ايران و ايتاليا، يكصد و شصت سال دوستي و مراوده
صادق بروجردي
امسال قدمت روابط رسمي دو كشور جمهوري اسلامي ايران و جمهوري ايتاليا يكصد و شصت سالگي را پشت‌سر نهاد. در سرزمين‌هايي كه ميراث دار د و تمدن كهن بشري و امپراتوري‌هاي بزرگ در عهد باستان هستند، مي‌توان اين رابطه را ذيل عنوان «دوستي بااصالت‌ها» قرار داد. پيش‌تر جهانگرداني چون پيترو دلاواله و ماركو پولو از نخستين مردمان مغرب زمين در عصر جديد بودند كه گام به ايران نهادند و ديده‌هاي خود را قلمي كردند و باب آشنايي و شناخت مجدد ميان اين دو سرزمين كهن شدند. به سبب عدم وجود رويكرد و پيشينه استعماري ايتاليا در ايران، نگاه و رويكرد نسبت به اين كشور در كشورمان مثبت بوده است. سطح همكاري‌هاي اقتصادي- فرهنگي بين دو سرزمين داراي غناي مناسب و مطلوبي بوده و هست. البته برخي ابرهاي تيره چون وجود تحريم‌هاي ظالمانه از سوي ايالات متحده امريكا باعث كاهش مراودات شده اما مناسبات هميشه برقرار و آيين دوستي پابرجا مانده است. نگاه به افق‌هاي پيش رو در مناسبات تهران - رم و دريچه‌ها و مسيرهايي كه مي‌تواند آتيه را پربارتر از گذشته اين يكصد و شصت سال رابطه ترسيم نمايد، مفيد خواهد بود. در هيچ دوراني رابطه خارج از چارچوب احترام متقابل ميان دو كشور برقرار نبوده است و اين ذهنيت پررنگ ميان ملت‌هاي دو كشور مي‌تواند موجبات يك رابطه پربارتر را فراهم كند. اگر از منظر اقتصاد و فرهنگ بنا را بر گسترش و تعميق روابط بگذاريم، مي‌توان روي امكان‌هاي ذيل تمركز بيشتري داشت.
حوزه انرژي: ايران به عنوان دارنده يكي از بزرگ‌تري ذخاير نفت و گاز در جهان مي‌تواند بخش بزرگي از نيازهاي ايتاليا در حوزه واردات انرژي را برطرف كند. تا پيش از تحريم‌هاي دونالد ترامپ عليه فروش نفت ايران، بخشي از واردات نفت ايتاليا از ايران صورت مي‌گرفت اما بيشينه نياز نفتي رم از شمال آفريقا و خصوصا ليبي تامين مي‌شد. با اين وجود براي كشور صنعتي ايتاليا تضمين پايدار و طولاني‌مدت نفت براي صنايع امر بسيار مهمي است كه با بي‌ثباتي و جنگ‌هاي داخلي در شمال آفريقا در دهه اخير به مخاطره افتاده است. ايران به عنوان مركز ثبات و تعهد در منطقه خاورميانه مي‌تواند پايدارترين منبع براي تامين انرژي باشد. از سوي ديگر در زمينه فناوري استحصال و كشف نفت شركت‌هاي ايتاليايي داراي تجربه و توانايي بالايي هستند و معمولا در تاريخ نفت، استقلال خود را از غول‌ها و كمپاني‌هاي موسوم به هفت خواهران نشان داده‌اند. در دوران سخت مبارزات منجر به ملي شدن صنعت نفت در ايران كه با تحريم خريد نفت ايران از جانب بريتانيا و متحدانش مواجه شد، شركت نفتي اني از ايتاليا حاضر به خريد نفت از ايران شد و ماتئي رييس شركت شخصا به تهران سفر كرد. اين توان و اراده مي‌تواند منجر به حضور شركت‌هاي ايتاليايي در حوزه انرژي ايران و انعقاد قراردادهاي طولاني‌مدت شود. البته ملت ايران در عصر تحريم‌هاي ناعادلانه نفتي دونالد ترامپ شاهد خروج شركت نفت اني از ايران حتي پيش از مهلت مقرر ترامپ بود و اين همكاري‌ها منوط به عزم و تضمين به حضور ديرپا و مبتني بر اراده راسخ طرف ايتاليايي است.
حوزه پوشاك: سابقه و مقبوليت جهاني ايتاليا در صنعت پوشاك در پيوند با علاقه و حضور اهالي صنعت نساجي در ايران مي‌تواند به توليدات مشترك و همراه با انتقال تكنولوژي منجر شود كه بازار هشتاد ميليوني و جوان ايران را نيز پوشش دهد. اين عرصه مي‌تواند با نظام مند شدن، هم از دست واردات بي‌ضابطه نجات يابد و هم صنعت نساجي كشور را به روزتر و داراي شأنيتي جهاني بگرداند.
صنعت خودروسازي: براي سال‌ها حضور خودروسازان فرانسوي در بازار بزرگ و پرمنفعت ايران را شاهد بوده‌ايم و اينكه در بزنگاه‌هاي تحريم و تنگ شدن زمين، بي‌هيچ رودربايستي مصرف‌كنندگان را با اقسامي از مشكلات تامين قطعه به حال خود رها كرده و رفتند. حال اگر بنا بر باز گذاشتن بازار براي مشاركت در پروژه‌هايي چون پژو باشد، بهتر است صنايع قدرتمند اتومبيل‌سازي در ايتاليا هم مدنظر قرار بگيرد. سال‌ها قبل كمپاني فيات پيشنهاد توليد خودروي سبك و ايمن در حدود قيمت پرايد را به ايران ارايه كرده بود. اينك مي‌توان با رعايت حدود براي مشاركت در توليد و متنوع كردن شركا در زمينه صنعت خودرو از حضور و تجربه ايتاليايي‌ها نيز استفاده كرد. البته با توجه به رقابت فزاينده در اين حوزه و ورود قدرتمند خودروسازان شرقي به بازار ممكن است كه ديگر خودروهاي ايتاليايي از نظر قيمت چندان صرفه نداشته باشند اما تجربه منحصر به فرد كمپاني‌هاي ايتاليايي در طراحي و تزيين و ايجاد پلتفرم‌ها مي‌تواند براي همكاري‌هاي مشترك محل توجه باشد.
زمينه باستان‌شناسي: ايران و ايتاليا دو كشور ميراث‌دار تمدن‌هاي بزرگي هستند كه كشف، مرمت و نگاهداري ميراث برجاي مانده از آن همت و همكاري مضاعفي را طلب مي‌كند. ايران و ايتاليا از حدود شصت سال قبل اين همكاري ارجمند فرهنگي را آغاز كرده‌اند كه دستاوردهاي مهمي را به بار آورده است. مرمت مسجد جامع اصفهان و شهرسوخته از مهم‌ترين پروژه‌هاي مشترك در اين سال‌ها بوده است. به مناسبت يكصد و شصتمين سال روابط رسمي دو كشور يكي از انديشمندان ايتاليايي به تشابه شهر سوخته ايران با پمپئي ايتاليا اشاره‌اي نمادين كرد و الگوي همكاري‌هاي باستان‌شناسي اين حوزه را قابل تعميم دانست. نهايت اينكه در حوزه فرهنگ و هنر نيز مي‌توان در زمينه‌هايي چون توليدات سينمايي ميان دو كشور غني در اين حوزه همكاري‌هاي يگانه‌اي برقرار باشد. ايران تنها كشوري است كه در خاورميانه به معناي واقعي داراي سينما است و سينماي ايتاليا هم قدمت و قوتش بر همگان آشكار است، هر چند با هجوم بي‌امان فيلم‌هاي هاليوودي در سال‌هاي اخير سينماي مستقل ايتاليا و نيز وسترن اسپاگتي كه از ژانرهاي شاخص سينماي ايتالياست كمي از رمق افتاده‌اند.
تبادل دانشجو: از ديرباز تبادل دانشجو ميان دو كشور برقرار بوده است و ايتاليا از مقاصد اصلي دانشجويان ايراني در ايتالياست. در حال حاضر حدود ده هزار دانشجوي ايراني در ايتاليا مشغول به تحصيل هستند و بولونيا به عنوان شهر دانشگاهي ايتاليا مامن بسياري از جويندگان دانش ايراني است. مي‌توان با گسترش و تسهيل در تبادل دانشجو و ايجاد كرسي‌هاي بيشتر اين داد و ستد مبارك فرهنگي را گسترش داد. در پايان اين يكصدوشصت سالگي را بايد نكو داشت و اميدوار بود آتيه پربارتر و پيوندها مستحكم‌تر از گذشته باشد.
كارشناس روابط بين الملل