آتش جنگ در مارب شعله‌ورتر شد
نبرد آخر يا چرخه جديد خشونت
شهاب شهسواري
درست در روزهايي كه با اعلام برخي سياست‌هاي جديد ايالات متحده امريكا و تلاش‌هاي ديپلماتيك ايران، اميدها براي پايان جنگ 6 ساله در يمن افزايش يافته بود، بار ديگر با افزايش درگيري‌ها در استان مارب و حملات و ضدحملات عربستان و انصارالله، نگراني از شدت گرفتن جنگي كه از سوي سازمان ملل متحد عامل «بزرگ‌ترين فاجعه بشري جاري جهان» توصيف شده است، افزايش پيدا كرد. در حالي كه در سه روز گذشته بيش از 100 نظامي از طرفين درگير در جنگ يمن در استان مارب بر اثر درگيري‌ها كشته شده‌اند، حملات هوايي عربستان به مواضع انصارالله و مناطق مسكوني صنعا و حديده افزايش يافته و در تلافي اين حملات، انصارالله حملات موشكي و پهپادي گسترده‌اي را عليه پايتخت عربستان و پايگاه‌هاي نظامي مهم در جنوب و جنوب غربي اين كشور انجام داده است.
تلاش‌هاي ديپلماتيك براي پايان جنگ
در طول هفته‌هاي گذشته با آغاز به كار دولت جو بايدن در امريكا و وعده‌هاي او براي تغيير سياست واشنگتن در قبال جنگ يمن، اميدهاي تازه‌اي براي پايان جنگ 6 ساله عربستان سعودي عليه فقيرترين كشور عربي ايجاد شده بود. در طول هفته‌هاي گذشته، دولت جديد امريكا تصميم دولت قبلي براي قرار دادن نام گروه انصارالله در فهرست سازمان‌هاي تروريستي خارجي را لغو و اعلام كرد كه تمامي حمايت‌هاي خود از عمليات تهاجمي عربستان عليه يمن را متوقف مي‌كند و با تعليق اجراي برخي قراردادهاي تسليحاتي دولت پيشين با عربستان سعودي و امارات، خبر داد كه در فروش مهمات و تسليحات به اين دو كشور بازنگري خواهد كرد. رييس‌جمهور امريكا، تيم لندركينگ، ديپلمات كهنه‌كار امريكايي را به عنوان فرستاده ويژه خود در يمن منصوب كرده است كه او نيز در طول روزهاي گذشته در سفري به كشورهاي مختلف منطقه براي رايزني در مورد پايان جنگ يمن به سر مي‌برد. براساس بيانيه وزارت خارجه امريكا هدف از اين سفر «پيگيري رويكرد دوگانه موازي امريكا در قبال جنگ يمن، يعني راهكار سياسي پايدار و كمك‌هاي بشردوستانه براي مردم يمن به صورت همزمان است.»
همزمان با اقدام‌هاي امريكا، مارتين گريفيتس، فرستاده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در امور يمن هم سه هفته پيش نخستين‌بار براي مذاكره با مقام‌هاي ايراني به تهران آمد. رايزني‌هاي ايران براي پايان درگيري‌ها در يمن، در طول هفته گذشته با مذاكرات تلفني علي‌اصغر خاجي، مشاور ارشد وزير امور خارجه با پيتر سمنبي، نماينده ويژه سوئد در امور يمن، ادامه يافت. سوئد به عنوان ميانجي تلاش زيادي براي به ثمر رسيدن توافق آتش‌بس حديده آذر ماه سال 1397 انجام داده بود. موضوع تلاش ايران براي توقف درگيري‌ها در يمن، روز شنبه نيز در مذاكرات ميان وزير امور خارجه عراق كه به تازگي با مقام‌هاي عربستان سعودي ديدار و گفت‌وگو كرده است، با علي شمخاني دبير شوراي عالي امنيت ملي مطرح شد.
نبرد در مارب
نيروهاي وفادار به انصارالله يمن و دولت انقلابي مستقر در صنعا، طي روزهاي گذشته عمليات تهاجمي خود را براي تصرف كامل شهر مارب، واپسين پايگاه نيروهاي وابسته به ائتلاف تحت رهبري عربستان سعودي در شمال يمن و مركز تامين نفت و گاز يمن، آغاز تشديد كرده‌اند. براساس آمار اعلام شده از سوي مقام‌هاي استان مارب در طول نبردهاي روز جمعه و شنبه، دست‌كم 100 نفر از نيروهاي وفادار به انصارالله و نيروهاي وفادار به دولت مستعفي مستقر در عدن، در درگيري‌ها كشته شده‌اند. شبكه خبري المسيره، وابسته به انصارالله خبر داده است كه روز شنبه، نيروي هوايي ارتش عربستان سعودي دست‌كم 12 حمله هوايي به نيروهاي انصارالله انجام داده‌اند. براساس گزارش پايگاه اينترنتي شبكه تلويزيوني المسيره يمن، بامداد يكشنبه در يك حمله پهپادي توسط عربستان سعودي به يكي از مناطق بندر حديده يمن، يك خانواده پنج نفره غيرنظامي از جمله يك كودك كشته شدند. اما اين حملات هوايي عربستان بي‌پاسخ نمانده است و نيروهاي يمني در عملياتي كه از آن با عنوان «عمليات موازنه پاسخگويي 5» ياد كرده‌اند، با استفاده از 15 پهپاد مسلح و يك موشك بالستيك، عمق خاك عربستان را هدف قرار داده است. دولت مستعفي يمن هم با انتشار گزارشي در خبرگزاري صباي يمن، مدعي شده كه روز جمعه انصارالله 10 موشك بالستيك به سمت شهر مارب شليك كرده است.
عمليات موازنه پاسخگويي 5
از بعدازظهر روز شنبه، كاربران سعودي در شبكه‌هاي اجتماعي از شنيده شدن صداي انفجار و آتش‌سوزي در شهر رياض خبر مي‌دادند. از همان زمان تا صبح يكشنبه، ائتلاف تحت رهبري عربستان سعودي در جنگ يمن، خبر از رهگيري و خنثي‌سازي چندين حمله موشكي و پهپادي در رياض پايتخت، پايگاه خميس مشيط در جنوب غربي عربستان و مناطق مرزي با يمن خبر دادند. هر چند نيروهاي مسلح وفادار به انصارالله در صنعا، تا صبح روز يكشنبه گزارشي در مورد اين حملات نداده بودند، اما صبح يكشنبه، يحيي سريع، سخنگوي نيروهاي مسلح وفادار به انصارلله به خبرنگاران گفت: «مواضع و اماكن حساس در رياض پايتخت دشمن، با يك موشك بالستيك از نوع «ذوالفقار» و ۹ فروند پهپاد «صماد۳» هدف قرار گرفت. شش فروند پهپاد «قاصف k۲» نيز مواضع نظامي در مناطق «ابها» و «خميس مشيط» را هدف قرار دادند كه به فضل خدا به دقت اصابت كرد.»
يحيي سريع در بيانيه خود تاكيد كرد كه تا زمان رفع محاصره كامل يمن و پايان حملات سعودي به خاك اين كشور، اين حملات ادامه پيدا خواهد كرد. سخنگوي نيروهاي مسلح وفادار به انصارالله يمن گفت: «تا زماني كه حملات و محاصره بر كشورمان ادامه دارد، عمليات‌هاي ما نيز ادامه خواهد داشت و بيش از پيش گسترده خواهد بود.» يحيي سريع، از ساكنان عربستان سعودي خواست تا از تمامي مواضع و اماكن و فرودگاه‌هاي نظامي خود را دور نگه دارند.
نگراني از شروع چرخه خشونت و انتقام تازه
نبيل خوري، ديپلمات پيشين امريكا در يمن به شبكه خبري الجزيره مي‌گويد: «نبرد مارب يك نبرد سرنوشت‌ساز است. به نظر مي‌رسد هر دو طرف جنگ مصمم هستند كه اين نبرد را به عنوان يك اهرم فشار براي گفت‌وگوهاي صلح بالقوه پيش رو به نفع خود تمام كنند. مشكل اينجاست كه دستاوردهاي كوتاه‌مدت اينچنيني مي‌تواند اساسا تلاش‌هاي جديد ايالات متحده امريكا براي ايجاد يك فرآيند صلح را با بن‌بست مواجه كند.»
جابه‌جايي كنترل استان مارب و در خطر افتادن وضعيت ميليون‌ها آواره و شهروند غيرنظامي ساكن اين استان، نگراني از ايجاد چرخه خشونت و انتقام جديد در يمن را افزايش داده است. براي انصارالله كه سال 2018 در پي پيشروي سريع نيروهاي دولت مستعفي با پشتيباني گسترده عربستان و امارات متحده عربي، بخش عمده‌اي از مناطق تحت كنترلش در سواحل درياي سرخ را از دست داد و با پذيرش توافق استكهلم، به آتش‌بسي ناپايدار براي استمرار كنترل بر بندر حديده، تنها نقطه اتصال مناطق تحت كنترل انصارالله با آب‌هاي آزاد و ديگر نقاط جهان جز عربستان، تن داد، مارب تنها اميد باقي مانده براي ايجاد يك اهرم فشار بر عربستان در گفت‌وگوهاي احتمالي صلح است. در برابر براي دولت مستعفي مستقر در عدن، قرار گرفتن منابع سرشار انرژي از جمله ميادين نفت و گاز يمن در اين استان، اين منطقه به يك متصرفه كليدي براي داشتن دست بالا در هر مذاكره‌اي براي تقسيم قدرت در آينده يمن تبديل مي‌شود.
خطري كه 2 ميليون آواره را تهديد مي‌كند
براساس آماري كه آذر ماه سال جاري توسط اداره حقوق بشر سازمان ملل متحد منتشر شده است، از ابتداي جنگ يمن در سال 2015 تا آغاز سال 2021 دست‌كم 233 هزار يمني، عمدتا از ميان غيرنظاميان اين كشور جان خود را بر اثر اين جنگ از دست داده‌اند. علاوه بر اين ميليون‌ها نفر از جمعيت يمن، بر اثر جنگ عربستان و متحدانش عليه اين كشور، در خاك اين كشور آواره شده‌اند. استان مارب كه اين روزها شاهد نبرد خونين ميان انصارالله و نيروهاي وفادار به دولت مستعفي مستقر در عدن است، در طول سال‌هاي گذشته، وضعيت نسبتا آرامي داشت و با توجه به توافق‌هاي قبايل اين استان با طرفين درگيري، از آتش جنگ در امان مانده بود. بسياري از آوارگان جنگ‌زده در طول سال‌هاي گذشته براي درامان ماندن از آسيب‌هاي ناشي از جنگ و محاصره اقتصادي، در طول 6 سال گذشته به استان مارب پناه برده‌اند. حالا سازمان ملل متحد مي‌گويد كه با كشيده شدن كانون نبرد به استان مارب و يك سال تلاش انصارالله براي خارج كردن اين استان از كنترل نيروهاي وفادار به ائتلاف عربستان سعودي، وضعيت نزديك به 2 ميليون آواره جنگ‌زده كه به مارب پناه آورده‌اند در هاله‌اي از ابهام قرار مي‌گيرد.