جامعه كرونازده
و دعا، توسل، معجزه ...
مجيد قديمي
پس از گذشت يك‌سال از پاندمي كرونا بر پيكر جامعه ما زخم‌هاي عميقي وارد شده و با نگاهي به اطراف خود شاهد خسارت‌هاي جاني و مالي بسياري هستيم. در اين دو هفته گذشته نيز با مرگ ناگهاني مهرداد ميناوند و سپس علي انصاريان جامعه دچار شوك شده و به شدت آزرده است و اندوهي جمعي را در سوگ دو قهرمان خود تجربه مي‌كند.
در اين ايام، جامعه ما به صورت جدي با مفاهيمي مانند دعا، توسل، معجزه، مرگ، تقدير، فلسفه شر و... مواجه شده كه در صورت عدم تحليل صحيح، دامنه اين شبهات مي‌تواند به انكار اين مفاهيم و تعاليم ديني بينجامد.
خلاصه آنكه كرونا آنچنان قدرتمند عمل كرده كه بر الهيات نيز سايه انداخته و آن را متاثر كرده، لذا بر دلسوزان، فيلسوفان، روشنفكران و علما لازم است تا پا در اين عرصه گذارند و اندكي از رنج‌هاي بي‌شمار جامعه بكاهند.
لازم به ذكر است اين‌گونه چالش‌ها و پرسش‌ها به جامعه ما اختصاص ندارد؛ پس از جنگ جهاني اول و دوم و به خصوص بعد از حادثه هولوكاست در غرب هم اين‌گونه مفاهيم ديني، دچار چالشي جدي و در نهايت موجب كم رنگ شدن آموزه‌هاي ديني شد. اما در ايران، با نگاهي اجمالي به عرصه الهيات و كرونا، مي‌توان سه ديدگاه كلي را احصا كرد: گروه اول: جرياني كه از پاندمي كرونا براي حمله به آموزه‌هاي ديني‌اي مانند دعا، توسل، معجزه، تقدير و غيره بهره مي‌برد و به سوءتفاهمات موجود در اين حوزه مي‌افزايد. گروه دوم: افرادي كه ساده‌انديشانه و كم عمق به دفاع از دين، دعا، توسل، معجزه و دينداري مي‌پردازند كه در برخي مواقع دفاعي بدتر از تخريب است. گروه سوم: برخي روشنفكراني كه به آموزه‌هاي دين اعتنايي ندارند، بلكه درصدد تثبيت نظريات خود مبني بر سيطره علم بر دين، به حاشيه رفتن دين، تثبيت سكولاريسم و... هستند.
اما در اين دوران كه بر پيكره جامعه زخم‌هاي متعددي وارد شده، لازم است همه كنشگران و روشنفكران دردمند، تمركز و توجه خود را متوجه التيام زخم‌ها كنند و بر افزودن زخمي ديگر بر آن اجتناب كنند.
در اين مجال كوتاه مي‌توان به برخي اقدامات ساده ولي راهگشا اشاره كرد:
۱- بزرگان و صاحبان تريبون و قلم از تفكرات، نظريات و آراي مخالفان خود عيب‌جويي نكنند و دست از تمسخر و ريشخند ديگران بردارند و براي تشفي خود و اثبات ديدگاه‌هاي خود به تسويه حساب با دين، روحانيت و سنت نپردازند و از سوي ديگر متوليان ديني نيز با رواداري بيشتري به استقبال مخالفان و پرسشگران جوان بيايند تا اندكي از شكاف‌هاي عقيدتي جامعه كاسته شود.
۲- همه توجه و تمركز جامعه را به سوي فضايل اخلاقي‌اي مانند ايثار، جوانمردي، كمك به فقرا و... سوق دهند تا كمي از دردهاي جامعه كاسته شود.
۳- اكنون زمان آن نيست كه مروجان ديني تصوير غلطي از دعا، توسل و معجزه و... ارايه دهند و جامعه را دچار چالشي عميق‌تر كنند.
خلاصه آنكه همگي تلاش كنيم تا با ترويج مهرباني و رواداري اين دوران سخت را به سلامت پشت سر بگذاريم.
اما از باب اينكه «عيب مي جمله بگفتي هنرش نيز بگو» به نكته‌اي كوتاه اشاره كنم كه كرونا بر ما نمايان كرد كه جامعه ما در فهم صحيح دعا، توسل، معجزه، فلسفه شر، عدل الهي و... دچار چالش و كج‌فهمي است و الهيات ما در اين عرصه نحيف و كم توان است و ضروري است كه همه علاقه‌مندان به دين، متوليان فرهنگي و خصوصا حوزه‌هاي علميه براي پر كردن اين نوع خلأها اقدامي درخور كنند.