تعيين تكليف وضعيت برجام، شركاي تجاري را در انتظار نگه داشته است
«عدم قطعيت» در تجارت خارجي ايران
گروه اقتصادي
بازگشت تحريم‌ها همچنين لغو معافيت خريد نفت مشتري‌هاي نفتي ايران، تنوع سبد تجارت خارجي كشور را تحت تاثير قرار داد. با نگاهي به آمارهاي ارايه شده توسط گمرك ايران، در سال 96 تركيب شركاي تجاري ايران تقريبا 5 قاره جهان را در بر مي‌گرفت. اما پس از اعمال تحريم‌ها، سبد تجارت خارجي به سمت «تمركز بر همسايگان» تغيير مسير داد. هر چند برخي كارشناسان و فعالان تجاري معتقدند ايران نتوانسته از فرصتي كه بازارهاي كشورهاي همسايه دارد، استفاده كند. به همين دليل حجم تجارت خارجي‌اش پس از تحريم‌ها، كم و كمتر شد. جزييات تجارت خارجي ايران در سال 96 و پيش از شروع تحريم‌ها نشان مي‌دهد كه 46 ميليارد و 42 ميليون دلار كالا به خارج از كشور صادر شده بود كه در سال 98 به 41 ميليارد و 300 ميليون دلار رسيد. در اين مدت وزن و ارزش كالاهاي صادراتي نيز كاهش يافته بود. به نظر مي‌رسد با روي كار آمدن بايدن در كاخ سفيد، احتمال افزايش حجم مبادلات جهاني نه فقط با همسايگان بلكه با ساير كشورها همچنين تنوع در سبد تجارت خارجي قوت بيشتري بگيرد. هر چند هنوز زمان زيادي از حضور بايدن و تيمش در كاخ سفيد نمي‌گذرد اما موضع‌گيري‌هاي واشنگتن در قبال ايران، مانند ترامپ سختگيرانه نيست. با اين وجود كارشناسان بر اين باورند كه افزايش حضور كشورهايي كه زماني طرف تجاري ايران بودند و پس از تحريم‌ها، مراودات خود را كاهش دادند در سبد تجاري كشور، بستگي به سياست‌هاي امريكا دارد. عضو هيات رييسه اتاق مشترك بازرگاني ايران و پاكستان بر اين باور است كه سال آينده و به دليل نزديكي انتخابات ايران، روند تجارت ايران تغيير محسوسي نكند. هر چند زمزمه‌هاي بازگشت به برجام با حرف‌هاي اخير تيم سياستي كاخ سفيد، محتمل‌تر است اما تهي‌دست شرايط را براي هر گونه پيش‌بيني درخصوص افزايش يا تغيير در سبد تجاري ايران زود مي‌داند.
سياست‌هاي امريكا در قبال ايران مبهم است
محمود تهي‌دست، عضو هيات‌مديره اتاق مشترك بازرگاني ايران و پاكستان معتقد است با توجه به انتخابات پيش روي ايران در سال ۱۴۰۰ و غيرقابل پيش‌بيني بودن تصميمات امريكا در قبال ايران به نظر مي‌رسد سال آينده همين روالي كه امسال در حوزه تجارت داشته‌ايم ادامه پيدا كند و وضعيت تجارت ايران با كشورهاي ديگر چندان تغييري نخواهد داشت. تهي‌دست در اين باره به «اعتماد» گفت: هر چند زمزمه‌هاي برگشتن به برجام وجود دارد اما هنوز در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و سياست‌هاي «جو بايدن» به عنوان رييس‌جمهور جديد امريكا درخصوص ايران هنوز مشخص نيست و لازم است امريكايي‌ها در ابتداي امر هدف‌شان از برگشتن به برجام را مشخص كنند. اين عضو اتاق بازرگاني ايران و پاكستان با بيان اينكه اهداف و خواسته‌هاي امريكا در اين خصوص هنوز شفاف نشده گفت: اينكه امريكا چه روشي را مد‌نظر دارد هنور روشن نيست و در حالي كه يك ماه از روي كار آمدن دولت جديد در امريكا گذشته هنوز سياست‌شان در قبال ايران معلوم نشده و اين موضوع نشان مي‌دهد كه دولت امريكا اولويت اولش موضوع برجام نيست و اولويت اولش مسائل داخلي خود امريكاست.
احتمال كاهش محدوديت‌هاي بانكي
در سال جديد
تهي‌دست ضمن اشاره به اين موضوع كه ايران در جامعه جهاني ارتباطات خود را گسترش دهد، شايد در برگشت به برجام گشايش‌هايي درخصوص لغو محدوديت‌هاي برخي از مراودات بانكي ايران رخ دهد، گفت: به نظر نمي‌رسد در سال جديد بتوانيم به صورت آزادانه مبادلات ارزي داشته باشيم. او با اشاره به انتخابات سال آينده افزود: در سال ۱۴۰۰ دولت ايران تغيير مي‌كند و تا زماني كه رييس‌جمهور جديد كشور بتواند سياست‌هاي خاص خود را مطرح كند چند ماهي طول خواهد كشيد و در نيمه اول سال جديد باتوجه به برگزاري اين رويداد سياسي در كشور بعيد است اتفاقات اساسي در حوزه مذاكرات با غرب صورت گيرد. تهي‌دست خاطرنشان كرد: در بحث تهاتر با كشورهاي منطقه بايد گفت اكثر اين كشورها از سيستم جهاني تبعيت مي‌كنند و كشورهاي شرقي ايران يعني پاكستان و افغانستان تحت سلطه سياست‌هاي امريكا هستند.كشورهاي حوزه خليج‌فارس، عراق و تركيه نيز به همين منوال عمل مي‌كنند و هر كدام از اين كشورها منافع داخلي خودشان براي‌شان مطرح است و همه اين كشورها اولويت اول‌شان مسائل داخلي خودشان است و مراوده با ايران براي‌شان در اولويت‌هاي بعدي قرار دارد ضمن آنكه طي سال‌هاي گذشته سعي در گسترش ارتباط با ايران نداشته‌اند.
الزام بر گسترش ارتباطات با كشورهاي
توسعه‌يافته
اين عضو اتاق بازرگاني ايران تصريح كرد: كشورهاي اطراف ايران هيچ كدام صنعت قوي ندارند و جزو كشورهاي توسعه‌يافته محسوب نمي‌شوند كه ما بخواهيم نيازهاي خود را تامين كنيم. اگر قرار است مراوده‌اي با كشوري باشد ابتدا بايد برآورد كنيم كه چقدر مي‌توانند نياز ما را برطرف كنند، ضمن آنكه اين كشورها اغلب خودشان نيازمند توسعه هستند و تنها موضوع مهم براي ما كه مي‌توان به آن اشاره كرد بهره‌مندي ما از اين كشورها در حوزه كالاهاي كشاورزي و صنايع معدني است اما در صنعت نفت و پتروشيمي اغلب حرفي براي گفتن ندارند و اغلب كالاها به صورت قاچاق از اين كشورها به ايران مي‌آيند. او ادامه داد: بايد ارتباط ايران با كشورهايي باشد كه داراي تكنولوژي پيشرفته هستند و قابليت‌هايي داشته باشند كه بتوانيم با ارتباط با آنها صنايع كشورمان را توسعه دهيم.
تا زماني كه نفت مي‌فروشيم محدوديت
در خام‌فروشي بي‌معني است
تهي‌دست در پاسخ به اين پرسش كه يكي از موضوعاتي كه همواره در بحث صادرات مطرح بوده محدوديت‌ها در خام‌فروشي و گسترش صادرات غيرنفتي بوده در سال‌هاي اخير ايران چقدر در اين موضوع موفق عمل كرده است؟ افزود: بنده كلا با كلمه خام‌فروشي مخالفم، زيرا مهم‌ترين كالايي كه ايران مي‌فروشد نفت است كه يك نوع خام‌فروشي است، اگر امروز نفت نتوانيم بفروشيم شايد در سال‌هاي آتي امكان فروش آن را نداشته باشيم، زيرا كشورهاي دنيا به دنبال جايگزيني اين ماده با ساير مواد هستند، خام‌فروشي ايران به اين دليل بوده كه تكنولوژي تبديل نفت به مواد ديگر را نداشته‌ايم و منظور اصلي از خام‌فروشي مشخص نيست. او در مورد تعيين نرخ ارز در بودجه بر اين باور است كه دولت بايد بپذيرد كه بخش خصوصي قوي مي‌تواند به توسعه كشور كمك كند اينكه هر ساله رقم دلار در بودجه مشخص مي‌شود كاملا روش اشتباهي است و اين موضوع را بايد از بودجه كنار بگذارند، زيرا ارز را بايد بازار آزاد تعيين كند و قيمت آن در بازار و با عرضه و تقاضا مشخص شود تا اين مشكلات فعلي به وجود نيايد.
اين عضو اتاق بازرگاني ايران و پاكستان گفت: زماني در حوزه نفت موفق‌تر خواهيم بود كه بتوانيم آن را با قيمت مناسب بفروشيم. امروز شاهد آنيم كه كوويد۱۹ اقتصاد بسياري از كشورها را تحت‌تاثير قرار داده و فلج كرده است و مصرف انرژي و نفت هم كم شده اما توليد كشورها تغييري نكرده است و ما اگر قصد فروش نفت را داريم بايد بازارهاي جديد را پيدا كنيم و نفت و درآمدهاي نفتي را از بودجه كنار بگذاريم و روي ماليات و عوارض برنامه‌ريزي كنيم و براساس آن بودجه‌ريزي‌ها را انجام دهيم تا اگر اتفاقات غير قابل پيش‌بيني مانند كوويد۱۹ رخ داد بتوانيم آن را مديريت كنيم.