دورنماي احياي برجام
در موضع‌گيري اخير آقاي روحاني، رييس‌جمهور ديده مي‌شد كه ايران انتظار دارد با يك فرمان تمام تحريم‌هاي دوره ترامپ برداشته شود و از نگاه ايران اين اتفاق عملي است. يعني اين ايده كه هر دو طرف به صورت همزمان و مستقيما به مرحله نهايي بروند و تعهدات‌شان را اجرايي كنند، قابل طرح است و شايد بتوان آن را اجرا كرد. طرح اين موضوعات از سوي مقامات ايراني را بايد در حاشيه بحث‌هايي ديد كه اكنون در مذاكرات در حال بحث است و هيات ايراني مي‌خواهد با استفاده از آنها فضا‌سازي كرده و بر طرف مقابل اثر بگذارد. آنچه در نهايت رخ خواهد داد در اصل نه حاصل اين فضاسازي‌ها كه حاصل مذاكراتي نظير مذاكرات روز سه‌شنبه در وين و همچنين تلاش‌هاي ديپلماتيك ديگر در راستاي احياي برجام خواهد بود. امكان دستيابي به راه‌حلي كه دو طرف را راضي كند يعني هم ايالات متحده تحريم‌ها را بردارد و به برجام بازگردد و هم ايران گام‌هاي هسته‌اي خود را به عقب بازگردد، وجود دارد اما در مسير دستيابي به اين راه‌حل يك سوال جدي مطرح است: تكليف مذاكره بر سر موضوعاتي كه امريكا و اروپا خواهان آن هستند و از آن به عنوان برجام پلاس ياد مي‌كنند چه خواهد شد؟ آيا اين ايده مسكوت مي‌ماند؟ يا اساسا به تعويق مي‌افتد تا برجام احيا شود و در فرصتي ديگر امكان برگزاري گفت‌وگوها و ديدارهايي پيرامون موضوعات مدنظر امريكا و اروپا پديد آيد؟
قاعدتا در داخل امريكا منتقدان و مخالفان زيادي وجود دارند كه بازگشت به برجام را اشتباه مي‌دانند و به احتمال زياد اين مخالفان يكي از علل اصلي به تاخير افتادن پيگيري احياي برجام از سوي دولت بايدن بوده‌اند. دولت جديد هم تمايلي به مقابله با مخالفان قدرتمند اين موضوع در كنگره نداشته و نخواسته تا شروع كار را براي خود بيش از پيش سخت‌تر كند، اما به هر حال بايد در نظر داشت فارغ از آنچه در سياست داخلي هر دو طرف مي‌گذرد، اگر اراده لازم براي احياي توافق وجود داشته باشد تا دو طرف از منافع برجام بهره‌مند شوند، امكان مديريت موضوعات و اختلافات داخلي وجود دارد. در دوره اوباما همچنين شرايطي مطرح بود؛ مخالفان زيادي با طرح دولت وقت امريكا براي امضاي برجام مخالفت مي‌كردند اما كاخ سفيد توانست با مديريت شرايط به هدفي كه مي‌خواست دست پيدا كند. مطمئنا اگر اين‌بار هم اراده‌اي اينچنيني در دولت امريكا وجود داشته باشد – كه فكر مي‌كنم وجود دارد البته با برخي ملاحظات – بايدن بايد بتواند شرايط را مديريت كند.
در حال حاضر مي‌توان گفت روند بازگشت به برجام قابل آغاز است، اما اين موضوع به معناي آن نيست كه بايد منتظر اتفاقي در كوتاه‌مدت باشيم. احتمالا يك پروسه جديد مذاكراتي آغاز خواهد شد و اين پروسه چند ماه زمان خواهد برد. در نهايت به برداشته شدن تحريم و احياي برجام خوش‌بين هستم اما معتقدم هم امريكا و هم اروپا به‌طور جدي به يك مكملي در كنار برجام فكر مي‌كنند و اين موضوع چالشي براي آينده خواهد بود.