چرا سهامداران براي نخريدن سهام برخي شركت‌ها كمپين مي‌زنند؟
«عرضه اوليه»؛ از جذابيت تا سقوط
ندا جعفري
عرضه اوليه‌هاي سهام شركت‌ها همواره به عنوان يكي از گزينه‌هاي جذاب براي سرمايه‌گذاران، به ويژه افراد تازهوارد در بورس مطرح بوده و به دليل اينكه سهم‌هايي كه در اين عرضه‌ها به فروش مي‌رسند در بيشتر مواقع سودآور هستند، همواره طرفداران زيادي نيز داشته تا جايي كه در مقاطع مختلف و در برخي موارد تا چندين ميليون نفر در آن مشاركت مي‌كنند. اما اين روزها وضعيت تغيير كرده و ديده مي‌شود كه سهامداران براي نخريدن عرضه اوليه كمپين هم مي‌زنند، هر چند بورس در 6 ماهه اول سال ۱۳۹۹ عملكرد جذابي داشت، اما از شهريور ماه كام خيلي‌ها را تلخ كرد و عملكرد ۵ ماهه قبل از آن را به شدت تحت تاثير قرار داد.
جذابيت عرضه‌هاي اوليه كمرنگ شد
عرضه اوليه‌هاي سال ۱۳۹۹ به لطف رونق بازار بورس انجام شد و با معافيت‌هاي مالياتي‌اي كه براي شركت‌هاي تازهوارد به اين بازار در نظر گرفته مي‌شود و حمايت‌هاي دولت و سياست‌هاي بعضي سازمان‌ها و نهادهاي بزرگ مانند سازمان تامين اجتماعي و امثال آن، خيلي هم پر تب و تاب بود و نتيجه آن شد كه در 6 ماهه ابتداي سال تعداد زيادي عرضه اوليه در بورس صورت گرفت، اما پس از آن ورق برگشت و يكي از پيامدهاي ناخوشايند ريزش متوالي ماه‌هاي گذشته در بورس كه از تابستان آغاز شد، منفي شدن سهام‌هاي عرضه اوليه‌اي بود كه پيش از وضعيت نامطلوب بورس جزو جاذبه‌هاي اين بازار به شمار مي‌آمدند و سود تضمين شده ۳۰ تا صددرصدي و حتي بيشتر به خريداران هديه مي‌كردند. اما با افت شاخص‌ها و شروع اصلاح بازار، روند عرضه اوليه شركت‌ها نيز تا حدودي متوقف شد. اكنون به نظر مي‌رسد اين گزاره كه عرضه‌هاي اوليه هميشه جذاب و سودآور هستند زير سوال رفته و ممكن است يك سهم عرضه اوليه‌اي در زماني كه اصلا انتظارش نمي‌رود از مثبت به منفي تغيير جهت دهد.
شستا؛ عرضه اوليه و توقف نماد
21 فروردين ماه سال جاري بود كه نماد شستا در فهرست نرخ‌هاي بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران درج و از ۲۷ فروردين نيز عرضه اوليه اين نماد انجام شد اما ۱۷ شهريورماه ۹۹ بود كه معاملات شستا متوقف شد و علت اين توقف نماد شستا را ارايه اطلاعات عنوان كردند، همچنين سه عرضه اوليه شركت تامين سرمايه امين، شركت سرمايه‌گذاري سيمان تامين و شركت توسعه مسير برق گيلان كه در سال جاري عرضه شدند، در دي‌ماه به زير قيمت عرضه اوليه‌شان رسيدند و ضرر‌دهي اين سه عرضه اوليه شوكي بود كه بازار سرمايه به سهامدارانش وارد كرد. امين با قيمت ۱۰,۴۰۰ ريال عرضه شد و ۱۳ دي ماه به قيمت ۱۰,۰۴۰ ريال رسيد، سيتا با قيمت ۱۵,۲۲۰ ريال عرضه شده بود و در همين روز به قيمت ۱۵,۰۲۰ ريال رسيد و بگيلان با قيمت ۲۴,۰۰۰ ريال عرضه شد كه در اين روز قيمت آن ۲۳۴۵۰ ريال يعني پايين‌تر از نرخ عرضه اوليه آن تعيين شد؛ اين سه شركت به ترتيب با نمادهاي امين، سيتا و بگيلان در بورس پذيرش شده بودند.اما با وجود اين اتفاقات و از بين رفتن اعتماد بين سرمايه‌گذاران در بازار سرمايه و عدم حمايت دولت از بورس، آيا عرضه اوليه‌هاي شركت‌ها مي‌تواند در بين سهامداران حقيقي همچنان مورد اطمينان باشد؟
قانونگذار به ريسك‌هاي بازار دامن نزند
مهيار بقايي، كارشناس بازار سرمايه معتقد است؛ همه شركت‌ها به دنبال تامين مالي در بازار سرمايه هستند و شعاري كه در اين بازار وجود دارد نيز همواره به اين موضوع تاكيد داشته اما در حال حاضر در وضعيتي قرار داريم كه شاخص بورس منفي شده و در چند ماه اخير هم سير نزولي داشته اما نكته مهم اين است كه بايد ببينيم چه تصميماتي در اين بازار تاثيرگذار بوده است.بقايي با اشاره به تصميم اخير مسوولان بورس به «اعتماد» گفت: اين تصميم كه درخصوص دامنه نوسان گرفته شد موافقان و مخالفاني داشت كه بنده جزو مخالفان آن بودم زيرا هميشه بورس داراي ريسك‌هاي ذاتي مربوط به خود است و نبايد قانونگذار به اين ريسك‌ها دامن بزند.
دومينوي هيجان در بورس
بقايي در ادامه با بيان اينكه بايد ديد شركت‌هايي كه خواستار حضور در بورس هستند با چه اهدافي مي‌خواهند اين اقدام را انجام دهند، افزود: آيا اين شركت‌ها شناخت درستي از بورس دارند و مي‌دانند اين دومينو زنجيروار به هم متصل است و مسوولان اين شركت‌ها آگاهي كافي براي حضور در بورس دارند؟ اين موضوع حائز اهميت است كه ابتدا بايد ساختار مالي شركت را مساعد كنند و پس از آن وارد بورس شوند.او گفت: يكي از اتفاقاتي كه در عرضه اوليه مي‌افتد اين است كه باعث مي‌شود بورس رقيق‌تر شود و اين حجم پول براي سهمي كه نمي‌ارزد قفل نشود و شركت‌هايي كه داراي ارزش بيشتري هستند خريداري شوند. موضوع اصلي اين است كه ماهيت اصلي بورس اين روزها فراموش شده و به اعتقاد من نه شاخص ۲ ميليوني و ۱۰۰ حباب بود و نه زماني كه شاخص پايين بود زير ارزش بود. بقايي درباره شركت‌هاي تازهوارد در بورس افزود: بهره‌گيري از تحليلگران و مشاوره‌هاي سرمايه‌گذاري هنوز در ايران جا نيفتاده و نقش اين تحليلگران همچنان مغفول است اين در حالي است كه اين شركت‌ها بايد راهكارهاي اين افراد را بپذيرند. متاسفانه شاهد آنيم كه برنامه‌ريزي اين شركت‌ها دقيق نيست و تنها در يك ثانيه تصميم مي‌گيرند و سياست‌هاي كلي براي شركت‌هايي كه مي‌خواهند وارد بورس شوند وجود ندارد.اين كارشناس بازار سرمايه تصريح كرد: بهتر آن بود كه زماني كه شستا وارد بورس شد در ابتدا شركت‌هاي كوچك‌ترش وارد اين بازار مي‌شد و در انتها شستا مي‌آمد.
سرنوشت بورس وابسته به متغيرهاي اقتصاد است
او با بيان اينكه ريسك‌هاي غيرسيستماتيك در بورس زياد است، گفت: آنچه شاهد آنيم اين است كه دولت به عنوان يك سرمايه‌گذار در بازار براي تامين مالي اقدام به فروش اوراق كرده و براي شركت‌هايي كه مي‌خواهند براي تامين مالي وارد بورس شوند بهتر آن است كه از طريق اوراق مالي اقدام كنند و در حال حاضر يك خط‌كش هم دارند كه آن اوراق دولتي است.او خاطرنشان كرد: آينده اقتصادي در حال حاضر مبهم است و ريسك‌هاي زيادي هم دارد و ورود به بازار سرمايه هم به همين ميزان ابهام دارد. اينكه دنبال مقصر باشيم و بگوييم عرضه اوليه‌ها باعث اين اتفاق شده درست نيست. يكسري مولفه‌هاي اقتصادي هميشه در بازار است كه باعث خروج منابع مالي از بورس مي‌شود. درست است كه در اين مدت تشويق‌هاي زيادي از سوي مسوولان براي ورود مردم به بورس انجام و پس از آن ريزش‌ها شروع شد اما اين اتفاقي است كه افتاده و بايد اين مساله را در حال حاضر مديريت كرد.اين كارشناس بازار سرمايه تاكيد كرد: يكي از مهم‌ترين رويدادها كه در كشور ما رخ داد عرضه سهام عدالت بود كه از همه اقشار در اين سهام مشاركت دارند و بسياري هم به اين سهام خيلي اميد دارند به خصوص اقشار كم‌بضاعت و دولت بايد با برنامه‌ريزي دقيق آماده تحول و تغييرات در اين شركت‌ها باشند و ابهامات را از اين شركت‌ها بردارند، زيرا اين شركت‌ها نقش تعيين‌كننده‌اي براي اعتمادسازي بين مردم و ماندن در بورس دارند. اگر شركتي در اين مدت خوب كار كرده باشد اين افراد در آينده منابع مالي بيشتري در بورس وارد مي‌كنند و اين موضوع مي‌تواند فرهنگ‌سازي خوبي براي بورس باشد.