مناقشه تركيه و فرانسه بر سر قره‌باغ
محمود فاضلي
در شرايطي كه حملات امانوئل مكرون، رييس‌جمهوري فرانسه به تحركات تركيه در مديترانه ادامه دارد و حتي در نشست اخير Med7 (هفت كشور جنوب اروپا) تاكيد كرده بود «تركيه ديگر در منطقه شريك نيست» و حتي تهديد به تحريم عليه تركيه كرده بود، تنش در روابط آنكارا و پاريس اين‌بار در موضوع درگيري‌هاي اخير آذربايجان و ارمنستان وارد مرحله جديدي شده است. از نگاه پاريس، تركيه كنوني تركيبي از اقتدارگرايي و ملي‌گرايي مذهبي است كه فرانسه سكولار و ليبرال را يك ضد الگوي خطرناك براي جامعه مدني تركيه مي‌داند و اينكه اكثر جامعه مدني تركيه، جاه‌طلبي‌هاي اردوغان در درياي مديترانه را دنبال نمي‌كنند. نبايد اتحاد مقدس مردم را پشت رژيمي كه قادر است ملي‌گرايي را تقويت كند تا حمايت ملت خود را به دست آورد، فراهم كنيم. در روزهاي اخير فرانسه از ادامه درگيري‌ها در قره‌باغ ابراز نگراني كرده و از رييس‌جمهوري تركيه خواستار «ترك فوري سرزمين‌هاي اشغالي آذربايجان توسط ارمنستان» شده است. مكرون طي تماس تلفني با رييس‌جمهوري آذربايجان و نخست‌وزير ارمنستان نگراني خود را از بابت تنش‌هاي فزاينده در قره‌باغ ابراز كرد. به اعتقاد مكرون، تنش‌هاي نظامي در امتداد خط ارتباطي منطقه خودمختار ناگورنو قره‌باغ، زماني كه آذربايجان و ارمنستان يكديگر را به تحريكات نظامي متهم كردند، افزايش يافته است. مكرون در پايتخت لتوني نيز اظهارات مقامات تركيه درباره درگيري‌هاي قره‌باغ را «بي‌ملاحظه» و «خطرناك» توصيف كرد و تركيه را به طرفداري از جنگ متهم كرده و مدعي شد فرانسه همچنان نگران پيام‌هاي جنگ‌طلبانه تركيه است. اين پيام‌ها از ديد پاريس غيرقابل قبول است و مشوقي براي تسخير نظامي قره‌باغ توسط نيروهاي نظامي آذربايجان تلقي مي‌شود. بعد از ارمنستان و روسيه، دولت فرانسه نيز اعلام كرد كه تركيه در حال اعزام شبه‌نظاميان، جنگجويان خارجي و «مزدوران سوري» به منطقه مورد مناقشه «قره‌باغ» براي حمايت از آذربايجان است. پاريس ضمن متهم كردن تركيه به اعزام مبارزان خارجي از غرب آسيا به قره‌باغ، مدعي است در حال همكاري با روسيه براي رسيدن به توافق آتش‌بس بين آذربايجان و ارمنستان هستيم. دفتر «مكرون» نيز درباره تماس تلفني مكرون با «پوتين» همتاي روسي تاكيد دارد: «آنها درباره اعزام مزدوران سوري توسط تركيه به قره‌باغ نگران هستند. آنها بر لزوم تلاش مشترك جهت رسيدن به آتش‌بس در چارچوب مينسك توافق كردند.» پاريس اما هيچ مدركي براي پشتيباني از اتهام خود و كرملين به تركيه درباره مداخله در تنش‌هاي قره‌باغ ارايه نكرد. روسيه نيز اعلام كرده است كه جنگجوياني از گروه‌هاي شبه‌نظامي غيرقانوني مستقر در سوريه و ليبي طي روزهاي گذشته توسط برخي كشورها به منطقه قره‌باغ اعزام شده‌اند. پيش‌بيني مي‌شود فرانسه در روزهاي آتي براي ايجاد مسووليت‌ها و يافتن راهي براي خروج از بحران قره‌باغ، هماهنگي گروه مينسك را درخصوص مساله قره‌باغ آغاز خواهد كرد. به اعتقاد مكرون «اظهارات سياسي تركيه را به نفع جمهوري آذربايجان مي‌دانم. با پوتين، رييس‌جمهوري روسيه گفت‌وگو مي‌كنم و بر اين باورم كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري امريكا نيز اين مساله را مطرح خواهد كرد و راهي را براي برون‌رفت از اين بحران درنظر مي‌گيرد.»
مكرون با پوتين درباره دور جديد تنش‌هاي نظامي ميان جمهوري آذربايجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ نيز گفت‌وگو داشته است. به گفته كرملين، مكرون و پوتين به صورت مشترك از آذربايجان و ارمنستان خواستند فوري به درگيري‌ها در قره‌باغ پايان دهند دو طرف درباره گام‌هاي بعدي كه گروه مينسك در سازمان همكاري و امنيت اروپا مي‌تواند براي كاهش تنش در منطقه بردارد، صحبت كردند و خواستند اين مناقشه به وسيله ابزارهاي ديپلماتيك حل شود. دوطرف با درخواست از آذربايجان و ارمنستان براي خويشتنداري، كاهش تنش و توقف كامل خصومت‌ها در سريع‌ترين زمان ممكن، تاكيد كردند: «جايگزيني براي راهكار ديپلماتيك حل مناقشه قره‌باغ وجود ندارد.» در اقدامي ديگر، روساي جمهور روسيه، امريكا و فرانسه خواستار توقف فوري درگيري‌ها در قره‌باغ شده و تاكيد داشتند، روساي جمهور سه كشور به عنوان روساي مشترك گروه مينسك سازمان امنيت و همكاري اروپا تشديد خشونت‌ها در خط تماس منطقه مورد مناقشه «قره‌باغ» را قاطعانه محكوم مي‌كنند و از رهبران ارمنستان و آذربايجان خواستند كه بلافاصله و بدون هيچ‌گونه شرطي مذاكرات را از سر بگيرند. در حالي كه تركيه اصلي‌ترين متحد آذربايجان به شمار مي‌رود و حتي ارمنستان مدعي است باكو كنترل هوايي عمليات در قره‌باغ را به نيروي هوايي تركيه واگذار كرده است، آنكارا هشدار داده است هرگونه حمله عليه قلمروي جمهوري آذربايجان حمله عليه تركيه است. به گفته اردوغان، كشورش با تمام توان و قلب خود همچنان در كنار كشور دوست و برادر آذربايجان خواهد ماند. بايد بحران در منطقه كه با اشغال قره‌باغ آغاز شد، هرچه سريع‌تر پايان يابد. با ترك فوري سرزمين‌هاي اشغالي آذربايجان توسط ارمنستان، صلح و آرامش مجددا در منطقه برقرار خواهد شد. مولود چاووش‌اوغلو، وزير خارجه تركيه نيز كه از حمايت دولت فرانسه از ارمنستان شديدا انتقاد مي‌كند بر اين باور است كه «ارمنستان با حملاتش نشان داد كه قوانين و نظم بين‌المللي را به رسميت نمي‌شناسد. آذربايجان در حال مبارزه در سرزمين خود است. اگر آذربايجان بخواهد مشكل اشغالگري ارمنستان در سرزمين‌هايش را در عرصه ميداني حل كند، ما نيز كنارش خواهيم بود. مكرون اما از اشغال شدن سرزمين‌هاي آذربايجان ابراز نگراني نمي‌كند پس حمايت او از ارمنستان به معناي حمايت از اشغالگري است.» آذربايجان با جلب حمايت‌هاي سياسي و نظامي گسترده از تركيه از بُعد نظامي بر اهداف خود اصرار دارد. طبعا طرف ارمنستاني نيز تحركات خاص خود را انجام خواهد داد و ناگزير روسيه كه اكنون بر خويشتنداري طرف‌ها تاكيد كرده است، مقابل تركيه خواهد ايستاد و مانع از مشاركت تركيه در حمايت از آذربايجان مي‌شود تا باكو راضي شود به مناقشه پايان دهد.