صدا و سيما و زلزله سي‌سخت
سعيد درويشي
زلزله‌اي كه اخيرا با بزرگي پنج و شش دهم، شهر سي‌سخت در استان كهگيلويه و بويراحمد را لرزاند، كشته‌اي نداشت اما بيش از 60 مصدوم داشت كه همه آنها به دليل ترس و وحشت از زلزله، با عجله و سراسيمه از خانه‌ها بيرون آمدند؛ همين تعجيل باعث آسيب‌هاي بدني افراد شد اما خوشبختانه بيشترشان سرپايي مداوا شدند. بيست و چهار ساعت پس از وقوع اين زلزله، وقتي زيرنويس‌هاي شبكه خبر را در‌خصوص اين حادثه نگاه مي‌كردم، فقط خبر بود كه پشت سر هم رديف مي‌شد و دريغ از يك نكته آموزشي براي مردمي كه سال‌هاست نه فقط در شهر سي‌سخت بلكه در همه جاي ايران براي يادگيري آموزش‌هاي امدادي وقت نمي‌گذارند و از مقابله با حوادث طبيعي فقط فرار كردن از خطر را بلد هستند تا نتيجه همين شود كه بعد از هر زلزله‌اي حتي اگر به لطف خدا يك كشته هم نداشته باشيم اما ده‌ها مجروح و مصدوم داريم كه دليل آن ريختن آوار و سقف خانه‌ها نيست بلكه دستپاچگي در زمان زلزله است كه باعث مي‌شود با عجله و ترس از پله‌ها پايين بياييم، خواب‌آلود به در خانه برخورد كنيم، پا پيچ بخورد، سر بشكند و... . اما نقش رسانه براي مديريت بحران چيست؟ آنچه در زيرنويس‌هاي شبكه خبر توجهم را بيشتر جلب كرد اين بود كه رسانه ملي قصد دارد با زيرنويس‌هايش به مردم بگويد كه مردم بدانيد كه دولت و نهادهاي حكومت تمام توان خود را براي كمك به شما به كار گرفته‌اند. البته به تخريب منازل هم اشاره شده بود اما هر چه كه در زيرنويس‌هاي شبكه خبر ديده مي‌شد، «خبر» بود. در طرح جامع امداد و نجات كشور، رييس سازمان صداوسيما، عضو ستاد حوادث و سوانح غيرمترقبه كشور است و
صدا و سيما در اين طرح پنج وظيفه آموزشي به شرح زير دارد:
الف - ارايه آموزش‌هاي عمومي و تخصصي مديريت بحران از طريق راديو و تلويزيون.
ب - گنجاندن اصول و مفاهيم ايمني و مديريت بحران در فيلم‌ها و نمايش‌ها.
پ - گنجاندن اصول و مفاهيم ايمني و مديريت بحران در مسابقات.
ت - ارايه اخبار بحران‌ها و تحليل آنها براساس اصول مديريت بحران.
ث - ارايه تجربيات جهاني مديريت بحران توسط گزارش و فيلم.
در بند «ت»، به «ارايه اخبار بحران‌ها» اشاره شده است. اعلام خبر شايد نوعي احتياط را در شنونده يا بيننده خبر ايجاد كند كه مثلا زلزله را جدي بگيرد اما قطعا جاي آموزش را نمي‌گيرد.
محتواي زيرنويس‌هاي شبكه خبر با رنگ قرمز طوري بود كه اگر كسي از وقوع زلزله خبر نداشت و در طول 24 ساعت گذشته براي اولين‌بار تلويزيون را روشن كرده بود، احتمالا تصور مي‌كرد زلزله 9 ريشتري آمده است، اما بهتر بود در كنار همه اين خبرها كه برخي‌هايش جنبه تبليغي داشت، در حد دو زيرنويس و دو جمله به مردم گفته مي‌شد كه «در زمان وقوع زلزله خونسردي خود را حفظ كنيد» و «نحوه پناه‌گيري صحيح» را خيلي خلاصه به مردم ياد مي‌دادند. كار سختي نبود. وقتي امام خميني (ره) فرمودند كه صداوسيما دانشگاه است، يكي از نمونه‌هايش براي چنين روزهايي بود.