وزراي خارجه ارمنستان و آذربايجان مذاكرات‌شان را در مسكو آغاز كردند
خوش‌بيني به آتش‌بس قره‌باغ
شهاب شهسواري| همزمان با ادامه درگيري‌ها در منطقه قره‌باغ كوهستاني ميان نيروهاي جمهوري آذربايجان با جدايي‌طلبان منطقه ناگورنو قره‌باغ و نيروهاي جمهوري ارمنستان، روسيه خبر داده است كه هر دو طرف براي مشاركت در مذاكرات آتش‌بس به ميزباني مسكو اعلام موافقت كرده‌اند. بعد از ظهر روز جمعه رسانه‌هاي روس از آغاز مذاكرات ميان سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه با زهراب مناتاكانيان و جيحون بايرامف، وزراي خارجه ارمنستان و آذربايجان خبر دادند. ولاديمير پوتين، پنجشنبه شب از وزراي خارجه آذربايجان و ارمنستان براي سفر به مسكو دعوت كرده بود كه مورد پذيرش هر دو طرف قرار گرفت. الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان هم عصر جمعه در سخناني ابراز آمادگي كرد تا در مورد آتش‌بس با طرف ارمني مذاكره كند، هر چند به گفته او شرط او براي آتش‌بس مذاكره در مورد تماميت ارضي جمهوري آذربايجان است. روز جمعه همچنين سرگئي ميتسوشين، نخست‌وزير روسيه در سفري به ايروان با نخست‌وزير ارمنستان، نيكول پاشينيان ديدار و گفت‌وگو كرد. درگيريهاي تازه ميان آذربايجان و ارمنستان از دو هفته پيش آغاز شده و تاكنون به خونبارترين جنگ ميان دو كشور از زمان آتش‌بس 1994 تبديل شده است. باكو و ايروان يكديگر را به حملات به مناطق غيرنظامي و استفاده از مزدوران خارجي در جنگ متهم مي‌كنند. طي روزهاي گذشته جمهوري آذربايجان اعلام كرده بود كه جنگ را تا آزادي كامل همه سرزمين‌هاي تحت اشغال ارمنستان ادامه مي‌دهند. به گفته مقام‌هاي روسيه، قرار بود وزراي خارجه ارمنستان و آذربايجان جمعه شب در مسكو با وساطت روسيه با يكديگر ديدار و گفت‌وگو كنند. مقام‌هاي روسيه و فرانسه كه در كنار امريكا روساي مشترك گروه مينسك، ميانجي آتش‌بس قره‌باغ هستند، نسبت به رسيدن به يك آتش‌بس فوري در منطقه ابراز خوش‌بيني كرده‌اند. بر اساس بيانيه‌اي كه دفتر رياست‌جمهوري فرانسه در اختيار آژانس فرانس‌پرس قرار داده است، اين كشور خوش‌بين بود كه جمعه شب يا شنبه صبح آتش‌بسي ميان نيروهاي آذري و ارمني برقرار شود. بر اساس اين بيانيه دولت فرانسه «علي‌رغم شكننده بودن اوضاع» اميدوار بود كه يك آتش‌بس موقت ميان دو طرف طي روزهاي جمعه و شنبه اعلام شود. به گفته رسانه‌هاي ارمنستان، گفت‌وگوهاي مسكو قرار است بر موضوع ترك تخاصم و تبادل پيكر كشته‌شدگان و اسراي جنگي انجام شود. بر اساس آمار منتشر شده در رسانه‌ها تاكنون بيش از 400 نظامي و غيرنظامي دو طرف بر اثر درگيريهاي دو هفته گذشته جان خود را از دست داده‌اند. مقام‌هاي جمهوري آذربايجان از پيشروي در مناطق تحت سلطه جدايي‌طلبان قره‌باغ كوهستاني خبر داده‌اند و گفته‌اند كه در پي اين پيشروي‌ها نظاميان ارمني به سمت نقاطي در عمق خاك جمهوري آذربايجان حملاتي را انجام داده‌اند. در برابر طرف ارمني باكو را به حملات كور توپخانه‌اي به نقاط مسكوني در شهر استپانوكرت، پايتخت خودخوانده منطقه قره‌باغ متهم مي‌كند. آنار عيوضف، سخنگوي وزارت دفاع جمهوري آذربايجان گفته است كه نظاميان آذربايجان از نقاطي كه تاكنون تصرف كرده‌اند عقب‌نشيني نخواهند كرد و آتش‌بس را به معناي پذيرش وضعيت موجود مي‌دانند.
اصرار تركيه بر تعيين پيش‌شرط
در شرايطي كه دولت روسيه از برگزاري مذاكرات بدون پيش‌شرط ميان طرفهاي درگير در قره‌باغ خبر مي‌دهد، دولت تركيه به عنوان اصلي‌ترين حامي باكو در اين جنگ معتقد است كه مذاكرات بدون برآورده كردن پيش‌شرط خروج ارمنستان از مناطق اشغالي در خاك آذربايجان امكان‌پذير نيست. ابراهيم كالين، سخنگوي رييس‌جمهور تركيه در گفت‌وگو با الجزيره گفته است: «تقريبا با قاطعيت مي‌توانم پيش‌بيني كنم كه اگر دستور كار مذاكرات تعيين يك نقشه راه دقيق براي پايان اشغال نباشد، اين مذاكرات با شكست مواجه خواهد شد.»
غيبت مشهود امريكا
هر چند روزگاري دولت ايالات متحده امريكا يكي از سه واسطه ميانجي در مناقشه قره‌باغ بود، اما با شعله‌ور شدن مجدد آتش اين جنگ، غيبت امريكا از تلاش‌هاي ديپلماتيك براي آتش‌بس و ترك تخاصم بيش از هر زمان ديگري به چشم مي‌آيد. برخلاف واشنگتن، مسكو و پاريس در روزهاي گذشته ترافيك تماس‌هاي ديپلماتيك براي پايان درگيري در قره‌باغ را پشت سر گذاشتند. پنجشنبه ولاديمير پوتين با رييس‌جمهور آذربايجان و نخست‌وزير ارمنستان تماس تلفني گرفت و جمعه امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه با هر دو رهبر گفت‌وگو كرد. دعوت پوتين از ديپلمات‌هاي ارشد دو كشور براي شركت در نشستي سه‌جانبه با وساطت روسيه، كارساز شد و دو طرف، هر چند درگيريهاي جنگي را رها نكردند، اما دست كم براي گفت‌وگو دور يك ميز نشستند. پاريس هم از آماده شدن گروه مينسك براي ميزباني از گفت‌وگوهاي ميان طرفهاي درگير در ژنو خبر داده است. اما در نشست نمايندگان ويژه فرانسه و روسيه، در ژنو، نمايندگي امريكا را يك ديپلمات دون پايه‌تر از امريكا شركت بر عهده داشت. در برابر امريكا چندان تمايلي به مداخله مستقيم در اين گفت‌وگوها و ميانجي‌گري‌ها ندارد. سخنگوي وزارت خارجه امريكا فقط با انتشار توييتي از «حمايت كشورش» از گفت‌وگوها خبر داده است. اين سكوت و بي‌عملي اما با واكنش گسترده رسانه‌هاي غربي مواجه شده است. هفته‌نامه اكونوميست در گزارشي كه روي جلد شماره اخيرش آورده است، مي‌نويسد: «شعار نخست امريكا باعث مي‌شود كه احتمال جنگ در نقاط ديگر دنيا بيشتر شود.» به نوشته اين نشريه درس بزرگي كه از جنگ اخير در قره‌باغ گرفته‌شد اين است كه فقدان يك رهبري مسلط بين‌المللي باعث گسترده‌تر شدن مناقشات در نقاط مختلف جهان مي‌شود. لارا ستراكيان هم در گزارشي براي نيويورك‌تايمز، غيبت امريكا را عامل گسترش درگيري‌ها به يك جنگ ويرانگر منطقه‌اي تعبير مي‌كند. ربه‌كا شيموني استول، استاد دانشگاه نيز در يادداشتي براي پايگاه خبري شبكه ان‌بي‌سي امريكا مي‌نويسد كه بي‌تفاوتي امريكا در مقابل درگيريهاي منطقه‌اي باعث توسعه يافتن آنها مي‌شود و قدرت‌هاي جهاني مسووليت دارند كه با فشار بر طرفهاي منطقه‌اي، جلوي بروز چنين درگيري‌هايي را بگيرند.