نسخه محسن هاشمي براي چالش‌هاي مالي متروي تهران
پولي كه مترو نتوانست نقد كند
نورا حسيني
مدت‌ها است خبري از افتتاح ايستگاه‌هاي مترو نيست. سال گذشته بود كه شهرداري تهران وعده داد ماهي يك ايستگاه به ايستگاه‌هاي متروي تهران اضافه ميشود اما اين وعده نيز به ليست وعده‌هاي محقق نشده شهرداري اضافه شد و ايستگاه‌هايي كه به گفته مسوولان مترو تا 90 درصد هم تكميل شده بودند، تكميل نشدند. دليل اين عقب ماندگي تاريخي را مسوولان مترو نداشتن اعتبارات و محروم ماندن از كمك‌هاي دولتي عنوان مي‌كردند .
عقب‌ماندگي‌هاي توسعه مترو موضوع تذكر هميشگي محسن هاشمي، رييس شوراي شهر تهران هم هست. او در نخستين تذكري كه تابستان سال گذشته به شهردار تهران داد اعلام كرد كه وضعيت مترو در ۴۰ سال گذشته بي‌سابقه بوده است و در طول بيش از 30 سال از فعاليت شركت مترو در پس از انقلاب و حتي قبل از انقلاب اين وضعيت بي‌سابقه بوده است.
پيروز حناچي، شهردار تهران درباره وعده‌هاي محقق نشده شهرداري درحوزه توسعه مترو مي‌گويد: حمل و نقل عمومي يكي از اولويت‌ها و به نظر بنده مهم‌ترين موضوع شهر تهران است، اما چه كنيم كه بودجه شهرداري تهران براي توسعه مترو كافي نيست. توسعه مترو تنها ربط به شهرداري تهران نداشته بلكه يك موضوع حاكميتي است و بايد دولت و حاكميت به توسعه آن و تامين منابع آن اهتمام ورزند. توسعه يك خط عادي مترو امروز در تهران بيش از 10 هزار ميليارد تومان هزينه دارد و اين در حالي است كه از ابتدا زيرساخت‌ها و هزينه‌هاي ساخت مترو برعهده دولت بوده اما به مرور به گردن مديريت شهري افتاده است.
به گفته حناچي بودجه‌هاي عادي شهرداري امكان توسعه خطوط جديد مترو فراهم نيست و نمي‌توان آن وعده‌اي كه براي افتتاح هر ماه يك ايستگاه داده بوديم را محقق كرد. امروز بسياري از ايستگاه‌ها تا 95 درصد پيشرفت فيزيكي داشته‌اند ولي دو دليل باعث عدم تحقق اين وعده شده است؛ يكي بدعهدي بانك آينده و ديگري تحريم‌ها. پيش از آنكه تحريم‌ها مجدد بازگردد 50 درصد هزينه‌ها به عهده شهرداري بود اما امروز كه تحريم‌ها بازگشته و قيمت ارز اينچنين افزايش داشته اين هزينه از عهده شهرداري تهران خارج است.
محسن هاشمي، رييس شوراي شهر تهران درباره وضعيت متروي تهران و وعده‌هاي محقق نشده مترو به «اعتماد» مي‌گويد: ايستگاه‌هاي خط 6 و 7 و حتي تعدادي از ايستگاه‌هاي خط 3 بيش از 90 درصد پيشرفت داشته و با 10 درصد هزينه، امكان افتتاح ايستگاه‌ها وجود دارد من از مترو و معاونت حمل و نقل براي انجام چنين اقدامي تشكر مي‌كنم؛ اما بهتر است فقط وعده وعيد داده نشود، چون اين امكان براي ايستگاه‌ها فراهم است كه سريع‌تر در اختيار مردم قرار گيرند.
او در خصوص عدم تخصيص اعتبار مورد نياز مترو براي تكميل خطوط، به ويژه خطوطي كه بيش از 90 درصد پيشرفت داشته‌اند، توضيح داد: در رابطه با تخصيص اعتبار، مترو را مقصر مي‌دانم چرا كه ما با مصوباتي كه به عنوان قانون در مجلس تحت عنوان لايحه حمايت از حمل و نقل ريلي شهري تصويب شده، ابزاري را در اختيار آنها قرار داده‌ايم. در بندهايي از قانون حمايت از حمل و نقل ريلي شهري به مجتمع‌هاي ايستگاهي اشاره شده است. در اين راستا اجازه داده شده كه ما موضوع TOD يعني افزايش تراكم در اطراف ايستگاه‌هاي حمل و نقل عمومي انبوه‌بر كه مترو است را به كار بگيريم. متاسفانه معاونت حمل و نقل و شهردار تهران هيچ كدام از اين قانون به درستي استفاده نمي‌كنند و هيچ درآمدي براي مترو كسب نكرده‌اند. بر اساس اين قانون در شوراي شهر مصوباتي هم وجود دارد. اين مصوبه درباره تطبيق كاربري اطراف ايستگاه‌ها با حمل و نقل عمومي است كه به آنها اجازه داديم تراكم اطراف ايستگاه‌هاي مترو را بالا ببرند.
او اضافه كرد: بالا بردن تراكم باعث ميشود نقدينگي سرگرداني كه در شهر وجود دارد، به سمت اطراف ايستگاه‌هاي مترو بيايد و درآمدي براي مترو از طريق ايجاد مجتمع‌هاي ايستگاهي و پهنه T كسب شود كه اين درآمد مي‌تواند در ساخت مترو موثر باشد. اينكه منتظر بمانيم و بگوييم كه چون به ما پول نمي‌دهند، كاري انجام نمي‌دهيم، حرف درستي نيست. زماني كه مديرعامل مترو بودم حدود 2 هزار ميليارد تومان به نرخ آن روز از اين طريق درآمد كسب كردم. اگر همين عدد را به نرخ امروز در نظر بگيريم، بيش از 10 هزار ميليارد تومان ارزش دارد بنابراين مترو توانايي بسيار زيادي دارد. ساخت يك ايستگاه مترو با 2 هزار متر تجاري در اطراف آن قابل پاياپاي كردن و ساختن است كه مي‌توان به پيمانكاري كه ايستگاه مترو را مي‌سازد، اجازه داد كه در اطراف ايستگاه‌هاي مترو از اين حربه استفاده كند و بر اساس آن درآمد، ايستگاه بسازد. اگر كسي بخواهد تونل‌هاي اطراف را بسازد، مي‌تواند اين رقم را بالاتر ببرد و تبديل به 5 هزار و 10 متر كند.
او در خصوص دستگاه‌هاي حفاري تونل كه مدت‌ها است متوقف شده‌اند نيز توضيح مي‌دهد: TBM وسيله‌اي است كه اگر درست از آن استفاده شود مي‌تواند روزانه 25 كيلومتر تونل بِكند و چون از خطوط 12گانه متروي تهران، 7 خط ساخته شده و 7 خط هنوز باقي مانده است، در نتيجه TBMها نبايد بيكار باشند و از هر كجا كه كارش‌شان تمام شد بايد دوباره قرارداد بسته شود و ساخت تونل همچنان در شهر تهران ادامه پيدا كند. يكي از خلأها در مترو، عدم ساخت تونل است كه توصيه ميشود حتما شكل بگيرد و از TBMهاي موجود استفاده شود.
برخلاف محسن هاشمي كه معتقد است بايد براي توسعه مترو خلق درآمد كرد، مديران مترو همچنان منتظر رسيدن پول فروش اوراق مشاركت هستند. هفته پيش بخش اندكي از اوراق مشاركت فروخته شده به حساب مترو ريخته شد.
علي امام، مديرعامل شركت متروي تهران در خصوص آزاد سازي پول مترو به «اعتماد» مي‌گويد: 14.8 ميليارد تومان به مترو پرداخت شده است. حدود 20 ميليارد تومان از وثيقه‌هاي سازمان املاك شهرداري تهران مورد تاييد بانك آينده قرار گرفته است و هر وثيقه‌اي كه مورد تاييد قرار بگيرد بخشي از پول شهرداري آزاد ميشود. برخي از وثيقه‌هاي پيشنهادي نيز در فرايند ارزيابي قرار دارد.
او در خصوص پيگيري قضايي براي نقد كردن پول مترو از محل اوراق مشاركت مي‌گويد: مترو پيگيري قضايي نداشته ما در حال حل كردن موضوع از طريق ضمانتنامه بين بانكي هستيم؛ گله داشته‌ايم اما گمان نكنم منجر به شكايت رسمي شده شده و اميد داريم به زودي اين مشكل برطرف شود.
امام درباره بودجه‌اي كه از ابتداي سال شهرداري به مترو داده است، مي‌گويد: بودجه غيرنقد املاكي معرفي شده است اما اين املاك بايد مورد قبول پيمانكاران ما قرار بگيرد. به زور و اجبار نمي‌توانيم اين املاك را به پيمانكاران به جاي طلب‌هاي‌شان بدهيم.
مديرعامل مترو در خصوص كمك‌هاي دولتي هم توضيح مي‌دهد: حدود 30 ميليارد از كمك‌هاي دولتي داده شده است.
امام اما قولي در خصوص افتتاح ايستگاه جديد نمي‌دهد و تنها مي‌گويد: اگر پول برسد اميدواريم تا پايان تابستان ايستگاه برج ميلاد را به بهره‌برداري برسانيم.
علي امام، مديرعامل شركت متروي تهران در خصوص آزاد سازي پول مترو به «اعتماد» مي‌گويد: 14.8 ميليارد تومان به مترو پرداخت شده است. حدود 20 ميليارد تومان از وثيقه‌هاي سازمان املاك شهرداري تهران مورد تاييد بانك آينده قرار گرفته است و هر وثيقه‌اي كه مورد تاييد قرار بگيرد بخشي از پول شهرداري آزاد ميشود. برخي از وثيقه‌هاي پيشنهادي نيز در فرايند ارزيابي قرار دارد.