشده اما برآورد اوليه 200 ميليارد تومان بود، گفت: با اين حال مهندسان ما با مهندسي ارزشي كه روي اين پروژه انجام دادند همچنين اصلاحات انجام شده حدود 60 ميليارد تومان از هزينه‌هاي پروژه كم كردند و برآورد ما اين است كه مبلغ پروژه از 130 ميليارد تومان بيشتر نمي‌شود. او در پاسخ به اين سوال كه چرا سرعت حركت در اين زيرگذر 50 كيلومتر است اما در مابقي تونل و زيرگذرها 60 كيلومتر است، اظهار كرد: طي هماهنگي كه با پليس انجام داده‌ايم 10 كيلومتر از سرعت حركت در اين زيرگذر كم كرديم اما اين اتفاق موقتي است.
معاون فني و عمراني شهرداري تهران با بيان اينكه در افتتاح هر پروژه‌اي معمولا سرعت حركت را كم مي‌كنند چراكه مردم به مسيرها آشنايي ندارند و ممكن است، تغيير مسير آنها در سرعت بالا اختلالاتي را در حركت در ساير خودروها ايجاد كند، گفت: اين كاهش سرعت حركت به 50 كيلومتر موقتي است.