اشتباه محاسباتي اردوغان
اسماعيل سليمي
آراز؛ آراز يك فولكلور رايج در ميان آذري‌هاست. نشانه‌اي است براي ابراز احساسات نسبت به دوري از اقوام و خويشاوندان جدا افتاده در سرزمين‌هاي شمال ارس كه در معاهدات گلستان و تركمنچاي از ايران جدا شدند و امكان زندگي در كنار خويشان و نزديكان خود را از دست دادند. اين فولكلور با خوانش ناقص و بي‌در و پيكر اردوغان در مراسم رژه پيروزي در باكو از عرصه فرهنگي و اجتماعي به حوزه سياست كشيده شد و تبديل به چالشي جديد در روابط ايران و تركيه و آذربايجان شد. سوال اينجاست كه چرا اين موضوع به يك‌باره در يك چنين مراسمي مطرح شد و عواقب اين‌چنيني به‌دنبال آورد. از يك منظر مي‌توان آن را يك اشتباه ناخواسته فرض كرد كه همانند ديگر اشتباهات اردوغان در منطقه و داخل تركيه به يك باره و بدون سوءنيت ادا شده است. از منظري ديگر تلاشي است از سوي اردوغان براي جبران شكست شامات و فتح سوريه و ارايه نمايشي از يك پيروزي براي فريب مردم تركيه؛ ابعاد ديگري هم به اين موارد مي‌توان اضافه كرد.
اما از منظري ديگر وقتي عميق‌تر به مساله بنگريم موضوع ماهيتي به غايت تهديدآميز رخ مي‌نمايد كه با هدفي خاص و برنامه‌اي توطئه‌آميز و به صورت مشترك از جانب تركيه و آذربايجان انجام شده است.
الف- واقعيت قطعي آن است كه اردوغان از سر ناداني اقدام به سرودن شعر نكرده است. سخنراني روساي جمهور به دقت توسط نهادهاي مختلف و از زواياي متفاوت تدوين و بازنويسي مي‌شود و كلمات و جملات آن بار معنايي و سياسي خاصي را تداعي و نمايندگي مي‌كنند و به همين دليل كلمات اردوغان اتفاقي نبوده و استفاده از يك فولكلور مشترك ميان آذري‌هاي شمال و جنوب ارس اشتباه ساده به حساب نمي‌آيد. با در نظر گرفتن مكان و مراسم اداي سخنان، مي‌توان استنباط كرد كه كلمات و ادبيات به‌كار رفته در متن سخنراني اردوغان كاملا هدفدار انتخاب و اظهار شده است.
ب- زمان برگزاري مراسم پس از طي فراز و نشيب‌هاي زياد كاملا هدفدار انتخاب شده است. براي اولين بار الهام علي‌اف در تاريخ ۲ دسامبر (۱۱ آذر) با صدور فرماني ۱۰ نوامبر (۱۹ آبان ماه) را به عنوان روز پيروزي و برگزاري جشن ملي تعيين كرد. بعدا با اعلام اينكه ۱۰ نوامبر مصادف با روز بزرگداشت آتاتورك است ضمن امضاي فرمان جديد اين روز را تغيير داد و روز ۸ نوامبر (۱۹ آبان ماه) مصادف با آزادسازي شهر شوشا را به عنوان روز پيروزي اعلام كرد. او در فرمان خود آورد:
«آزادسازي شهر شوشا مرواريد قره‌باغ عزيز براي هر آذربايجاني در ۸ نوامبر نقش تعيين‌كننده‌اي در سرنوشت جنگ داشت. با در نظر گرفتن اهميت تاريخي شهر شوشا و رهايي آن از اشغال اين پيروزي بي‌سابقه كه به جشن عزم راسخ مردم آذربايجان تبديل شده و از اهميت فوق‌العاده‌اي براي توسعه و اعتبار آينده كشور برخوردار است روز پيروزي هر سال در ۸ نوامبر گرفته خواهد شد.»
فرمان ديگر علي‌اف در روز ۴ دسامبر (۱۳ آذر) صادر و نامبرده عنوان كرد كه در اجراي بند ۳۲ ماده ۱۰۹ قانون اساسي روز ۵ دسامبر (۱۴ آذر) ساعت ۱۲ ظهر يك دقيقه سكوت خواهيم كرد. در ادامه روز ۱۰ دسامبر (مصادف با ۱۹ آذر و آستانه ۲۱ آذر، روز تشكيل حكومت فرقه دموكرات آذربايجان) را نيز به عنوان روز رژه پيروزي اعلام كرد و عنوان شد كه اردوغان هم در اين مراسم حضور خواهد يافت.
تغيير و تحول در زمان مراسمات و اينكه يكي از تاريخ‌هاي معين شده به دليل همزماني با سالروز مراسم آتاتورك جابه‌جا شده و زمان يك دقيقه سكوت و رژه نظامي با فاصله زياد انتخاب شده گوياي آن است كه در مورد زمان و نحوه برگزاري و حتي محتواي قابل طرح در سخنراني تمركز زيادي صورت گرفته است و اينكه روزه رژه نظامي نزديك ۲۱ آذر انتخاب شده كاملا هدفمند و عمدي بوده است.
ج - از مجموعه اقدامات و محتواي سخنان اردوغان استنباط مي‌شود كه اظهارات او هدفدار و برنامه‌ريزي شده انجام شده است.
صداي يكپارچه عليه اين توطئه اقدامي ضرورت در سطح ملي و به ويژه مناطق آذري‌نشين است كه خوشبختانه به‌موقع از طرف نمايندگان مقام معظم رهبري و دستگاه سياست خارجي اتفاق افتاده است. بر فعالان مدني و حاميان فرهنگ تبريز و همه آذري‌هاي كشور است كه در اين برهه با مواضع صريح و شفاف خود نشان دهند كه از توطئه‌چيني‌هاي آن سوي ارس بيزارند و حاميان واقعي فرهنگ و هويت آذري هستند . كارشناس ارشد علوم سياسي