بدهي‌هاي بغداد
و امنيت منطقه
دستور كار اصلي سفر
فواد حسين بود
دومين سفر
در يك ماه
شهاب شهسواري
فواد حسين در كمتر از يك ماه براي دومين بار به تهران سفر كرد تا بار ديگر با مقام‌هاي ايران، از جمله همتايش، محمدجواد ظريف و دبير شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران، علي شمخاني ديدار و رايزني كند. براساس اخبار رسمي منتشر شده از ديدارهاي فواد حسين در تهران، موضوعاتي همچون امنيت منطقه، تاديه بدهي‌هاي عراق به ايران، روابط دوجانبه و جنگ يمن در اين گفت‌وگوها مورد بحث قرار گرفته است. انجام سفر حسين به تهران، درست يك هفته بعد از سفرش به رياض و كمتر از يك ماه بعد از سفر پيشين، گمانه‌زني‌ها در مورد تلاش عراق براي وساطت ميان تهران و رياض را در مورد مسائل منطقه‌اي افزايش داده است. دولت‌هاي پيشين عراق در دوره‌هاي نخست‌وزير حيدرالعبادي و عادل عبدالمهدي، بارها براي ميانجيگري ميان ايران و عربستان سعودي اظهار آمادگي كرده‌بودند، اما اين اظهارنظرها هرگز نتيجه ملموسي در روابط تهران و رياض بر جا نگذاشته بود. مقام‌هاي دولت كاظمي، به صورت علني تاكنون اظهارنظري در مورد تلاش براي ميانجيگري ميان تهران و رياض نكرده‌اند، اما از هر فرصتي براي تكرار موضع خود مبني بر ضرورت گسترش آشتي و همكاري در منطقه و به ويژه در ميان كشورهاي حوزه خليج فارس تاكيد مي‌كنند.
دو روز بعد از آنكه دولت ايالات متحده امريكا اعلام كرد در عملياتي هوايي به مقر «نيروهاي تحت حمايت ايران در نزديكي مرز عراق و سوريه» حمله كرده است، وزير خارجه ايران در ديدار با همتاي عراقي‌اش اين اقدام را محكوم كرد و آن را نقض حاكميت كشورها توصيف كرد. ظريف از آنچه «اقدام‌هاي مشكوك» در عراق خواند اظهار نگراني كرد. وزير خارجه عراق هم تاكيد كرد كه بغداد « اجازه سوءاستفاده از اتفاقات اين كشور براي برهم زدن روابط عالي دو كشور» را نمي‌دهد.
ظريف: برخي حملات و اتفاقات اخير در عراق مشكوك است
در ديدار محمدجواد ظريف وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران و فواد حسين وزير خارجه عراق ابعاد مختلف همكاري‌هاي سياسي، اقتصادي و تبادلات مرزي مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت. دكتر ظريف اقدام خطرناك امريكا در حمله به نيروهاي عراقي در مناطق مرزي عراق و سوريه را محكوم كرد و اين حملات غير قانوني را نقض حاكميت كشور قلمداد نمود. وزير امور خارجه كشورمان برخي حملات و اتفاقات اخير در داخل خاك عراق را مشكوك دانست كه مي‌تواند با هدف اختلال در روابط ايران و عراق و برهم زدن امنيت و ثبات اين كشور طراحي شده باشد. وي افزود: ما بر ضرورت اقدام دولت عراق براي يافتن مسببين اين حوادث تاكيد داريم. دكتر ظريف با اشاره به مشكلاتي كه براي تانكرهاي حامل سوخت ايراني در مرز تمرچين پيش آمده، ابراز اميدواري نمود با مساعدت مقامات عراقي مشكلات تردد تانكرها بين دو كشور حل و فصل گردد. وزير امور خارجه كشورمان فراهم شدن مقدمات آغاز ساخت و تكميل خط آهن شلمچه - بصره را كمك به گسترش مناسبات تجاري بين دو كشور دانست و خواستار سرعت عمل مسوولان مربوطه دو كشور براي اجرايي شدن هرچه سريع‌تر اين خط‌آهن شد.
فواد حسين وزير امور خارجه عراق نيز در اين ملاقات ضرورت مساعي دو طرف براي گسترش همه‌جانبه روابط را مورد تاكيد قرار داد و آمادگي بغداد براي توسعه روابط را به اطلاع وزير امور خارجه كشورمان راند. وزير امور خارجه عراق با اشاره به پيشرفت‌هاي به دست آمده در مذاكرات بين دو كشور در زمينه دسترسي ايران به منابع مالي خود در عراق، بر آمادگي اين كشور در جهت تسهيل دسترسي ايران به وجوه خود در اين كشور تاكيد كرد. فواد حسين گفت اطمينان مي‌دهم بغداد اجازه سوءاستفاده از اتفاقات اين كشور براي برهم زدن روابط عالي دو كشور را نخواهد داد. در اين ديدار تحولات منطقه‌اي نيز مورد بحث و گفت‌وگوي طرفين قرار گرفت.
«علي شمخاني» در ديدار «فواد حسين» وزير خارجه عراق با وي با اشاره به تحركات اخير امريكا در عراق، تاخير در اجراي قانون مصوب مجلس اين كشور مبني بر خروج نيروهاي نظامي بيگانه از عراق را موجب افزايش تنش و تصاعد بحران در منطقه دانست. شمخاني در اين ديدار، بر ضرورت همكاري و تشريك مساعي كشورهاي منطقه براي كاهش تنش و انجام گفت‌وگوهاي سازنده براي فروكش كردن بحران‌هاي موجود تاكيد كرد و گفت: «آرامش و امنيت امروز عراق حاصل اقتدار مرجعيت، تدبير دولتمردان و مجاهدت حماسي نيروهاي مسلح و گروه‌هاي مقاومت مردمي است و بايد از آن حراست شود.» دبير شوراي عالي امنيت ملي با بيان اينكه اقدامات اخير امريكا براي تقويت و توسعه فعاليت‌هاي تروريستي داعش در منطقه و حمله وحشيانه به نيروهاي ضد تروريستي مقاومت، آغاز دور جديدي از تروريسم سازمان‌يافته است، اظهار داشت: «ايران و ديگر كشورهاي ضد تروريسم اجازه نخواهند داد تروريسم تكفيري وابسته، بار ديگر در منطقه احيا شود.» شمخاني با اشاره به وضعيت اسفبار مردم مظلوم يمن كه نوعي نسل‌كشي را تداعي مي‌كند، آمادگي ايران را براي همكاري در پايان دادن به جنگ چهار ساله در اين كشور اعلام كرد.»
فواد حسين، وزير خارجه عراق در اين ديدار، با ارايه گزارشي از تحولات سياسي و امنيتي اخير در عراق تصريح كرد: «امنيت و ثبات زيرساخت توسعه اقتصادي و رفاه است و براي كشوري چون عراق كه سال‌ها درگير مبارزه با تروريسم و ناامني بوده، برقراري امنيت اولين اولويت محسوب مي‌شود.» وي با اشاره به توافقات انجام شده ميان مسوولان دو كشور براي تاديه بدهي عراق به ايران كه به دليل تحريم‌هاي خارجي به تعويق افتاده خاطرنشان كرد: با تلاش مستمر حوزه‌هاي مالي و بانكي و دستگاه‌هاي اقتصادي ايران و عراق برخي از موانع مهم برداشته شده و به زودي بر اساس مدل مورد توافق دو كشور روند پرداخت بدهي‌ها آغاز مي‌شود.
فعال شدن ديپلماسي منطقه‌اي ايران براي پايان به جنگ در يمن
از جمله نكاتي كه در ديدارهاي فواد حسين، وزير خارجه عراق با مقام‌هاي ايران مورد اشاره قرار گرفت، موضوع آمادگي ايران براي كمك به پايان جنگ در يمن بود. شمخاني در ديدار با فواد حسين، با اشاره به وضعيت اسفبار مردم مظلوم يمن كه نوعي نسل‌كشي را تداعي مي‌كند؛ آمادگي كشورمان را براي همكاري در پايان دادن به جنگ ۴ ساله در اين كشور اعلام كرد.
ابراز تمايل ايران براي همكاري در پايان دادن به جنگ يمن، يك هفته بعد از سفر فواد حسين به عربستان سعودي بيان مي‌شود. بر اساس بيانيه وزارت خارجه عراق در ديدار هفته گذشته فواد حسين با فيصل بن فرحان، موضوع «حمايت مشترك از چارچوب‌هاي ديپلماسي چندجانبه» تبادل نظر شد. در طول هفته‌هاي گذشته و پس از سفر پيشين فواد حسين به تهران، مقام‌هاي عراقي فعاليت‌هاي گسترده‌اي را براي ارتباط با رياض آغاز كرده‌اند. به جز وزير خارجه عراق كه هفته پيش براي ديدار با همتاي سعودي‌اش به رياض رفت، وزير كشور عراق نيز سفري به عربستان انجام داده است. همزمان با اعلام سفر وزير خارجه عراق به تهران، مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق هم در تماسي تلفني با محمد بن‌سلمان، وليعهد و وزير دفاع كابينه عربستان سعودي رايزني كرد. تهران و بغداد، اشاره‌اي به احتمال رد و بدل شدن پيام ميان تهران و رياض با واسطه‌گري وزير خارجه عراق نكرده‌اند، اما فواد حسين در طول هفته‌هاي گذشته چند بار موضع خود را در مورد ضرورت بهبود روابط ميان كشورهاي ساحلي خليج فارس مورد تاكيد قرار داده و گفته است كه بهبود روابط ميان همه كشورهاي منطقه، در راستاي منافع ملي عراق است.
مشاور ارشد وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران، در طول روزهاي گذشته، رايزني‌هاي متعددي در مورد وضعيت يمن با بازيگران خارجي و بين‌المللي انجام داده است. از جمله اين رايزني‌ها نخستين سفر فرستاده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد به تهران بود كه سه هفته پيش انجام شد. در ادامه رايزني‌هاي بين‌المللي جمهوري اسلامي ايران در زمينه حل و فصل بحران يمن، علي‌اصغر خاجي، مشاور ارشد وزير امور خارجه روز چهارشنبه با پيتر سمنبي نماينده ويژه سوئد در امور يمن بحث و تبادل نظر كرد. در اين گفت‌وگوي تلفني دو طرف درباره تحولات جديد در بحران يمن به ويژه موضوع حمايت از طرح صلح سازمان ملل گفت‌وگو كردند. نماينده سوئد در اين گفت‌وگو با ابراز خرسندي از نقش سازنده ايران در روند حل و فصل سياسي بحران يمن خواستار ادامه اين تلاش‌ها شد. وي در مورد تلاش‌هاي سوئد در راستاي روند صلح در يمن و نشست آينده موسوم به كنفرانس كمك‌رساني به يمن كه به ميزباني مشترك سوئد و سويس در اول مارس برگزار مي‌شود، توضيحاتي ارايه كرد. مشاور ارشد وزير امور خارجه نيز با مثبت ارزيابي كردن دستاوردهاي سفر «مارتين گريفيتس» نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد به تهران، اظهار اميدواري كرد: تغيير رويكرد ائتلاف و حاميان غربي آنها عليه مردم مظلوم يمن، به صلح پايدار منجر شود. خاجي ابراز اميدواري كرد: اين تغيير رويكرد محقق شدن آتش‌بس و رفع محاصره يمن باعث بهبود شرايط زندگي مردم رنجديده شود.
تاديه بدهي‌هاي عراق
موضوع ديگري كه در گفت‌وگوهاي ديروز فواد حسين با مقام‌هاي ايراني مورد تاكيد قرار گرفت، لزوم تسريع در بازپرداخت بدهي‌هاي ارزي عراق به ايران بود. در شرايطي كه در سال‌هاي گذشته، عراق به بزرگ‌ترين واردكننده محصولات ايراني در جهان تبديل شده است، سياست فشار حداكثري امريكا و تحريم‌هاي سخت امريكا در برابر تبادلات مالي با ايران، باعث شده است تا ميلياردها دلار درآمد ايران از صادرات كالا، خدمات و انرژي به عراق، در اين كشور مسدود شود. به گفته هوشنگ فلاحتيان، معاون وزير نيرو، فقط در حوزه واردات برق ايران، عراقي‌ها دست‌كم يك ميليارد دلار بدهي انباشته دارند كه علي‌رغم موافقت ايران با قسط‌بندي بازپرداخت اين بدهي، باز هم عراقي‌هاي به بهانه تحريم‌ها و فشارهاي امريكا از بازپرداخت آن سر باز مي‌زنند.
چند روز بعد از آنكه سفراي كره جنوبي و ژاپن در ايران در ديدارهاي پشت‌سر هم با رييس كل بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران وعده دادند كه به سرعت اموال بلوكه شده ايران در اين دو كشور را به طريقي آزاد كنند، فواد حسين هم در مذاكراتش با مقام‌هاي ايراني وعده داده است كه روند پرداخت بدهي‌هاي عراق به ايران به زودي آغاز مي‌شود. به نظر مي‌رسد بعد از كره جنوبي و ژاپن، بغداد هم اخيرا از دولت جديد امريكا چراغ سبزهايي براي تسهيل روند بازپرداخت بدهي‌هاي معوقه‌اش به ايران دريافت كرده‌باشد. هر چند مشخص نيست كه با توجه به فقدان راهبرد روشن از سوي واشنگتن در خصوص ايران، اين چراغ سبزهاي تلويحي، تا چه اندازه جدي باشند و به آزاد شدن عملي دارايي‌هاي ايران نزد كشورهاي خارجي منجر شود.