پيروزي يا آرامش پيش از توفان
محمد هاشمي
درحالي‌كه ويروس كوويد-19 نزديك به دو ماه است هزاران نفر را در كشورهاي اروپايي مبتلا و قرباني كرده است، نرخ مرگ‌وميرناشي از اين ويروس در آلمان به شكل قابل‌ملاحظه‌اي در مقايسه با ديگر كشورهاي پيشرفته اروپايي پايين‌تر بوده است و بسياري مي‌پرسند چرا ميزان مرگ‌ومير در آلمان پايين است و آيا اين كشور در كنترل و مهار كرونا موفق عمل كرده است؟
طبق آمار (شنبه 23 فروردين) شمار كل مبتلايان به كوويد-۱۹ در آلمان 122.215 نفر و فوت‌شدگان به 2 هزار 707 رسيده است. بر اين اساس نرخ مرگ و مير ناشي از كرونا در آلمان حدود 2 درصد بوده است در حالي كه در ساير كشورهاي اروپايي از جمله ايتاليا، اسپانيا و فرانسه اين رقم بيش از 10 درصد بوده است.
واقعيت اين است سرعت شيوع كوويد-19 در آلمان همه را غافلگير كرد. تا پيش از اين، آلماني‌ها علي‌رغم گسترش اين بيماري در كشورهاي همسايه خود آن را به‌اندازه كافي جدي نگرفته بودند. حتي دولت اين كشور يك هفته ديرتر از ساير كشورهاي اروپايي ازجمله فرانسه، اتريش و اسپانيا محدوديت‌هاي رفت‌وآمد و فاصله‌گيري اجتماعي را وضع كرد. بر اين اساس مي‌توان گفت آلمان در اين زمينه نسبت به همسايگان خود به‌مراتب كندتر عمل كرد، خصوصا با توجه به اينكه اوضاع در ايتاليا در اوايل ماه مارس وخيم شده بود.
در تاريخ 27 ژانويه 2020، نخستين مورد تاييد شده ابتلا به ويروس كرونا در آلمان گزارش شد كه مربوط مي‌شد به كارمند آلماني يك شركت خودروسازي در ايالت جنوبي بايرن كه در دوره‌اي آموزشي با حضور يك همكار چيني شركت كرده بود. اين مهندس چيني پس از بازگشت به شانگهاي و انجام تست‌هاي مربوطه، متوجه مي‌شود كه به كرونا مبتلا بوده است.
در پاسخ به پرسش‌هاي مطرح‌شده در ابتداي اين نوشتار، كارشناسان دلايل مختلفي را بيان كرده‌اند. برخي حتي نسبت به‌دقت آمارها و تعداد واقعي مبتلايان ابراز ترديد كرده‌اند. بااين‌حال در خصوص نحوه مواجهه آلمان با اين اپيدمي مي‌توان تفاوت‌هاي واقعي و آشكاري را با ديگر كشورها مشاهده كرد.
ميانگين پايين سني مبتلايان
متوسط سن ابتلا به كوويد-19 در آلمان از بسياري از ديگر كشورهاي اروپايي پايين‌تر بوده است. شمار بالايي از نخستين بيماران شناسايي‌شده در آلمان، جواناني بودند كه اواخر ماه فوريه در پيست‌هاي اسكي اتريش و ايتاليا به اين بيماري مبتلا شده بودند و از وضعيت جسماني و سلامت نسبتا مطلوبي برخوردار بودند. درواقع حتي برخي پزشكان آلماني به شوخي اين بيماري را اپيدمي اسكي‌بازان خوانده بودند.اما با شيوع بيماري در كشور، تعداد بيشتري از سالمندان به اين بيماري مبتلا شدند و نرخ مرگ‌ومير به‌تدريج افزايش يافت. بااين‌حال متوسط سن ابتلا به بيماري در آلمان 49 سال است كه در مقايسه با فرانسه 62.5 و ايتاليا 62 سال همچنان پايين است.
انجام تست و رديابي بيماران
توضيح ديگري كه براي نرخ پايين مرگ‌ومير ناشي از كرونا در آلمان مطرح‌شده است، انجام تست‌هاي تشخيص ابتلا به كرونا در سطح وسيع و به تعداد بالا بوده است. درواقع آلمان‌ها اين استراتژي را از مدل كارآمد كره جنوبي يعني انجام تست و رديابي بيماران كرونايي اقتباس كردند. به‌طور متوسط هر هفته در آلمان حدود 350 هزار تست تشخيص كرونا انجام مي‌شود. رقمي كه در مقايسه با ساير كشورهاي اروپايي بسيار بيشتر است. هرچند كه هنوز هم برخي ترديدها در خصوص رقم واقعي مبتلايان وجود دارد چراكه برخي عقيده دارند تعداد انجام تست‌ها براي جمعيت 83 ميليوني آلمان كافي نبوده است. انجام تست‌ها در سطح وسيع و قرنطينه زودهنگام مبتلايان و همچنين شروع به‌موقع روند درماني آنها، تا حد زيادي كمك كرده است از شتاب شيوع ويروس در كشور كاسته شود. طبق گزارش نيويورك‌تايمز، در اوايل ماه ژانويه خيلي پيش از اينكه موضوع كرونا براي آلمان‌ها جدي شود، بيمارستان معروف «شاريته» در برلين با ابداع يك روش انجام تست كرونا، فرمول آن را به‌صورت‌آنلاين در دسترس عموم قرار داده بود. درنتيجه زماني كه آلمان در اواخر ماه ژانويه و ماه‌هاي پس‌ازآن موارد ابتلا به كوويد-19 را ثبت كرد، آزمايشگاهاي سراسر كشور كيت‌هاي انجام آزمايش كرونا را تهيه‌كرده بودند و در اختيار داشتند.
همچنين اوايل آوريل موسسه «رابرت كخ» مرجع اعلام آمار مربوط به كرونا در آلمان، باهدف مديريت و دريافت بهتر اطلاعات از روند شيوع كرونا، يك اپليكيشن براي جمع‌آوري اطلاعات طراحي و ارايه كرد كه از طريق ساعت يا مچ‌بندهاي هوشمند اطلاعات «رمزگذاري شده و بدون مشخصات» افراد را جمع‌آوري مي‌كند.
نظام مجهز و كارآمد سلامت
آلمان ازجمله بهترين كشورهاي جهان از حيث زيرساخت‌هاي‌سلامت محسوب مي‌شود و در مقايسه با ساير كشورهاي اروپايي، بيشترين تعداد تخت‌هاي بيمارستاني را در بخش مراقبت‌هاي ويژه در اختيار دارد كه مجهز به دستگاه ونتيلاتور (دستگاه تنفس مصنوعي) هستند. ونتيلاتور يكي از تجهيزات ضروري و حياتي براي نجات بيماران مبتلابه كرونا است كه قيمت آن بسيار بالاست و تعداد آنها نيز محدود است. در ماه ژانويه تعداد تخت‌هاي‌بيمارستاني مجهز به دستگاه تنفس مصنوعي در كشور 28 هزار بود؛ يعني 34 تخت براي هر 100 هزار نفر. اين رقم در ايتاليا 12 و در هلند 7 تخت است. همچنين تعداد تخت‌هاي بخش ICU در آلمان در حال حاضر به 40 هزار تخت افزايش‌يافته است.
در دسترس بودن اين تجهيزات ازجمله دستگاه‌هاي تنفس مصنوعي در بخش مراقبت‌هاي ويژه شايد به اين دليل باشد كه دو توليدكننده اصلي اين دستگاه‌ها يعني Draeger and Löwenstein شركت‌هاي آلماني هستند و اين كشور حتي به ساير همسايگان اروپايي خود نيز كمك‌هاي پزشكي ارسال كرده است. هفته گذشته اشپيگل گزارش داد، آلمان 60 دستگاه تنفس مصنوعي براي معالجه بيماران كرونايي به‌صورت رايگان در اختيار بريتانيا قرار داده است. حتي در حال حاضر بيماراني از ساير كشورهاي اروپايي ازجمله فرانسه و ايتاليا در بيمارستان‌هاي آلمان تحت درمان قرار دارند. از طرف ديگر برخي كارشناسان خوش‌بين هستند كه اقدامات مربوط به فاصله‌گذاري اجتماعي، بتواند با صاف كردن شيب منحني بيماري، به‌نظام سلامت كشور فرصت دهد اين پاندمي را بدون مواجهه با كمبود تجهيزات حياتي ازجمله دستگاه‌هاي‌ونتيلاتور پشت سر بگذارد.
اعتماد مردم به دولت
علاوه بر انجام گسترده تست‌هاي تشخيص كرونا و آمادگي نظام سلامت براي مواجهه با اين وضعيت اضطراري، شفافيت عملكرد دولت و همچنين نقش آنگلا مركل صدراعظم آلمان در مديريت بحران به عنوان يكي ديگر از دلايل توفيق اين كشور تاكنون مطرح‌شده است.
مركل هفته گذشته در اولين نشست مطبوعاتي خود بعد از دو هفته قرنطينه خانگي، بار ديگر با صراحت به آلمان‌ها گفت كه «وقت حرف زدن و تعيين زمان براي پايان محدوديت‌ها نيست و اگر اميد واهي به مردم كشور بدهم شايسته مقام صدراعظمي نيستم.»
به اعتقاد برخي كارشناسان، تحصيلات دانشگاهي مركل و همچنين نحوه ارتباط او با افكار عمومي و بيان صريح و بي‌پرده شرايط كنوني و مخاطرات آن با مردم و درخواست از آنها براي رعايت اقدامات سخت‌گيرانه دولت مربوط به فاصله‌گذاري اجتماعي و از همه مهم‌تر حمايت مردمي از اين اقدامات، در كاستن از سرعت شيوع اين پاندمي موثر بوده است. از طرف ديگر، بسياري «اتخاذ سياست‌هاي عقلاني و منطقي » در سطوح عالي تصميم گيران دولتي و همچنين حمايت همه‌جانبه احزاب سياسي از تصميمات دولت را از عوامل توفيق دولت در كنترل اوضاع و مواجهه با بحران دانسته‌اند تا جايي كه حتي موجب شده است محبوبيت مركل در ميان افكار عمومي آلمان افزايش يابد.
با اين‌حال وضع تدابير سخت‌گيرانه و محدوديت‌هاي اجتماعي كه از اواسط ماه مارس (اسفند) به اجرا گذاشته شد. از جمله ممنوعيت تجمع‌هاي غيرضروري براي بيش از دو نفر و رفت‌وآمد به‌جز براي خريد و مراجعه به مراكز درماني و كار، تعطيلي رستوران‌ها و كافه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها، و وضع جريمه‌هاي سنگين براي متخلفان، بدين معني نبوده است كه اين مقررات به‌صورت همه‌گير و سرتاسري رعايت شده است. هنوز هم در برخي شهرها اين محدوديت‌ها زياد جدي گرفته نمي‌شوند. براي مثال در برلين پايتخت آلمان، موارد متعددي از نقض اين محدوديت‌ها گزارش‌شده است و مردم در برنامه‌هاي تفريحي زيرزميني شركت مي‌كنند و تصاويري از تجمع گسترده مردم در پارك‌ها و فضاهاي سبز منتشر مي‌شود. در همين حال تبعات اقتصادي كرونا براي آلمان بي‌سابقه بوده است. اين بحران موجب كاهش ۴/۲ درصدي توليد ناخالص داخلي و افزايش بي‌سابقه نرخ بيكاري تا ۵/۹ درصد شده است و انتظار مي‌رود در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۰، اقتصاد اين كشور 10درصد كوچك‌تر شود. بر اساس نظرسنجي‌ها با ادامه وضع موجود و ادامه محدوديت‌ها، به نظر مي‌رسد مردم عادي به‌ويژه اقشار كم‌درآمد و كسب‌وكارهاي كوچك صبر و شكيبايي خود را به‌تدريج ازدست‌داده‌اند و اگرچه دولت بسته چند ميليارد يورويي براي مقابله با بحران اقتصادي اختصاص داده است اما همگان مي‌دانند كه اين كمك‌ها به‌تنهايي كافي نخواهد بود. توماس شفر
(Thomas Schäfer) سياستمدار ۵۴ ساله و وزير دارايي ايالت هسن آلمان، ماه گذشته در اثر همين نگراني‌ها ازجمله عدم موفقيت در مهار پيامدهاي مالي و اجتماعي شيوع كرونا، خودكشي كرد.
در مقايسه با آمارهاي كشورهاي ديگر ازجمله ايتاليا، اسپانيا، بريتانيا و فرانسه، به اعتقاد كارشناسان آلمان تاكنون توانسته است در مواجهه با كوويد-19 و پايين نگه‌داشتن نرخ مرگ‌ومير عملكرد بهتري داشته باشد. بااين‌حال هنوز براي قضاوت در خصوص موفقيت يا عدم موفقيت اين كشور خيلي زودهنگام است. ينس اشپان، وزير بهداشت آلمان وضعيت كنوني و آمارهاي موجود را آرامش پيش از توفان خوانده است