پاداش روس‌ها به طالبان، از كنگره اصرار از ترامپ انكار
مهدي سلطاني
در آستانه به نتيجه رسيدن مذاكرات صلح در افغانستان اقداماتي عجيب از سوي روس‌ها فرجام مذاكرات را در حالت ابهام قرارداده است. با وجود اذعان روس‌ها به ارتباط با طالبان در سال ۲۰۱۵، آنها اين ارتباط را منحصر به دوره‌اي كوتاه در جهت رايزني با طالبان براي مبارزه با داعش مي‌دانستند اما در روزهاي گذشته گزارش روزنامه نيويورك‌تايمز در باب حمايت مالي روس‌ها از طالبان براي ترور نيروهاي امريكايي در افغانستان بار ديگر انگشت اتهام را به سمت روسيه نشانه گرفته است. اگرچه هنوز مستندات كافي براي رد يا تاييد صحت اين خبر منتشر نشده است اما گزارش‌ها مبني بر آن است كه روس‌ها در ازاي كشته شدن هر نيروي امريكايي توسط طالبان پيشنهاد ۱۰۰ هزار دلاري به آنها ارايه كرده بوده‌اند كه با استناد به مدارك موجود قاچاقچيان مواد مخدر واسطه انتقال اين مبالغ بوده‌اند. لازم به ذكر است كه انتقادات تندي از طرف اعضاي كنگره امريكا به ترامپ به دليل بي‌تفاوتي او نسبت به اين خبر صورت گرفته است. با وجود اينكه برخي اعضاي كنگره امريكا ترامپ را موظف به واكنش در مقابل روسيه توسط اقدامات تلافي‌جويانه در جهت منع روسيه از انجام هرگونه اقدامات مشابه در آينده مي‌دانند اما ترامپ نه تنها هنوز اقدامي عليه روس‌ها انجام نداده بلكه پوتين را دعوت به حضور و عضويت در گروه جي ۷ كرده است. با توجه به نزديكي انتخابات امريكا رفتار‌هاي اخير ترامپ و ابراز بي‌اطلاعي در مواجهه با اين اقدامات او را به ارجحيت دادن منافع شخصي خود و حتي منافع روسيه به مصالح امريكا متهم كرده است. قابل ذكر است كه ترامپ در مبارزات انتخاباتي خود در سال ۲۰۱۶ علنا از روسيه در جهت هك كردن ايميل هيلاري كلينتون درخواست كمك كرده و حتي ويكي ليكس را به خاطر انتشار اسناد مسروقه ستايش كرده بود.
با توجه به قرار گرفتن افغانستان در موقعيتي مناسب از نظر جغرافيايي و ژئواستراتژيك و نقش محوري آن در روابط بين‌الملل به خصوص در ميان كشورهاي امريكا، روسيه، ايران، پاكستان، هند و تركيه، روسيه با تمركز بر روياي تبديل شدن به قدرت برتر جهاني، تسلط بر منطقه اوراسيا و صيانت از كشور خود در برابر تهديدات احتمالي اين منطقه سعي در شناساندن خود به تنها و اصلي‌ترين تصميم‌گيرنده و بازيگردان اين منطقه در نظام بين‌الملل مي‌كند. تجربيات روس‌ها در جنگ 10 ساله با افغانستان و پس از آن بازيگرداني آنها در سوريه و در جنگ با داعش آنها را آماده حضور موثر‌تر در افغانستان كرده است. روس‌ها با فعاليت‌هاي گوناگون از جمله حمايت‌هاي مالي و تسليحاتي به طالبان و مذاكرات با پاكستاني‌ها سعي در ارايه چهره جديدي از خود به عنوان جايگزيني معتبر پس از خروج نيروهاي امريكايي و ناتو از افغانستان هستند. نظريه‌پردازان روسي بر اين عقيده‌اند كه به منظور محقق شدن روياي قدرت جهاني، كاهش حداكثري نفوذ و تاثيرگذاري امريكا و ناتو در كشورهاي منطقه ضروري است. مهم‌ترين هدف روس‌ها از حضور در منطقه افغانستان كنترل منابع انرژي و تامين امنيت منطقه آسياي مركزي به عنوان واسطه انتقال انواع تهديدات از كشورهاي مختلف در جهت حفظ امنيت خودشان است. روس‌ها به دنبال تحكيم حضور خود در آسياي مركزي نه‌تنها از حيث نظامي، سياسي و اقتصادي بلكه از جنبه فرهنگي هستند. علاوه بر آن روسيه به منظور كنترل منابع هيدروكربني، سيستم حمل و نقل و تجاري و دسترسي به بازار‌هاي آسياي مركزي و افغانستان براي تسهيل فروش كالاهاي خود حضور خود در اين منطقه را ضروري دانسته و همچنين از حضور در اين منطقه در جهت تامين ذخاير معدني خود از ليتيوم و مس بهره خواهند برد. علاوه بر جنبه اقتصادي از منظر امنيتي نيز مهم‌ترين خطري كه روسيه را مورد هدف قرار مي‌دهد رشد بنيادگرايي و تروريسم در اين منطقه است. همچنين توليدات ترياك و حشيش در افغانستان و ارسال آن از منطقه آسياي مركزي باعث افزايش فساد و جرايم مختلف شده و روسيه را با چالش خطرناكي روبه‌رو كرده است.
با وجود طولاني شدن مذاكرات صلح در افغانستان و نقش بازيگران مختلف در به نتيجه رسيدن آن با وجود گمانه‌زني‌هاي بسيار و حمايت‌هاي ظاهري روس‌ها از اين مذاكرات اما هنوز نتيجه مورد رضايت روس‌ها در اين ميان مبرهن نيست. آيا آنها در جهت صلح و خروج امريكا ذي‌نفع خواهند بود يا در جهت به تعويق افتادن آن؟ مهم‌ترين هدف روس‌ها با حضور پررنگ آنها در آسياي مركزي و تحقق روياي قدرت جهاني با تضعيف نيروهاي امريكايي و ناتو و افزايش هزينه‌هاي آنها در منطقه علي‌الخصوص در افغانستان محقق خواهد شد. اگرچه روس‌ها در سال‌هاي اخير از جانب مقامات امريكايي تهديدات چشمگيري در پاسخ اقدامات خود دريافت نكرده‌اند و حتي در موضوع اخير نيز به نظر مي‌رسد كه ترامپ عزم پاسخ قابل توجه به پوتين ندارد اما روس‌ها يقينا در نظر خواهند داشت كه اگرچه بتوانند به دليل مصالح سياسي از جانب ترامپ در امان باشند اما با توجه به اعتراضات صورت گرفته از طرف اعضاي كنگره و اختيارات جداگانه‌اي كه آنها در اعمال تصميمات سياسي دارند ممكن است در معرض واكنش كنگره قرار گرفته و غافلگير شوند. گمانه‌زني‌هاي زيادي در زمينه نحوه پاسخ امريكا به روسيه ذكرشده است اما با توجه به امتناع ترامپ از تصديق حملات صورت گرفته و كذب دانستن خبر نيويورك‌تايمز گزينه‌هاي محدودي براي اقدامات تلافي‌جويانه از طرف امريكا پيش‌بيني مي‌شود. از احتمالات درخصوص پاسخ امريكا، هدف قرار گرفتن نيروهاي تحت حمايت روسيه در كشورهاي خارجي است. واگنر يكي از مهم‌ترين سازمان‌هاي خصوصي تحت حمايت روس‌ها در اوكراين و سوريه كه نقش مهمي براي حفظ بشار اسد و در جهت تامين منافع پوتين ايفا كرده است. از مقامات اين سازمان يوگني پريگوشين است كه همچنين همكاري نزديكي با مقامات كرملين در موضوع اوكراين داشته است. لازم به ذكر است كه گروه واگنر به منظور حمايت از نيروهاي اسد در سوريه سابقه درگيري با نيروهاي امريكايي را داشته كه در نتيجه آن تعدادي از نظاميانش كشته شدند. در خوشبينانه‌ترين حالت براي اجتناب از جنگي كه ممكن است موجب ايجاد تنش در روابط روسيه و امريكا شود احتمال آن مي‌رود كه امريكايي‌ها صرفا به اعمال تحريم‌هايي به منظور تلنگر نظير تحريم رييس اداره اطلاعات روسيه (GRU) و يا تعدادي از افراد موثر در ماجراي پرداخت پاداش به طالبان اكتفا كرده و بحث را خاتمه دهند. اعمال اين گونه تحريم‌ها از طرف امريكا داراي سابقه است. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۶ رييس پيشين اين سازمان به اتهام مداخله در انتخابات امريكا و يا در سال ۲۰۱۸ دو تن از عاملان اين سازمان به اتهام ترور كارمند سابق اطلاعاتي روسيه كه به انگليس گريخته بود مورد تحريم امريكا قرار گرفتند. اگرچه با توجه به تاريخ روابط روسيه و امريكا علي‌الخصوص در دوران جنگ سرد احتمال بسيار اندكي از ذكر نام روسيه در ليست حاميان تروريست مي‌رود اما با توجه به معيار‌هاي تعيين شده براي افزودن اسامي كشور‌ها به اين ليست و همچنين اقدامات روسيه در حمايت از طالبان و ديگر نمونه‌هاي عمليات تروريستي نظير تلاش براي ترور نيروي سابق اطلاعاتي خود، ورود روسيه به ليست مزبور چندان غيرممكن به نظر نمي‌رسد. اگر چه تحريم‌هاي ذكر شده تقاص سنگيني براي روس‌ها به نظر نمي‌آيد اما اعمال تحريم‌هاي شديدتر با توجه به حساسيت روابط اين دو كشور، حفظ مصالح بين‌المللي و با توجه به اينكه ممكن است موجب ايجاد تنش‌هاي اقتصادي، سياسي و حتي سايبري شود كمي بعيد به نظر مي‌رسد. لذا در صورتي كه صحت اقدام ادعا شده تاييد شود و پاسخ درخورنگرشي از سوي امريكا دريافت نكند بدون شك پوتين را برنده قماري خواهد كرد كه باعث انجام اقدامات بعدي حتي با شدت بيشتر خواهد شد.
مجموع عوامل ذكر شده در مورد اهميت كشور افغانستان و همچنين با توجه به جاه طلبي روس‌ها براي پيشروي در كشورهاي منطقه به منظور تبديل شدن به قدرت برتر جهاني و جبران شكست گذشته خود در افغانستان يقينا آنها را ترغيب به انجام هر عملي خواهد كرد و اگرچه پرداخت پاداش به طالبان از سوي دولت روسيه بعيد به نظر نمي‌رسد اما با توجه به اينكه هنوز مستندات كافي براي تصديق اين خبر از سوي افشاگران ارايه نشده است و همچنين با توجه به نزديك شدن به انتخابات رياست‌جمهوري امريكا انتساب ادعاي اخير به حربه‌اي از طرف دموكرات‌ها براي كاهش محبوبيت ترامپ به بهانه بي‌تفاوتي او نسبت به تامين امنيت جاني نيروهاي امريكايي در افغانستان چندان هم غيرمحتمل به نظر نمي‌رسد. با اين وجود عيان شدن جنبه‌هاي بيشتر اين ادعا و واكنش امريكا در مقابل روسيه نيازمند گذشت زمان بيشتر و افشاي تدريجي از طرف سياستگذاران دو كشور در آينده است.