چند درصد مردم از كلانشهرها به شهرهاي جديد رفتند؟
حاشيه نشيني
و شكست پروژه شهرهاي اقماري
ساخت شهرك‌هاي اقماري در دنيا منسوخ شده است
توسعه رودهن و بومهن و شهرهاي كوچك مغفول ماند
ندا جعفري
يكي از اخبار اميدواركننده هفته جاري در حوزه ساخت مسكن ابلاغ برنامه ۵ سال آينده حوزه مسكن براي ساخت ۵ ميليون واحد مسكوني بود كه محمود محمودزاده، معاون وزير راه و شهرسازي آن را اعلام كرد و گفت: اين تصميمات از برنامه‌هاي بلندمدت حوزه مسكن وزارت راه و شهرسازي است و به يك دولت خاص تعلق ندارد و بر اين اساس تفاهم اوليه‌اي هم منعقد شده كه حدود ۲۵۰ هزار هكتار زمين از سازمان منابع طبيعي به وزارت راه و شهرسازي منتقل شود و در جلسات مشتركي كه در دولت تشكيل شده وزير جهاد كشاورزي براي انتقال حدود ۷۵۰ هزار هكتار زمين ديگر نيز اعلام آمادگي كرده است. بيت‌الله ستاريان، عضو هيات علمي دانشگاه تهران و كارشناس و تحليلگر باسابقه بازار مسكن در اين باره معتقد است؛ هر چند يكي از وظايف عمده وزارت راه و شهرسازي در بخش مسكن تامين زمين است، اما ساخت شهرك‌هاي بي‌هويت و بدون ساختار اقتصادي به مرور تنها باري بر دوش كلانشهرها خواهد بود.
ستاريان در اين خصوص به «اعتماد» گفت: يكي از سياست‌هاي راهبردي وزارت راه و شهرسازي تامين زمين است، اما اينكه آيا اين اقدام وزارت راه و شهرسازي همه مشكلات اين بخش را حل خواهد كرد؟ بايد گفت خير.
اين تحليلگر بازار مسكن ادامه داد: ما سالانه به يك ميليون و 200 تا يك ميليون و 300 هزار واحد مسكوني در كشور نيازمنديم كه در صورت توسعه اقتصادي و اينكه فضاهاي بيشتري براي توليد واحدهاي مسكوني فراهم شود، شرايط براي ساخت اين تعداد مسكن هم مهياتر خواهد بود.
او با بيان اينكه يكي از برنامه‌هاي وزارت راه و شهرسازي اين است كه در جهت آماده‌سازي زمين شهري براي واحدهاي مسكوني تلاش كند و آن را در اختيار سازندگان بخش خصوصي قرار دهد، افزود: زماني كه زمين مسكوني در شهرها كم باشد خود به خود قيمت زمين‌هاي مسكوني در شهرها افزايش پيدا مي‌كند، اما زماني كه كاربري زمين مسكوني در كشور بالا برود، اين موضوع روي قيمت مسكن نيز تاثيرگذار است. ستاريان تصريح كرد: يكي از پارامترهاي افزايش قيمت مسكن كمبود كاربري فضاهاي مسكوني در كشور است و وظيفه وزارت راه و شهرسازي برنامه‌ريزي براي ساخت مسكن است كه به طرح‌هاي جامع و هادي شهرها برمي‌گردد كه در آنها استراتژي‌هايي طراحي شده تا فضاهاي مناسبي براي اين منظور در نظر گرفته شود.
او ادامه داد: در صورتي كه به اندازه كافي وزارت راه و شهرسازي اين وظيفه خود را انجام دهد، يكي از پارامترهاي افزايش قيمت مسكن از بين مي‌رود و بايد گفت اينكه توليد مسكن به اين روش افزايش پيدا مي‌كند تصميم درستي است، اما اينكه به چه صورت خواهد بود جاي سوال دارد.
ساخت شهرك‌هاي اقماري در دنيا منسوخ شده است
ستاريان با انتقاد از گسترش ساخت شهرك‌هاي اقماري در كشور گفت: اساسا پايه اين قضيه از ابتدا اشتباه گذاشته شد. شهرك‌هاي اقماري براي ايران گزينه مناسبي نبودند و نيستند، زيرا اين طرح كه در سال 1895 در انگليس اجرا و در اكثر كشورهاي جهان نيز تست شد، امروزه منسوخ شده است، زيرا با چالش‌هاي زيادي همراه شده كه به نوعي همه كشورها را درگير خود كرده است. او با بيان اينكه اين شهرك‌هاي اقماري نمي‌توانند پاسخگوي اقتصاد خودشان باشند، گفت: همه اين شهرك‌ها به نوعي سربار شهرهاي مادر مي‌شوند و تنها به عنوان شهرك‌هاي خوابگاهي كاربرد دارند ضمن آنكه افراد در فاصله بين شهرك‌هاي اقماري و شهرهاي مادر شروع به ساخت و ساز كرده و تمام خدمات را از شهر مادر دريافت مي‌كنند و منجر به آلودگي هوا و محيط زيست و غيره مي‌شوند. او ادامه داد: آلودگي شهرها از جمله عارضه‌هايي است كه به مديريت شهري برمي‌گردد. تمام عوامل مربوط به آلودگي مربوط به سوخت فسيلي است و استفاده از گاز شهري در گرمايش اماكن مسكوني و خودروها باعث اين حجم از آلودگي شده است. البته زماني كه گازرساني شهرها در دست اجرا بود، اين موضوع مطرح شد كه بايد اين گاز به نيروگاه‌ها داده شود و نيروگاه‌ها به ما برق بدهند مانند همه كشورهايي كه اين اقدام را انجام دادند تا باعث آلودگي شهرها نشويم، اما متاسفانه به دليل ارزاني گاز به اين موضوع بي‌توجهي شد.
چند درصد مردم از كلانشهرها به شهرك‌هاي اقماري رفتند؟
اين كارشناس حوزه مسكن در ادامه با بيان اينكه قرار بر اين بود كه اين شهرك‌هاي اقماري جمعيت شهرهاي بزرگ را به سمت خودشان بكشانند، افزود: اين قضيه هيچ وقت اتفاق نيفتاد و قضيه به گونه‌اي ديگر رقم خورد و روستايياني كه قادر به خريد ملك در شهرهاي بزرگ كشور نبودند، وارد شهرك‌هاي اقماري شهرهاي بزرگ شدند و اغلب براي امرار معاش به مسافركشي روي آوردند. او با بيان اينكه اين طرح يك طرح شكست خورده است، گفت: آنچه بايد به آن توجه شود، اين است كه شهرها ابتدا بايد خود داراي هويت اقتصادي باشند تا افراد بتوانند در اين شهر امورات خود را بگذرانند، اما شهري كه براي خود شخصيت و هويت مشخصي ندارد چرا اصلا بايد ساخته شود؟ ستاريان خاطرنشان كرد: اگر شهرك‌هايي كه در اطراف تهران ساخته شده‌اند را در نظر بگيريم، مي‌بينيم اين پيش‌بيني كه مردم از شهرهاي بزرگ به سمت شهرك‌هاي اطراف مهاجرت خواهند كرد، عملياتي نشده و به ندرت افراد از تهران به شهرك پرديس يا پرند كوچ كرده‌اند، اگر هم اين اتفاق افتاده باشد اين آمار زير 5 درصد است و 95 درصد اين جمعيت از شهرهاي ديگري به اين شهرك‌ها آمده‌اند.
توسعه رودهن و بومهن و شهرهاي كوچك مغفول ماند
اين كارشناس حوزه مسكن افزود: اولين بار كه طرح شهرك‌هاي اقماري ارايه شد كه ما مخالفت خود را اعلام كرديم و گفتيم اجراي اين طرح در ايران خطرناك است و به جاي اين موضوع شهرهاي كوچك ايران را توسعه دهيد مانند شهر تاكستان، ابهر و ... كه خود داراي هويت اقتصادي هستند و زمين‌هاي شهري هم در همان شهرها باشد تا اين قبيل از شهرها هم خودگردان شوند و جمعيت‌شان به شهرهاي بزرگ كوچ نكنند. او افزود: در حال حاضر هم اگر شهركي در اطراف شهرهاي بزرگي مانند تهران، مشهد، شيراز، تبريز و ... ساخته شود در صورتي كه فاقد هويت اقتصادي باشد قابل قبول نخواهد بود و تنها شهركي كه در ايران موفق عمل كرده فولادشهر اصفهان بود. بقيه شهرك‌ها مانند پرند و پرديس موفق نبودند، زيرا فاصله اين شهرك‌ها تا تهران افراد در حال ساخت مسكن هستند، اين در حالي است كه بهتر بود شهرهايي مانند رودهن و بومهن توسعه پيدا مي‌كردند.