«اعتماد» از دلایل شفاف نبودن منابع هزینه کمپین‌های انتخاباتی گزارش می‌دهد
سویه ناپیدای انتخابات
عمده منابع تبلیغات انتخاباتی اموال عمومی است
گروه سياسي
هنوز نام‌نویسی در انتخابات ریاست‌جمهوری آغاز نشده اما چند ماهی است که چهره‌های سیاسی فعالیت‌های تبلیغاتی خود را آغاز کرده و با اعلام کاندیداتوری در حال تدارک برای ورود به عرصه رقابت هستند. البته در این دوره به خاطر شيوع ویروس کرونا، شیوه تبلیغات با دوره‌های قبل متفاوت است و اغلب کاندیداهای انتخاباتی تمرکز خود را بر فضای مجازی گذاشته‌اند اما با این حال حضور در انتخابات همچنان مستلزم هزینه‌های سنگینی است که محل تامین آن در دوره‌های مختلف انتخابات مورد بحث قرار می‌گیرد. معمولا بیشتر کاندیداهای ریاست جمهوری همان گونه که تعریف شده از رجال سیاسی کشور هستند که در سمت‌های مهم کشوری یا حضور دارند یا قبلا سابقه آن را داشته‌اند. همین همزمانی حضور در عرصه رقابت و خرج هزینه‌های زیاد در انتخابات این شائبه را ایجاد می‌کند که مبادا نامزدهای انتخاباتی از محل بودجه‌های دولتی برای تبلیغات خود هزینه کنند.
این موضوع فعلا در عرصه سیاست شفاف نیست و تاکنون مشخص نشده نامزدهای انتخابات مختلف ریاست‌جمهوری، هزینه‌های خود را چگونه و از چه منابعی تهیه کرده و می‌کنند. در برخی کشورها نامزدهای انتخاباتی برای تامین مخارج تبلیغات و فعالیت‌های سیاسی خود کمپین‌هایی را راه‌اندازی می‌کنند و از مردم می‌خواهند تا به آنان کمک کنند. در این شرایط معمولا محل تامین هزینه‌ها شفافیت بیشتری پیدا می‌کند. این موضوع زمانی حساس‌تر می‌شود که کاندیداها در تبلیغات سعی می‌کنند خود را بیشتر مردمی نشان دهند. در همین راستا هم در تبلیغات انتخاباتی به طور مکرر اعلام می‌کنند آنچنان که تصور می‌شود، ثروتمند نیستند و در حد مردم معمولی زندگی می‌کنند و درآمد دارند.
این ادعا در تناقض با هزینه‌های تبلیغات انتخاباتی قرار می‌گیرد و این پرسش پیش می‌آید که چگونه ممکن است فردی با درآمدی در حد شهروندان طبقه متوسط، هزینه‌های سنگین انتخاباتی را متقبل شود؟ آن هم در شرایطی که احزاب در ایران بسیار ضعیفند و اغلب کاندیداها بدون پشتوانه حزبی مشخص وارد گود رقابت می‌شوند! در همین حال اکنون دیده می‌شود، شخصیت‌های مختلفی که در عرصه سیاست کشور سمت‌هایی مهم دارند نیز در حال فعالیت انتخاباتی هستند. سال گذشته نمایندگان مجلس شورای اسلامی به کرات معترض شدند که برخی نمایندگان، فعالیت‌های تبلیغاتی را شروع کرده‌اند. برخی منابع خبری هم گزارش دادند حتی در مجلس ستاد انتخاباتی تشکیل شده و بعضی از نمایندگان فعالیت‌های سازمان‌یافته انتخاباتی می‌کنند. اما تا به حال گزارش نشده که هیات نظارت بر رفتار نمایندگان نسبت به این موضوع ورود کرده باشد.
همین موضوع استفاده از منابع دولتی البته پیش از این باعث ایجاد حاشیه‌هایی برای یکی از کاندیداهای دارای پیشینه نظامی نیز شده است. سال گذشته که سعید محمد از سمت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیا کناره‌گیری کرد، زمزمه‌هایی درباره علت این جدایی مطرح شد. او در ادامه توضیح داد برای اینکه قصد کاندیداتوری دارد، نخواسته با ادامه حضورش در قرارگاه خاتم‌الانبیا شبهه‌ای ایجاد شود. اما بعدا وقتی سردار یدالله جوانی، معاون سیاسی سپاه درباره این کناره‌گیری اظهارنظر کرد و گفت که سپاه نسبت به این مساله حساسیت داشته و حضور در یک سمت رسمی و انجام فعالیت انتخاباتی را خلاف می‌دانسته است. جوانی همچنین توضیح داد که سعید محمد از نظر سیاسی و انتخاباتی تخلف کرده که البته یک روز بعد در پی انتشار اظهارات سخنگوی سپاه تا حدودی از این گفته‌ها عقب نشست و از محمد پوزش خواست؛ هر چند اصولگرایان گزارش داده بودند که سعید محمد از اوایل سال 99 فعالیت‌های انتخاباتی خود را آغاز کرده بود نه صرفا پس از اعلام کناره‌گیری از فرماندهی قرارگاه خاتم.
فعالیت انتخاباتی ممنوع
این مسائل و اتفاقات حالا حساسیت‌های بیشتری را در دستگاه‌های دیگر نیز برانگیخته و از جمله همین دیروز ريیس بنیاد مستضعفان با توجه به پیش‌رو بودن انتخابات، بخشنامه‌ای را صادر کرد. سیدپرویز فتاح که پیش‌تر نامش در فهرست بلندبالاي گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای برای کاندیداتوری در انتخابات به چشم می‌خورد و مدتی است از این فضا فاصله گرفته دیروز با صدور بخشنامه‌ای خطاب به زیرمجموعه‌های بنیاد مستضعفان اعلام کرد:«با عنایت به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا و نیز میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری در ۲۸ خرداد ماه سال جاری بدین‌وسیله اعلام می‌شود، انجام هر گونه فعالیت تبلیغاتی و انتخاباتی از سوی مدیران و کارکنان گروه بنیاد با ذکر سمت سازمانی و در ساعات اداری و استفاده یا در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات بنیاد، له یا علیه نامزدها اکیدا ممنوع است و تخطی از این بخشنامه و قوانین و مقررات انتخابات به منزله تخلف بوده و قابل رسیدگی و صدور رای در هیات‌های تخلفات اداری ذی‌ربط خواهد بود.» بنیاد مستضعفان، سیاست این نهاد را در همه ادوار گذشته و انتخابات پیش‌رو، «کمک به ایجاد شور و نشاط سیاسی، انتخاباتی و جلب حضور و مشارکت حداکثری مردم» خوانده و تاکید کرده که «این مهم صرفا با تلاش برای امیدآفرینی و انجام امور محوله صورت خواهد پذیرفت.»
استعفا در هیات ريیسه برای انتخابات
در این راستا دیروز همچنین احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیات ريیسه مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای خطاب به این هیات از حضور در هیات نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری استعفا داد. امیرآبادی‌فراهانی در نامه خود اعلام کرده که با توجه به فعالیت‌های انتخاباتی‌اش و عدم حضور در هیات اجرایی ریاست‌جمهوری اسلامی خواهشمند است یکی از همکاران معرفی شود.
هر چند برخی در این میدان داغ رقابت‌های انتخاباتی تلاش می‌کنند که از حواشی منفی علیه کاندیداهای مورد نظر خود کم کنند اما همچنان پرسش‌های جدی درباره هزینه‌های انتخاباتی وجود دارد که برای جامعه درباره آن پاسخ داده نمی‌شود. اینکه هر کاندیدا چقدر برای انتخابات هزینه می‌کند و این هزینه را از چه منابعی تامین می‌کند؛ 2 پرسش اساسی و مهم در این بحث است.
هزینه‌های انتخاباتی هرگز شفاف نمی‌شود
محمد مهاجری، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصولگرا دیروز در این رابطه به «اعتماد» گفت:«هزینه‌های انتخاباتی گروه‌های سیاسی در طول 40 سال گذشته که انتخابات برگزار شده، همیشه به عنوان قصه‌ای محرمانه و پنهان باقی مانده است و هیچ‌کدام از جناح‌های سیاسی علاقه‌ای به انتشار آن ندارد. دلیل آن این است که بخش‌هایی که این هزینه‌ها را از آن تامین می‌کنند، شفاف نیستند؛ یعنی منبع آن از درآمدها کاملا روشن نیست. به همین دلیل اگر هر حزبی بگوید که من از فلان جا هزینه‌ها را تامین می‌کنم بلافاصله جناح رقیب از آن بهره‌برداری می‌کند.» او همچنین گفته است:«منبع این هزینه‌ها اعلام نمی‌شود؛ چون می‌ترسند که بگویند انتخابات هزینه داشته است. شما ببینید مثلا آقای احمد توکلی در انتخابات مجلس گذشته کاندیدای تهران بود و وقتی از ایشان درباره هزینه‌ها پرسیدند، گفت که یک ریال هم پرداخت نکرده است. آیا این گفته به این معناست که برای تبلیغات ایشان هزینه نشده است؟ اینکه شوخی است. آقای احمد توکلی که یک موسسه و سازمان مردم‌نهاد در حوزه شفافیت را اداره می‌کند، هرگز حاضر نشد هزینه‌های انتخاباتی خود و لیستی که اسم ایشان در آن بوده، شفاف‌سازی کنند.» این روزنامه‌نگار اصولگرا تاکید می‌کند:«تا زمانی که احزاب شکل نگیرد و هزینه‌ها روشن نشود هر گونه انتظار برای روشنگری در این باره بیهوده است.»
مهاجری همچنین معتقد است:«نکته دیگر این است پول‌هایی که برای تبلیغات انتخاباتی خرج می‌کنند به نوعی به اموال عمومی مربوط است؛ مثلا از درآمد کارخانه‌ای که یک زمانی دولتی بوده و بعد خصوصی شده، استفاده می‌کنند یا از درآمد شرکتی استفاده می‌کنند که گوشه‌ای از آن به نوعی دولتی محسوب می‌شود.» او حتی نسبت به عبور از این مشکل در آینده نیز امیدوار نیست و می‌گوید:«قبلا این را مطالبه می‌کردم که هزینه‌های انتخاباتی اعلام شود ولی اکنون دیگر منصرف شده‌ام. دلیل این نبود که حرفم درباره شفاف‌سازی هزینه‌های انتخابات بحق نبود؛ بلکه احساس کردم که این اتفاق رخ نمی‌دهد.»