گام‌هاي لرزان در مسير مذاكرات بين‌الافغاني

همه از صلح در افغانستان سخن مي‌گويند اما دقيقا همه فقط در اين باره حرف مي‌زنند. از دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده كه مي‌خواهد هر چه سريع‌تر سر و ته پرونده افغانستان را جمع كرده و با خارج كردن تعدادي از سربازان امريكايي از اين كشور داعيه‌دار پايان بخشيدن به طولاني‌ترين حضور نظامي فرامرزي امريكا شود تا دولت اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان كه ظاهرا چاره‌اي جز حركت در مسيري از پيش تعيين شده ندارد و البته اروپايي كه از دور در سكوت نظاره‌گر روندي است كه امريكا در سال 2001 آغاز كرد و البته در آن زمان جهان پشت اين كشور ايستاد. روز شنبه بود كه دولت افغانستان فهرست بلندي از اعضاي «شوراي عالي مصالحه ملي» را اعلام كرد. به گزارش بي‌بي‌سي محمداشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان در فرماني گفته كه «براساس ماده ۶۴ قانون اساسي اسامي شوراي عالي مصالحه ملي» را معرفي كرده است. اين شورا از سوي عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه رهبري مي‌شود. در فهرستي كه ارگ رياست‌جمهوري منتشر كرده نام چهره‌هاي سرشناس سياسي، جهادي، دولتي، غيردولتي و زنان فعال در عرصه‌هاي مدني و سياسي به چشم مي‌خورد. شوراي عالي مصالحه ملي تازه نفس به حساب مي‌آيد و بعد از انتخابات رياست‌جمهوري افغانستان در سال 2019 به منظور رهبري روند صلح افغانستان تشكيل شد. هيات رهبري، شوراي عالي مصالحه و هيات مذاكره‌كننده بدنه اين شورا را تشكيل مي‌دهند.  در فهرست اعضاي معرفي شده، نام‌هاي حامد كرزاي رييس‌جمهور پيشين، عبدالرب رسول سياف رهبر جهادي، گلبدين حكمتيار رهبر جهادي، يونس قانوني معاون اول پيشين رييس‌جمهور، كريم خليلي رهبر جهادي و رييس پيشين شوراي عالي صلح، محمد محقق از رهبران جهادي، مارشال عبدالرشيد دوستم رهبر جنبش ملي اسلامي و شماري ديگر از چهره‌هاي جهادي و سياسي ديده مي‌شود. در اين فهرست همچنين نام مقام‌هاي عاليرتبه دولت از جمله دو معاون رييس‌جمهور، وزير خارجه، مشاور امنيت ملي و روساي دو مجلس افغانستان ديده مي‌شود. 8 زن فعال سياسي و اجتماعي نيز در اين فهرست معرفي شده‌اند. اشرف غني در حكمي جداگانه عبدالسلام رحيمي را به عنوان نماينده خاص رييس‌جمهور در روند صلح تعيين كرد. طالبان تاكنون درباره اين فهرست، واكنشي نشان نداده است. علاوه بر اين فهرست، دولت يك هيات مذاكره‌كننده در گفت‌وگوهاي بين‌الافغاني پيش رو با طالبان نيز معرفي كرده است. معصوم استانكزي، رييس پيشين امنيت ملي افغانستان در راس هياتي ۲۱ نفري قرار است، مذاكرات صلح را پيش ببرند. همزمان با اعلام اعضاي اين شورا، عبدالله عبدالله رييس اين شورا اعلام كرد كه احتمالا گفت‌وگوهاي بين‌الافغاني هفته پيش رو آغاز خواهد شد. دفتر سياسي طالبان در قطر نيز نام‌هاي هيات 20 نفري طالبان را براي مذاكرات صلح اعلام كرده است. عباس استانكزي، معاون رييس دفتر طالبان در قطر، رياست هيات طالبان را بر عهده خواهد داشت. 13 عضو هيات طالبان عضو شوراي رهبري اين گروه هستند. مذاكرات بين‌الافغاني در ادامه توافقنامه صلح ميان طالبان و ايالات متحده كه در ماه فوريه به دست آمد، انجام خواهد گرفت. هر چند كه در حال حاضر هر دو طرف دولت و طالبان ليست مذاكره‌كنندگان را رسما اعلام كرده‌اند اما تجربه چند ماه اخير نشان مي‌دهد كه طرف اعلام ليست را نمي‌توان دليلي براي آغاز رسمي مذاكرات دانست. از ماه فوريه تاكنون امريكا چندين بار به دو طرف براي آغاز اين مذاكرات هشدار داده اما هر بار روند آغاز مذاكره با تعلل روبه‌رو شده است. با اين همه برخي از كارشناسان مسائل افغانستان اميدوار هستند كه در دو هفته آتي، نخستين جلسه مذاكره ميان نمايندگان دولت افغانستان و طالبان برگزار شود. اينديا تايمز در اين باره مي‌نويسد: غني شوراي 46 نفره‌اي را اعلام كرده كه البته اين شورا متفاوت از تيم مذاكره‌كننده 21 نفره‌اي است كه رييس‌جمهور افغانستان در ماه مارس براي اعزام به قطر و مذاكره با شاخه سياسي طالبان تعيين كرده بود. گفته مي‌شود كه در مذاكره با طالبان، شوراي عالي حرف آخر را مي‌زند و اين اعضاي شورا هستند كه درباره چند و چون جزييات مذاكره با طالبان تصميم‌گيري خواهند كرد. هر چند كه نام حامد كرزاي در ليست اعلامي از سوي دولت براي شوراي عالي مصالحه ديده مي‌شود اما حامد كرزاي روز گذشته با انتشار بيانيه‌اي حضور در اين شورا را رد كرده و تاكيد كرد كه مايل نيست در هيچ ساختار دولتي حضور داشته باشد. در ميان اعضاي شوراي عالي مصالحه، نام چهره‌هاي به اصطلاح جهاني هم ديده مي‌شود كه در جريان جنگ داخلي در افغانستان پس از 1992 دست داشتند. جنگي كه منجر به كشته شدن 50 هزار نفر در كابل شد. گلبدين حكمتيار شاخص‌ترين اين چهره‌هاي جهادي است كه در سال 2016 با امضاي توافقنامه‌اي با اشرف غني به كابل بازگشت. نام حكمتيار پيش از اين توافق در ليست تروريستي ايالات متحده بود.  ميز مذاكرات بين‌الافغاني از فراز و فرودهاي بسياري برخوردار است. يكي از موانع بر سر راه اين مذاكرات، مقاومت رييس‌جمهور افغانستان براي آزادسازي 320 زنداني طالبان است. غني تاكيد دارد كه اين تعداد از زندانيان طالبان تنها در شرايطي آزاد خواهند شد كه طالبان نيز تعداد بيشتري از سربازان افغان در اختيار خود را آزاد كند. براساس توافقنامه‌اي كه امريكا ميان طالبان و دولت افغانستان به ثبت رسانده، اين گروه شبه‌نظامي موظف است 1000 نفر از اسيران نظامي و دولتي در اختيار را آزاد كند و در مقابل دولت غني نيز موافقت خود را با آزادي 5 هزار نفر از نيروهاي طالبان اعلام كرده است. دو طرف ادعا مي‌كنند كه اين حركت نشان‌دهنده حسن نيت آنها در مذاكرات است. با اين همه آزادي زندانيان طالبان با مخالفت‌هاي بسياري روبه‌رو شده است. بسياري از منتقدان آزادي اعضاي طالبان اعتقاد دارند كه اين اقدام مي‌تواند به تشديد ناامني در افغانستان منتهي شود به خصوص آنكه برخي از اين زندانيان در زمره متهمان خطرناك هستند.  دولت ترامپ اميدوار است كه بتواند با توافق ميان طالبان و دولت مركزي هر چه سريع‌تر از تعداد نيروهاي امريكايي در افغانستان بكاهد. سربازان امريكايي هم‌اكنون هم خروج از افغانستان را آغاز كرده‌‌اند و پيش‌بيني مي‌شود كه تا ماه نوامبر كمتر از 5 هزار سرباز امريكايي در اين كشور باقي بمانند. اين در حالي است زماني كه در 29 فوريه توافق ميان امريكا و طالبان حاصل شد، تعداد نيروهاي امريكايي در افغانستان 13 هزار نفر بود. براساس توافق موجود، خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان به موفقيت مذاكرات بين‌الافغاني وابسته نيست بلكه آنچه مهم است، تعهد طالبان به مقابله با گروه‌هاي تروريستي و عدم صدور مجوز براي استفاده از خاك افغانستان در حمله به منافع امريكا يا متحدان اين كشور است. از زمان امضاي اين توافق، طالبان به تعهد خود براي عدم حمله به سربازان امريكايي و ناتو پايبند بوده اما حملات مداومي را عليه نيروهاي امنيتي افغان انجام داده است. در حالي كه دولت غني خواهان برقراري آتش‌بس فوري است اما طالبان به دنبال استفاده از اين برگ در مذاكرات است و مي‌گويد كه جزييات آتش‌بس بايد پشت ميز مذاكره مشخص شود.