ديوان بين‌المللي كيفري صلاحيتش را براي رسيدگي به جنايات جنگي در فلسطين تاييد كرد
گام بلند براي مجازات اشغالگران
شهاب شهسواري
ديوان كيفري بين‌المللي، يك سال بعد از اينكه دادستان كل اين دادگاه، دادخواست رسيدگي به اقدام‌هاي جنايتكارانه در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطيني را به دادگاه ارائه داد، در حكمي اعلام كرد كه صلاحيت خود را براي رسيدگي به اين پرونده تاييد كرده است. بر اساس اين حكم، سرزمين‌هاي اشغالي 1967 از جمله قدس شرقي،كرانه باختري رود اردن و نوار غزه از جمله سرزمين‌هاي كشور فلسطين محسوب مي‌شوند و به اين دليل كه فلسطين عضو ديوان است، اين دادگاه صلاحيت رسيدگي به پرونده جنايات جنگي در اين سرزمين‌ها را دارد. بر اساس پرونده‌اي كه در ديوان دادگستري بين‌المللي مورد رسيدگي قرار مي‌گيرد، اقدام‌هاي همه طرف‌هاي جنگ 50 روزه سال 2014 ازجمله نظاميان اشغالگر اسراييلي وگروه‌هاي مقاومت فلسطيني كه ممكن است در حد جنايت جنگي يا جنايت عليه بشريت باشند مورد بررسي قرار مي‌گيرد. بر اساس نتيجه‌گيري دادستان ديوان، اقداماتي همچون استفاده غيرمتناسب از زور توسط نظاميان اشغالگر در جنگ 2014 غزه يا استمرار ساخت و ساز در سرزمين‌هاي اشغالي كرانه باختري مي‌تواند به عنوان جنايت جنگي در نظر گرفته شود. تصميم ديوان كيفري بين‌المللي- كه فلسطين را به عنوان يك كشور به عضويت خود پذيرفته است - با اعتراض تند رژيم اشغالگر مواجه شد كه اين اقدام را «يك اقدام صرفا يهودستيزانه» توصيف كرده است. دولت ايالات متحده نيز در حمايت از تل‌آويو اين راي را محكوم كرده است.
سنگ‌اندازي امريكا در مسير رسيدگي به پرونده جنايات جنگي
فتو بنسودا، دادستان كل ديوان كيفري بين‌المللي 6 سال است كه پرونده جنايات جنگي در جنگ 2014 را در ديوان پيگيري مي‌كند. او در مسير تبديل تحقيقاتش در مورد جنايت جنگي به يك پرونده كيفري در ديوان بين‌المللي كيفري با موانع و مشكلات زيادي روبه‌رو شد از جمله اينكه دولت ايالات متحده امريكا تابستان اعلام كرد كه او را به همراه همكاري پهاكيسو موچوچوكو در فهرست تحريم‌هاي امريكا قرار داده است. مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا شهريور ماه امسال با صدور بيانيه‌اي اعلام كرده بود كه خانم بنسودا و آقاي موچوچوكو را به دليل پيگيري پرونده «تحقيقات در مورد نظاميان امريكايي» در فهرست تحريم‌هاي اين كشور قرار داده است و هر فردي كه در مسير تلاش براي تحقيقات در مورد جنايات نظاميان امريكايي تلاش كند را مشمول محدوديت صدور ويزا براي ورود به خاك امريكا قرار مي‌دهد. 3 ماه پيش از اين بيانيه، دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا با صدور فرمان اجرايي، وضعيت اضطراري ملي در خصوص ديوان بين‌المللي كيفري اعلام كرده و دستور داده بود تا ضمن تحريم و ضبط اموال بنسودا و موچوچوكو، همه افراد خانواده آنها نيز از ورود به خاك امريكا منع شوند. بر اساس اعلام ديوان بين‌المللي كيفري، راي به صلاحيت دادگاه براي رسيدگي به پرونده جنايات جنگي در سرزمين‌هاي اشغالي 1967با راي موافق دو قاضي در برابر يك قاضي مخالف بدون اجماع تصويب شده است. قاضي پيتر كواكس، نظريه حقوقي مخالف داده و اين ايده را كه ديوان بين‌المللي كيفري در اين پرونده صلاحيت رسيدگي دارد، نپذيرفت. مشخص نيست رسيدگي به پرونده جنايات جنگي در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين چه زماني آغاز شود. دوره كاري خانم فتو بنسودا، خرداد ماه سال آينده به پايان مي‌رسد و او هنوز اعلام نكرده تحقيقات مرتبط با اين پرونده را خودش انجام مي‌دهد يا اينكه جانشينش تحقيقات را آغاز خواهد كرد.
استقبال فلسطين و سازمان‌هاي حقوق بشري
محمد اشتيه، نخست‌وزير تشكيلات خودگردان فلسطين ضمن استقبال از تصميم ديوان بين‌المللي كيفري گفت:«اين نتيجه‌گيري پيامي براي عاملان جنايت است كه جنايات‌شان مشمول مرور زمان نخواهد شد و اقدامات‌شان بدون مجازات نمي‌ماند.» رياض المالكي، وزير خارجه تشكيلات خودگردان هم در واكنش به اين حكم گفته است:«اين تصميم درها را براي مسوول شناختن مسوولان جنايت‌هاي فاحش كه به صورت مستمر عليه مردم فلسطين انجام مي‌شود، تحت صلاحيت اين دادگاه مي‌گشايد.»وزير خارجه فلسطين همچنين در گفت‌وگويي با راديو فلسطين گفت:«طرف‌هاي مربوطه فلسطيني فورا تماس‌ها را شروع كرده و تدابير هماهنگي با ديوان كيفري بين‌المللي جهت پيشبرد آغاز تحقيق رسمي در اراضي فلسطين صورت گرفته است.» وزير خارجه فلسطين خاطرنشان كرد: قطعنامه صادره از سوي قضات ديوان كيفري بين‌المللي شرايط آغاز تحقيق درباره جرايم اشغالگران را فراهم كرده و به آن سرعت خواهد بخشيد تا مجرمان جنگي در اسراييل مواخذه و مجازات شوند.» رييس دستگاه ديپلماسي فلسطيني اشاره كرد، توافقنامه اعزام تيم‌هاي تحقيقات رسمي از سوي دادگاه همزمان با شروع به كار اين تيم‌ها در اراضي اشغالي بين دولت فلسطين و ديوان كيفري بين‌المللي در آينده نزديك امضا خواهد شد. بلقيس جراح، مدير بخش عدالت بين‌الملل ديدبان حقوق بشر مي‌گويد:«بعد از نيم قرن مصونيت از محاكمه، قربانيان جنايات شديد، اميد واقعي براي عدالت پيدا كردند. اينكه چه اسراييلي‌ها و چه فلسطينياني كه عامل اقدام‌هاي جنايتكارانه شديد، چه از طريق جنايات جنگي و چه از طريق ايجاد شهرك‌هاي غيرقانوني در برابر عدالت قرار بگيرند، يك نقطه عطف است.»
اعتراض تل‌آويو و واشنگتن
بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين در واكنش به اين حكم گفت:«امروز ديوان بار ديگر ثابت كرد كه يك نهاد سياسي است نه يك نهاد قضايي. اين ديوان جنايات جنگي واقعي را ناديده مي‌گيرد و به جاي آن، دولت اسراييل را تحت تعقيب قرار مي‌دهد. حكومتي كه يك نظام دموكراتيك ثابت‌قدم است، حاكميت قانون را مقدس مي‌شمارد و از همه مهم‌تر از جمله اعضاي اين ديوان بين‌المللي نيست.» نتانياهو متعاقب اين بيانيه با انتشار يك پيام ويديويي در حساب‌هاي كاربري خود در شبكه‌هاي اجتماعي، تصميم ديوان بين‌المللي كيفري را يك اقدام «يهودستيزانه صرف» توصيف كرد و از اين نهاد به دليل عدم پيگيري و تحقيق در مورد جناياتي كه به ادعاي او در «نظام‌هاي ديكتاتوري مانند ايران و سوريه به صورت روزانه» رخ مي‌دهد مورد انتقاد قرار داد. او در اين ويديو گفت:«ما با تمام توان‌مان در مقابل اين انحراف از عدالت ايستادگي مي‌كنيم.» سخنگوي وزارت خارجه ايالات متحده امريكا هم ناخرسندي دولتش را از راي ديوان در خصوص صلاحيت رسيدگي به جنايات رخ داده در فلسطين اشغالي اعلام كرد. ند پرايس، سخنگوي وزارت خارجه امريكا گفت: «ايالات متحده نسبت به راي ديوان كيفري بين‌المللي در مورد اوضاع فلسطين اعتراض دارد. اسراييل يك دولت عضو اساسنامه رم نيست.» اساسنامه رم، پيماني بود كه سال 1998براي تاسيس يك دادگاه دائمي بين‌المللي براي رسيدگي به جنايات عليه بشريت و جنايات جنگي در سراسر جهان امضا شد. ند پرايس، سخنگوي وزارت خارجه امريكا گفت:«ما همواره تاكيد كرده‌ايم كه صلاحيت اين دادگاه فقط منحصر به كشورهايي مي‌شود كه عضويت در آن را پذيرفته‌اند يا اينكه پرونده آنها از سوي سازمان ملل متحد به اين ديوان ارجاع شده باشد.» اين ديپلمات امريكايي گفت:«ما به تعهد قوي رييس‌جمهور، جو بايدن نسبت به اسراييل و امنيت آن پايبند باقي مي‌مانيم و با هر اقدامي كه با هدف برخورد غيرمنصفانه با آنها صورت بگيرد، مخالفيم.»