بيانيه جنجالي بازنشستگان نيروي دريايي تركيه

انتشار بيانيه 103 بازنشسته نيروي دريايي تركيه عليه سياست خارجي اردوغان و خروج دولت او از معاهده «مونترو» كه در آن از ايجاد گذرگاه جديد آبي با نام «كانال استانبول» انتقاد شده است بهانه‌اي براي دور جديدي از تنش‌هاي داخلي و واكنش‌هايي از سوي مقام‌هاي رسمي شد. صدور اين بيانيه كه موجب نگراني از برخي اقدامات دولت و موضوعات پيرامون تفاهمنامه مونترو شد و فضاي سياسي تركيه را ملتهب كرد در شرايطي است كه آنكارا همچنان به بازداشت‌ و محاكمه نظاميان در ارتباط با كودتاي نافرجام 2016 ادامه مي‌دهد.
دولت اردوغان در حال تلاش براي ايجاد يك آبراه در شمال استانبول است و مي‌خواهد اين مسير را جايگزين تنگه بسفر كند كه در حال حاضر تنها آبراه شهر استانبول براي جابه‌جايي كالا است. طرح اردوغان براي ايجاد يك آبراه جايگزين در شمال استانبول كه تنگه بسفر را دور بزند سبب بحث‌ها و انتقادهايي درخصوص احتمال خروج از پيمان مونترو شده است. دولت اردوغان معتقد است اين كانال حاكميت تركيه را تضمين كرده و موجب درآمدزايي است و برخلاف تنگه‌هاي ديگر كه صرفا در زمان جنگ مي‌تواند مسدود شود، كنترل كانال استانبول را به‌ طور كامل در دست خواهد داشت. اين پروژه كه كارهاي ابتدايي آن شروع شده قرار است تا سال 2030 به اتمام برسد. طول اين كانال 45 كيلومتر و عرض آن 250 تا 1000 متر و عمق آن نيز 25 متر خواهد بود.
افسران سابق از مطرح شدن اين مساله كه تركيه مي‌تواند از توافقي بين‌المللي خارج شده و عبور و مرور دريايي را از طريق تنگه‌هاي بسفر و داردانل تنظيم مي‌كند، انتقاد كرده‌اند. اين دو تنگه درياي مديترانه را با درياي سياه متصل مي‌كند. احتمال خروج تركيه از كنوانسيون 1936 مونترو اخيرا و در جريان گفت‌وگو درباره ساخت و ساز كانال عبور و مرور دريايي در شمال استانبول مطرح شد كه مي‌تواند تنگه بسفر را دور بزند. طبق اين پيمان تركيه بر حمل و نقل كالا از طريق تنگه بسفر نظارت دارد و در صورت جايگزيني آبراه جديد به جاي تنگه بسفر، احتمالا تركيه از اين پيمان خارج مي‌شود. افسران سابق بر اين باورند خروج از كنوانسيون مونترو به عنوان بخشي از گفت‌وگوها درباره كانال استانبول و اختيارات خروج از معاهدات بين‌المللي موجب نگراني است. آنها بر اين باورند كه بايد از اقداماتي كه منجر به بحث در مورد خروج از كنوانسيون مونترو مي‌شود، خودداري شود.
در بيانيه افسران بازنشسته تركيه آمده است: «توافق مونترو باعث مي‌شود تا در صورت بروز هر جنگي، تركيه نتواند در كنار هيچ‌كدام از طرف‌هاي درگير باشد و اين موضوع موجب شد تا در جنگ جهاني دوم بي‌طرف باقي بماند، بنابراين نبايد اقدامي در جهت گريز از توافق مونترو انجام شود. تركيه از ارزش‌هاي ارتش و نيروي دريايي و مسيري كه آتاتورك ترسيم كرده، عدول كرده و چنين روندي قابل پذيرش نبوده و محكوم است. آنها در برابر عدول از اين ارزش‌ها خواهند ايستاد. آنها همچنين ضمن اعلام برائت از «فتح‌الله گولن» او را خائن به ميهن خطاب كرده‌اند.
در روزهاي اخير مقامات دولت و حزب حاكم بارها در سطوح مختلف تكرار كرده‌اند اظهارنظر درياداران سابق بي‌شباهت با كودتاهاي نظامي قبلي در تركيه نيست و شخص دادستان ارشد آنكارا تحقيق در مورد اين بيانيه از سوي درياداران را آغاز كرده است. اردوغان مدعي است ضمن اتخاذ تدابير لازم براي جلوگيري از تكرار چنين موضوعاتي با دست‌‌اندركاران اين بيانيه برخورد لازم صورت خواهد گرفت. اين بيانيه با توجه به زمان انتشار، لحن كلمات، عناوين و... بيانگر سوءنيت منتشر‌كنندگان آن است و مغاير با اصول دموكراسي است و ربطي به آزادي بيان ندارد. اقدامي كه انجام گرفته، مطمئنا در راستاي اهداف شوم است. در كشوري كه سابقه كودتا دارد بهتان زدن به نيرو‌هاي مسلح غيرقابل قبول است. ربط دادن مونترو به طرح كانال استانبول اشتباه است. تركيه براي تقويت استقلال و حاكميت خود در تنگه‌ها از هيچ تلاشي فروگذار نمي‌كند. اين به ‌معني خروج از مونترو نبوده، اما ابتكار عمل تجديدنظر در هر گونه تفاهمنامه‌اي به عهده تركيه است.
وزير دفاع تركيه كه نويسندگان اين بيانيه را «بدخواه كشور» مي‌داند معتقد است نيروهاي مسلح كشور را نمي‌توان براي تحقق و اجراي جاه‌طلبي‌هاي يكسري انسان بي‌مسووليت مورد استفاده قرار داد. آنها بايد بدانند كه نمي‌توانند به اين راه و روش ادامه دهند. به گفته دادستاني كل آنكارا، 10 دريادار بازنشسته در اين راستا بازداشت شدند، كساني كه موفقيت و دستاوردهاي نيروهاي مسلح تركيه را ناديده مي‌گيرند، كساني هستند كه با جاه‌طلبي، حرص و طمع و حسادت كور شده‌اند. اين بيانيه نتيجه‌اي جز صدمه زدن به دموكراسي ما، تاثير منفي بر روحيه كاركنان و خوشحال كردن دشمنان ندارد. 
وزير خارجه تركيه نيز بيانيه صادره از سوي درياداران بازنشسته را روشي براي آماده‌سازي شرايط براي كودتا دانست. به باور او، كانال آبي استانبول بر كنوانسيون مونترو ويژه عبور و مرور كشتي‌ها از طريق تنگه‌هاي تركيه تاثيري ندارد و اين كنوانسيون هم تاثيري روي پروژه كانال آبي ندارد. كساني كه پشت اين بيانيه هستند هدف‌شان كنوانسيون مونترو نيست، بلكه هدف آنها اردوغان و دولت اوست.
مصطفي شنطوب، رييس پارلمان تركيه بيانيه افسران بازنشسته را دعوت به كودتا دانست. عمر چليك سخنگوي حزب عدالت و توسعه نيز در توييترش نوشت كه مردم تركيه به وقت خود، پاسخ سخنان «كودتاگرانه» را داده‌اند. فواد اوكتاي، معاون رييس‌جمهوري تركيه امضاكنندگان اين بيانيه را با «افرادي ترسو كه در يك گورستان سوت مي‌زنند» مقايسه كرد. كالين، سخنگوي رياست‌جمهوري تركيه اقدام درياداران سابق را از مشخصه‌هاي توطئه نظامي براي سرنگوني دولت مي‌داند. سليمان سويلو وزير كشور تركيه نيز مدعي است هيچ كودتايي وجود ندارد كه مركز عمليات سياسي نداشته باشد.