تصميم‌هاي وزراي دفاع ناتو در نخستين جلسه بعد از تغيير دولت در امريكا
از افغانستان نمي‌رويم؛ به عراق باز مي‌گرديم
شهاب شهسواري
روز پنجشنبه و در پي نشست دو روزه وزراي دفاع كشورهاي عضو پيمان آتلانتيك شمالي، دبيركل اين سازمان اعلام كرده كه تعداد نيروهاي ناتو در عراق به شكل چشمگيري افزايش پيدا مي‌كند. همزمان وزراي دفاع سازمان پيمان آتلانتيك شمالي، تصميم‌گيري جديدي در مورد وضعيت نيروهاي اين سازمان در افغانستان اعلام نكرده‌اند. دولت پيشين امريكا به گروه شبه‌نظامي طالبان وعده داده بود كه تا ارديبهشت ماه سال آينده، تمامي نظاميان خارجي از خاك افغانستان خارج خواهند شد اما دبيركل ناتو روز پنجشنبه اعلام كرد كه تصميم‌گيري در مورد اصل خروج نظاميان خارجي از افغانستان يا زمان اين اقدام به زماني ديگر موكول شده است.
بازگشت به عراق
در حالي كه بعد از شكست داعش و شيوع بيماري كرونا در كنار اقدامات تروريستي و تحريك‌آميز ارتش امريكا عليه ايران،كشورهاي عضو ناتو تعداد زيادي از نيروهاي خود را از خاك عراق خارج كرده بودند و بسياري از برنامه‌هاي آموزشي نيروهاي عراقي را تعطيل كردند اما حالا با تغيير زمامداركاخ سفيد، اعضاي ناتو بار ديگر از عزم خود براي اعزام نيرو به خاك عراق سخن مي‌گويند. در حال حاضر تنها ۵۰۰ نظامي خارجي تحت لواي برنامه آموزش نظاميان عراقي توسط ناتو در عراق حاضر هستند. به گفته ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو در پي مذاكرات چهارشنبه و پنجشنبه اعضاي ناتو، تصميم بر اين شد كه تعداد نظاميان حاضر در خاك عراق به نزديك ۴۰۰۰ نفر برسد.
بعد از تصميم ناتو حالا امريكايي‌ها هم كه در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ اعلام كرده بودند قصد دارند تعداد نيروهاي خود را در خاك عراق به شكل چشمگيري كاهش دهند از احتمال افزايش نيروها در عراق سخن مي‌گويند. جسيكا مك ناتلي، سخنگوي وزارت دفاع امريكا به شبكه تلويزيوني سي‌ان‌ان گفته است:«ايالات متحده در فرآيند تامين نيروي ناتو براي عمليات آموزشي در عراق مشاركت خواهد كرد و قطعا سهم منصفانه‌اي از هزينه‌هاي اين عمليات را برعهده مي‌گيرد.» هر چند مقام‌هاي امريكايي هنوز تصميم روشني درخصوص افزايش تعداد نيروهاي‌شان در عراق از ۲۵۰۰ نفر كنوني اعلام نكرده‌اند اما با توجه به مشاركت پنتاگون در تصميم‌گيري اخير ناتو براي افزايش تعداد نيروهاي امريكايي به نظر مي‌رسد كه امريكا دست‌كم برنامه‌هاي پيشين خود براي كاهش چشمگير تعداد نيروهايش در عراق را مورد بازنگري قرار مي‌دهد. در واپسين هفته‌هاي زمامداري دونالد ترامپ،كريستوفر ميلر، سرپرست وزارت دفاع امريكا گفته بود كه قصد دارد سريعا تعداد نظاميان امريكايي در عراق را كاهش دهد و به شكل اساسي در آرايش نظاميان امريكايي در خارج كشور بازنگري كند. اما اجراي اين تصميم‌ها با تغيير دولت در امريكا متوقف شده است. هر چند كه سال ۲۰۰۳ دخالت نظامي ايالات متحده امريكا در عراق با همكاري بريتانيا، به دليل مخالفت شوراي امنيت سازمان ملل متحد از لحاظ حقوق بين‌الملل غيرقانوني و نامشروع بود اما يك سال بعد از اين عمليات با درخواست دولت موقت وقت عراق، شوراي امنيت سازمان ملل متحد قطعنامه‌اي را صادر كرد كه براساس آن زمينه حقوقي براي حضور ناتو به عنوان مسوول آموزش ارتش جديد عراق ايجاد شد. از سال ۲۰۰۴ تاكنون ناتو ماموريت آموزش و مشاوره به نيروهاي مسلح عراق را برعهده دارد. بر‌خلاف واحد نظامي موسوم به «نيروهاي ايالات متحده - عراق» و نيروهاي موسوم به «ائتلاف بين‌المللي ضدداعش» كه در خاك عراق عمليات تهاجمي نظامي انجام مي‌دهند، مسووليت نيروهاي ناتو فقط به آموزش، مشاوره ساختار فرماندهي، حرفه‌اي‌سازي ارتش و پليس عراق محدود مي‌شود. به گفته ينس استولتنبرگ براساس تصميم جديد وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو، قرار شده كه محدوده عمليات نظاميان ناتو در عراق از محدوده بغداد فراتر رود و در ديگر نقاط اين كشور هم نيروهاي ناتو به آموزش و مشاوره ارتش و پليس عراق مشغول شوند.
ماندن در افغانستان
وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو در مورد وضعيت نيروهاي‌شان در افغانستان به نتيجه‌اي نرسيده‌اند. نزديك به ۱۰ هزار نيروي ناتو درحال حاضر در خاك افغانستان حضور دارند. بسياري از كشورهاي عضو اعلام كرده‌اند در صورت عملي شدن وعده دولت پيشين امريكا براي خروج نظاميانش از خاك افغانستان تا ارديبهشت سال آينده، قصد ندارند ديگر به تنهايي نيروهاي خود را در خاك افغانستان حفظ كنند. هر چند دولت جديد امريكا هنوز نظر قطعي خود را در مورد آينده نيروهايش در خاك افغانستان اعلام نكرده است. آستين لويد، وزير دفاع امريكا كه كشورش از ۲۰ سال پيش با همراهي ناتو درگير طولاني‌ترين جنگ فرامرزي خود در خاك افغانستان است نيز گفت كه اين كشورش شتاب‌زده از افغانستان خارج نمي‌شود. وزير دفاع امريكا تاكيد كرد:«امريكا توافقنامه امريكا - طالبان را يكسره مورد بازنگري قرار مي‌دهد تا ببيند كه آيا تمامي طرف‌ها به شرايط آن پايبند بوده‌اند يا نه؟ امريكا به مشورت با متحدان و همكارانش در روند صلح افغانستان متعهد است و به آنان اطمينان مي‌دهد كه با عجله و به گونه نامنظم از افغانستان خارج نخواهد شد.» قرار بود كه سرنوشت نيروهاي ناتو در افغانستان يكي از اصلي‌ترين دستوركارهاي جلسه پنجشنبه وزراي دفاع كشورهاي عضو پيمان آتلانتيك شمالي باشد اما هيچ تصميم دقيقي در مورد خروج ناتو از افغانستان مورد تصويب قرار نگرفت. استولتنبرگ با اشاره به توافق ايالات متحده امريكا با گروه شبه‌نظامي طالبان گفت:«مشكل اينجاست كه يك تاريخ مشخص وجود دارد كه به سرعت به آن نزديك مي‌شويم اما همزمان گفت‌وگوهاي صلح به شدت شكننده و متزلزل هستند.» خبرگزاري فرانسه مي‌نويسد بعد از دو دهه حضور نظامي ناتو در افغانستان و هزينه صدها ميليارد دلار در اين جنگ، بسياري از كشورهاي عضو معتقدند كه خروج ناگهاني و غيرمسوولانه در بهار سال آينده ممكن است تمام اين هزينه‌ها را بر باد دهد و پيشرفت به سمت دموكراسي و صلح در افغانستان را كاملا به خطر بيندازد. ينس استولتنبرگ تاكيد كرده كه ناتو معتقد است كه طالبان بايد به تعهداتش به توافق با امريكا پايبند بماند و اجازه دهد كه فرآيند گفت‌وگوهاي بيناافغاني پيشرفت كند، خشونت‌ها را كاهش دهد و روابطش را با گروه‌هاي تروريست بين‌المللي كاهش دهد. به‌رغم ناتواني ناتو در اعلام تصميمي مشخص در مورد سرنوشت نيروهاي‌شان در افغانستان، مقام‌هاي كابل از اظهارات دبيركل سازمان پيمان آتلانتيك شمالي استقبال كرده‌اند. در بيانيه‌اي كه از سوي دفتر عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان منتشر شده، آمده است:«شرايط براي خروج نيروهاي خارجي از افغاستان بايد در ميز گفت‌وگوهاي صلح فراهم شود، شوراي عالي مصالحه ملي از تصميم اخير وزراي دفاع ناتو در حمايت قاطع از روند صلح، مذاكرات بين‌الافغاني، تاكيد بر يافتن راه‌حل سياسي براي بحران در كشور، پايان بخشيدن به خشونت‌ها، برگشت به ميز مذاكره و ادامه حمايت از نيروهاي شجاع دفاعي- امنيتي افغانستان استقبال مي‌كند.»
تركيه عضو ناراضي
«حلوصي آكار» وزير دفاع تركيه در سخنراني خود در نشست وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو با انتقاد از تحريم‌هاي امريكا و اروپا عليه اين كشور، گفت اين محدوديت‌ها باعث تضعيف سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) مي‌شود. آكار شامگاه پنجشنبه طي سخنراني در نشست مجازي وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو گفت آنكارا ۶۹ سال است كه عضوي از ناتو است و با پايبندي به تعهداتش، نقش فعال و مهمي در اين اتحاد ايفا كرده است. تركيه در طول دو سال گذشته به دليل عدم حمايت ناتو از ماجراجويي‌هاي اين كشور در خاك عراق و سوريه، اعلام نارضايتي كرده بود. به نوشته وبگاه وزارت دفاع تركيه، او در اين نشست توضيح داد:«اتحاد (ناتو) زماني قدرتمند است كه اعضاي آن قدرتمند باشند. محدوديت‌ها، تلاش‌ها و تهديدها درباره تحريم عليه تركيه، اين اتحاد را تضعيف مي‌كند.» وزير دفاع تركيه درباره ماموريت ناتو در عراق نيز گفت كه عناصر حزب كارگردان كردستان(پ.ك.ك) كه توسط آنكارا، اتحاديه اروپا و امريكا تروريستي شناخته شده و به مدت ۴۰ سال است كه با تركيه مي‌جنگد، «بزرگ‌ترين مانع در مسير ماموريت ناتو در عراق است.»