عزت‌نفس چيست
و از چه زماني و چگونه تكامل مي‌يابد
مريم قديمي
عزت‌نفس يعني باور و احساساتي كه ما در مورد خودمان داريم، احساس شايستگي و ارزشمندي كه نسبت به خودمان داريم و ارزيابي اي كه از ارزش‌ها و توانايي‌هاي خودمان داريم، چقدر خودمان را دوست داريم و چقدر احساس رضايت داريم، چقدر به خودمان احترام مي‌گذاريم.
عزت‌نفس از اوايل كودكي شروع به شكل گرفتن مي‌كند، تجربه‌هاي دوران كودكي نقش ويژه و مهمي در به وجود آمدن عزت‌نفس دارند، زماني كه در حال رشد بوديم والدين و خانواده، معلمان، همسالان و اطرافيان چگونه با ما رفتار مي‌كردند، در زمان موفقيت‌ها و شكست‌ها نحوه رفتار آنها با ما به چه صورت بوده است، آيا والدين ما خودشان از عزت‌نفس بالا برخوردار بودند يا خير، كيفيت رابطه ما با والدين‌مان به چه صورت بوده است، همه اينها نقش محوري دارند در تكامل عزت‌نفس فرد و اينكه فرد عزت‌نفس سالم يا عزت‌نفس پاييني داشته باشد.
عزت‌نفس يكي از مهم‌ترين مهارت‌هايي است كه براي موفقيت هر فرد، شيوه زندگي‌اش، تعاملاتش، نحوه مواجه شدن با مشكلات و مسووليت‌هاي زندگي‌اش نقش مهمي دارد پس لازم و ضروري است كه از همان ابتداي كودكي والدين توجه ويژه‌اي به اين فاكتور بسيار مهم داشته باشند.
شكل‌گيري باور كودكان در مورد خودشان خيلي زود آغاز مي‌شود و اينكه چقدر آنها دوست‌داشتني، توانا و باهوش هستند به نحوه رفتار والدين و بزرگسالان آنها بستگي دارد.
كودكاني كه داراي عزت‌نفس هستند موفقيت‌هاي مدرسه‌اي بيشتري كسب مي‌كنند و احساس خوبي درباره توانايي‌هاي خود دارند و در محيط مدرسه بهتر از ديگر بچه‌ها عمل مي‌كنند و كارها را به درستي انجام مي‌دهند و رابطه‌اي مثبت با ديگر افراد دارند، در مقابل كودكاني كه از عزت نفس پايين‌تري برخوردارند، نمي‌توانند كارها را به درستي انجام دهند، در مدرسه موفقيتي كسب نمي‌كنند و اغلب در ارتباط با ديگران دچار مشكل مي‌شوند.
عزت‌نفس در خلاقيت كودكان نيز موثر است. كودكاني كه داراي عزت‌نفس بالا و مناسب هستند براي انجام كارهاي خلاقانه ريسك مي‌كنند و در مقابل كودكاني كه عزت‌نفس پاييني دارند علاقه‌اي به انجام دادن كارهاي خلاقانه نشان نمي‌دهند.
تجربه‌هاي دوران كودكي كه موجب كاهش عزت‌نفس مي‌شود:
كودك به‌شدت مورد انتقاد و سرزنش قرار مي‌گيرد.
كودك ناديده گرفته مي‌شود.
كودك مورد تمسخر يا آزار و اذيت قرار گرفته مي‌شود.
والدين از كودك انتظار دارند هميشه بي‌عيب و نقص و كامل باشد.
كودك مورد خشونت و تنبيه قرار مي‌گيرد.
به كودك حق انتخاب و تصميم‌گيري داده نمي‌شود.
به كودك اجازه ابراز احساسات داده نمي‌شود.
چه كارهايي باعث مي‌شود كودك عزت‌نفس سالم داشته باشد:
بگذاريد كودك‌تان در كارهاي خانه به شما كمك كند. كارهايي كه در حد توان و ظرفيت و متناسب با سن آنهاست تا بتواند از عهده آنها برآيد. از اين طريق به او اين فرصت را مي‌دهيد تا شايستگي‌ا‌ش را نشان دهد و احساس كند كمكش باارزش است.
به كودك خود احترام بگذاريد و به او احساس مقبوليت بدهيد. به اين صورت كه براي كودك‌تان ارزش قائل مي‌شويد و او را با الفاظ و صفات خوب و محترمانه صدا بزنيد.
هرگز سعي نكنيد كودك‌تان را مورد تحقير يا تمسخر قرار دهيد و به هيچ‌وجه به ديگران هم اين اجازه را ندهيد.
فرزندتان را با ديگران مقايسه نكنيد اين كار باعث كاهش عزت‌نفس او مي‌شود.
به كودك‌تان ثابت كنيد كه عشق و علاقه‌تان به او بي‌قيد و شرط است و در زمان شكست خوردن و تصميمات اشتباهش علاقه‌تان از بين نمي‌رود.
به توانايي‌ها و استعدادهاي فرزندتان اهميت بدهيد و براي شكوفا كردن استعدادهايش تلاش و كوشش كنيد.
به حرف‌هاي كودك‌تان گوش بدهيد و به آنها پاسخ بدهيد. اين كار نشان‌دهنده اين است كه براي او ارزش و احترام قائل هستيد.
از دستور دادن بيش از حد و نصيحت كردن بپرهيزيد و هرگز نظر خودتان را به او تحميل نكنيد.
پيشرفت‌هاي كودكان‌تان را تشويق و تمجيد كنيد، كودكان‌تان بايد بدانند كه شما از آنها انتظار تلاش كردن داريد، ولي توانايي و ظرفيت آنها را هم درنظر مي‌گيريد و هيچ‌وقت آنها را به خاطر اشتباهات‌شان شرمسار نمي‌كنيد.
به احساسات كودك‌تان توجه كنيد و عكس‌العمل نشان دهيد. اگر در مواقع شادي يا ناراحتي او توجهي نشان ندهيد يعني احساسات او را جدي نگرفته‌ايد، بدين ترتيب عزت‌نفس كودك‌تان از بين خواهد رفت.
از تنبيه كردن كودك و خشونت بپرهيزيد و او را با موجودات خيالي نترسانيد.
و سخن آخر، فرزنداني عزت‌نفس بالا دارند كه والدين‌شان داراي عزت‌نفس بالا باشند، زيرا كودكان در بيشتر حالات خود پيرو و مقلد رفتارهاي پدر و مادرشان هستند و از آنها الگوبرداري مي‌كنند.