مكاشفات قرآني پير هرات

ابواسماعيل عبدالله بن ابي‌منصور محمد (زاده ۲ شعبان ۳۹۶ ه‍.ق/ ۳۸۵ ه‍.ش / ۱۰۰۶ م در شهر هرات درگذشته ۲۲ ذي‌الحجه ۴۸۱ ه‍.ق/ ۴۶۷ ه‍.ش / ۱۰۸۸ م) در هرات معروف به «پير هرات» و «پير انصار» و «خواجه عبدالله انصاري» و «انصاري هروي» دانشمند و عارف صوفي مسلك ايراني بود. او به عنوان يكي از نوابغ ادبي و چهره‌هاي شاخص و خراسان قديم در قرن ۱۱ ميلادي/ ۵ ه‍.ق شناخته مي‌شود كه به عنوان مفسر قرآن، محدث، اهل فن جدل و استاد اخلاق، دستي بر آتش داشته است. عمده شهرت وي به خاطر فن سخنوري، اشعار و متون نغز و بي‌مانندش، به خصوص در مدح و ثناي خداوند به زبان‌هاي عربي و فارسي بوده است. انصاري شعر مي‌سرود وليكن بيشتر شهرت وي به جهت رسالات و كتب مشهوري است كه تاليف كرده و از آن جمله است ترجمه املاء طبقات‌الصوفيه سلمي به لهجه هروي و تفسير قرآن كه اساس كار ميبدي در تاليف كشف‌الاسرار قرار گرفته است. كشف‌الاسرار و عده الابرار كتابي در تفسير قرآن و عظيم‌ترين و قديمي‌ترين تفسير عرفاني فارسي، نوشته ابوالفضل رشيد‌الدين ميبدي در دهه ۵۲۰ قمري است. اين كتاب بر اساس تفسير الهروي خواجه عبدالله انصاري (كه هم‌اكنون در دست نيست) و در 10 جلد نوشته شده است. خلاصه تفسير ادبي عرفاني قرآن مجيد به فارسي از كشف‌الاسرار 10 جلدي اثر خواجه عبدالله انصاري تاليف امام محمد ميبدي به نگارش حبيب‌الله آموزگار چاپ و پخش شده است. كتاب فرازهاي زيبا و عرفاني قلم خواجه عبدالله و زبان شاعرانه و موزن مولف است. زير آيات اشاره شده تفسير و تاويل نگارنده و گاهي داستان و روايت‌هايي از ساير عرفا آمده است. مثالي از طريقه تفسير در كتاب ذكر شده: «اسم (بسم‌الله) از سمت گرفته‌اند و سمت داغ، يعني گوينده بسم‌الله دارنده آن رقم و نشان كرده آن داغ است. حضرت رضا(ع) فرمود: وقتي بنده بسم‌الله مي‌گويد يعني خداوندا داغ دارم و بدان شادم، اما از بود خود به فريادم. كريما بود مرا از پيش من برگير كه بود تو راست كند همه كارم. خدايا بود تو چراغ معرفت بيفروخت پس روشني دل من افزوني است. گواهي تو ترجماني من كرد پس نداي من افزوني است، نزديكي تو چراغ وجد من بيفروخت پس همت من افزوني است. اراده تو كار من بساخت پس جهد من افزوني است، خداوندا، از بودِ خود چه ديدم؟ مگر بلا و عنا و از بودِ تو چه رسيدم؟ همه عطا و وفا! آغاز كتاب خدا بر نام ‌الله و رحمن و رحيم از آن جهت است كه همه معاني در آن سه نام جمع است و آن معاني سه قسم است: قسمي جلال و هيبت آن در نام‌ الله است، قسمي نعمت و تربيت و آن در رحمن است، قسمي رحمت و مغفرت و آن در نام رحيم است». سراسر كتاب با نثري روان و شيوا حكايات و قصه‌هايي است كه خواجه عبدالله معاني و مكاشفات خود را از كتاب قران در آن گنجانده است. براي كساني كه ساحتي معرفتي و شهودانه را علاقه‌مند هستند از كلام‌الله توشه بگيرند و اهالي ادبيات، تفسير ادبي و عرفاني قرآن مجيد كتابي است زيبا و قابل فهم.