نگاهي به مهم‌ترين رويدادهاي قضايي در دو هفته نخست ۱۴۰۰
عفو 100 محكوم امنيتي و مرخصي 3 فعال محيط‌زيستي
عفو و تخفيف مجازات هزار و ۸۴۹ نفر از محكومان و مرخصي 3 فعال محيط‌زيستي زنداني شايد از مهم‌ترين خبرهاي قضايي تعطيلات نوروزي ۱۴۰۰ باشد. هشتم فروردين ماه بود كه خبر آمد در آستانه سالروز ولادت حضرت وليعصر (عج) و سالروز جمهوري اسلامي ايران، رهبر انقلاب با عفو يا تخفيف مجازات هزار و ۸۴۹ نفر از محكومانِ محاكم عمومي و انقلاب، سازمان قضايي نيروهاي مسلح و تعزيرات حكومتي موافقت كردند. نكته مهم در اين خبر اما تكرار دوباره نام محكومان امنيتي در ليست عفوشدگان بود كه گواه از آن داشت كه در اين ليست جديد، ۱۰۰ نفر از محكومان امنيتي هم قرار دارند كه تعدادي از محكومان حوادث آبان ماه ۹۸ را شامل مي‌شود. اين البته اولين‌بار نبود كه برخلاف روال سال‌هاي قبل، نام محكومان امنيتي هم در ليست عفوشدگان قرار مي‌گرفت. در دوران تحول سيدابراهيم رييسي در چند دوره از عفوها، محكومان امنيتي هم مشمول عفو قرار گرفته‌اند. همين چند ماه پيش در آبان ۹۹ و كمتر از دو هفته به سالگرد اعتراضات بنزيني، رهبر انقلاب به مناسبت ولادت حضرت محمد (ص) و امام صادق (ع) با عفو و تخفيف مجازات ۳ هزار و ۷۸۰ نفر از محكومان موافقت كردند و دستگاه قضايي اعلام كرد «اكثريت محكومان آبان» در ميان آنها قرار دارند. ۴۱ روز پس از اعلام اين خبر اما ۴۵ نفر از محكومان اتفاقات آبان ماه، در نامهاي خطاب به سيدابراهيم رييسي، خواستار توجه قاضي‌القضات به مشكلات‌شان طول اين يك سال حبس و همچنين اعطاي عفو يا تخفيف مجازات شدند. آنها تاكيد داشتند كه «علي‌رغم وعده و وعيدهاي عفو و تخفيف مجازات چند ماه اخير مسوولان قضايي و قول مساعد آنها به قرار گرفتن نام اكثر محكومان اعتراضات آبان ماه در ليست عفو ۱۷ ربيع‌الاول متاسفانه هيچ كدام از اين وعده‌ها تا به امروز عملي نشده است.» حال در شرايطي كه نزديك به ۵ ماه از عفو ۱۷ ربيع‌الاول گذشته، بار ديگر دستگاه قضايي اعلام كرده در ليست عفو نيمه شعبان، نام محكومان آبان ماه 98 وجود دارد. با توجه به اينكه به جز چند مورد از زندانيان كه پرونده آنها رسانه‌اي شده و براي افكار عمومي شناخته شده هستند، دستگاه قضايي آمار دقيقي از بازداشتي‌ها و زندانيان اعتراضات بنزيني آبان ۹۸ ارايه نكرده، مشخص نيست چه تعداد زندانيان حوادث آبان ماه 98 در زندان هستند و چه تعداد از آنها مورد عفو قرار گرفته و از زندان آزاد شده‌اند. به هر صورت، يك روز پس از اعلام عفو برخي محكومان بود كه خبر آمد 3 فعال محيط‌زيستي زنداني بالاخره پس از 3 سال به مرخصي آمده‌اند. اخبار منتشر شده در رسانه‌ها گواه از آن داشت كه نهم فروردين سام رجبي، سپيده كاشاني و اميرحسين خالقي براي گذراندن مرخصي «كوتاه‌مدت» از زندان آزاد شده‌اند.
ماجراي فعالان محيط‌زيست بهمن ماه سال ۹۶ آغاز شد؛ ۹ فعال محيط‌زيستي به نامهاي هومن جوكار، اميرحسين خالقي، سام رجبي، طاهر قديريان، نيلوفر بياني، سپيده كاشاني، مراد طاهباز، كاووس سيدامامي و عبدالرضا كوهپايه به جرم جاسوسي توسط اطلاعات سپاه بازداشت شدند و ۱۵ روز بعد، كاووس سيد امامي جان خود را در زندان از دست داد. ۸ فعال محيط‌زيستي باقي‌مانده 2 سال در «بازداشت موقت» بودند تا سي‌ام آبان ماه ۹۸، يعني ۶۶۵ روز پس از بازداشت موقت، حكم دادگاه بدوي اين ۸ نفر صادر شد. اگرچه انتظار مي‌رفت اين احكام در دادگاه تجديدنظر با تغييراتي همراه شوند اما چند ماه بعد، در ۲۹ بهمن ۹۸ دادگاه تجديدنظر راي دادگاه بدوي را عينا تاييد كرد تا با گذشت بيش از 2 سال از بازداشت موقت فعالان محيط‌زيستي، مراد طاهباز و نيلوفر بياني به ۱۰ سال زندان، هومن جوكار و طاهر قديريان به ۸ سال زندان، سام رجبي، سپيده كاشاني و اميرحسين خالقي حميدي به ۶ سال زندان و عبدالرضا كوهپايه به ۴ سال زندان محكوم شوند. در ميان اين افراد، عبدالرضا كوهپايه هفدهم اسفند سال گذشته، مورد عفو قرار گرفت و از زندان آزاد شد اما ديگر محيط‌زيستي‌ها در طول اين يك سالِ كرونايي از حق مرخصي بهره‌مند نشدند. همزمان درحالي كه مادر سام رجبي با بيماري دست و پنجه نرم مي‌كرد، موفق نشد پيش از درگذشتِ مادرش به مرخصي بيايد و تنها پس از فوت مادرش به او مرخصي چند روزه كوتاه‌مدتي داده شد. حالا اما 3 نفر از آنها موفق شده‌اند براي مدت كوتاهي به مرخصي بيايند. موضوعي كه نور اميدي بر دل خانواده زندانيان محيط‌زيستي انداخته كه بالاخره بتوانند فرزندان‌شان را خارج از زندان ملاقات كنند و يا شايد بتوانند با استفاده از عفو مشروط يا قانون كاهش مجازات حبس تعزيري به آزادي دايمي آنها از زندان اقدام كنند.