پيوستگي نور با تاريخ و عرفان ايران

پس از ساخت نخستين ليزر از سوي تئودور هارولد مايمان دانشمند امريكايي در شانزدهم ماه مه ‌1960، انجمن فيزيك اروپا اين روز را «روز نور» ناميد. هدف انجمن از اين كار، آگاه كردن مردم جهان به جايگاه والاي نور و نقش آن در زندگي بشر بود، مانند اثر نور در فراهم كردن آرامش و آسايش، توليد دانش، فناوري، فرهنگ، هنر، آموزش، بهداشت، ارتباط، انرژي و بسياري زمينه‌هاي ديگر. سازمان يونسكو در سال 2018 روز شانزدهم ماه مه ‌را روز جهاني نور نامگذاري كرد. در بسياري از كشورهاي عضو يونسكو براي بزرگداشت اين روز جهاني در زمينه‌هاي نوشته شده بالا برنامه‌ريزي و تلاش‌هايي آغاز شد و جشن‌هايي نيز برپا شد. بيشتر كشور‌ها اين برنامه‌ها را در سايت ويژه يونسكو ثبت كردند. ايران نيز از همان سال نخست در اين راستا كوشش كرد و برنامه‌هايي ازسوي موسسه مهندسي روشنايي و نورپردازي ايرانيان، دانشگاه دامغان، پژوهشكده فيزيك كاربردي و ستاره‌شناسي دانشگاه تبريز و دانشكده فيزيك دانشگاه تهران اجرا شد. نور براي ايرانيان از سال‌هاي بسيار دور جايگاه ويژه‌اي داشته است و شايد نخستين باور و بزرگداشت نور در دوران باستان همان كيش مهر و ميتراييسم باشد. كيش و باوري كه دست‌كم تا سده چهاردهم ميلادي در اروپا داراي پيرواني بود و هنوز نيز مهرابه‌هاي اين آيين در گوشه و كنار جهان به‌ويژه اروپا به چشم مي‌خورد. در باورهاي ديني ما از زرتشت تا اسلام نور و روشنايي جايگاه والايي داشته و بسيار ستوده شده است. تلاش‌ها و دستاورد‌هاي دانش‌بنيان نيز در اين سرزمين و گستره فرمانروايي آن در جاي جاي گذشته اين آب و خاك به چشم مي‌خورد. بوعلي محمد ابن حسن ابن هيثم (ابن هيثم) فيزيكدان بزرگ بيش از هزار سال پيش در بصره يا به گفته‌اي در اهواز در دوران فرمانروايي آل‌بويه چشم به جهان گشود و آموزش ديد. نوشته‌هاي او در زمينه ساختار «اتاق تاريك» و ساخت ريز بين «ذره‌بين» از كارهاي بزرگ اوست. گروه بزرگي از ستاره‌شناسان، ساخت رصدخانه‌ها و... نيز در اين سرزمين بوده است. نور و روشنايي در باور‌هاي عرفاني هم ديده مي‌شود. بهترين نمونه مي‌تواند شهاب‌الدين يحيي سهروردي باشد. بهره‌گيري از نور و نورگيرهاي بي‌همتا در معماري ايراني نشانه آشنايي با دانش نور و نورپردازي در ايران است. در گستره دانش نوين روز نيز ايرانيان تلاشگر بودند. پروفسور علي جوان يكي از سازندگان ليزر گازي در سال 1960 نمونه‌اي از اين تلاشگران است.  اميدواريم ايران پيوسته همراه و همگام اين تلاش جهاني در زمينه نور و نورپردازي باشد و به ويژه درراستاي آموزش دانش وابسته در دانشگاه‌ها گام‌هاي سازنده‌تري بردارد.